Kidney, alagaan para ‘di tamaan ng sakit

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Mar. 12, 2025

Matagal nang nasasambit sa mga bansang gaya ng sa atin na gumagamit ng Ingles ang pabirong pahayag na “Are you kidney me?” o kaya’y “You’re kidneying me!” Bukod-tangi’t kakaiba kasi ang naturang “K” na salita kaya’t marami nang naging paandar o pun ang naisip gamitin iyon.

Sa bandang huli nga lang, hindi biro ang halaga ng ating mga bato sa ating pangangatawan. Kung kaya’t may espesyal na araw para sa pandaigdigang pagtalakay sa paksang ito, ang World Kidney Day. Tuwing ikalawang Huwebes ng Marso ang pagdiriwang nito mula nang mailunsad ng World Health Organization at ng International Association for the Study of Kidney Diseases noong 2006. Nilalayon nito na lalong mapalaganap ang kahalagahan at kalusugan ng ating organong hugis patani na nakapirmi sa ilalim ng ating tadyang at sa magkabilang gilid ng ating gulugod.

Ang tema ng naturang araw ngayong 2025 ay “Are Your Kidneys OK: Detect early, protect kidney health.” Maganda nga namang kumustahin ang kalagayan ng ating mga bato para ating masabi, imbes na maitanong lang na, “OK kayo, kidneys ko!”

Hindi matatawaran ang mga tungkulin ng ating mga bato. Kabilang diyan ang pagiging tagagawa ng hormones na nakapapanatili ng tamang presyon ng ating dugo at pagtakda ng sapat na bilang ng ating pulang selula ng dugo o red blood cells. Ang ating mga bato ang nagsisilbing tagasala’t tagalinis ng ating dugo upang matanggal ang sobrang tubig, asin at potasyo bago natin tuluyang mailabas ang mga iyon sa pag-ihi. 

Gaya ng pagiging napakalaking perhuwisyo kung hindi natin maiaalis sa ating bahay ang ating naipong basura, paano pa kung hindi natin matatanggal ang anumang makapagpapabulok mula sa ating katawan? Kung hindi dahil sa ating mga bato ay mauuwi ang ating pansariling sistema sa pamamanas, pagtaas ng presyon ng dugo, pagkakaroon ng anemya o nakamamatay na pagkalason.   

Nararapat ding magpasuri ng ating mga bato kung tayo ay nasa edad 60 pataas, nasa lahi ang sakit sa puso, sakit sa bato o mataas na presyon ng dugo, may kabigatan ang timbang o may mga sintomas gaya ng labis na pag-ihi, madalas na pakiramdam na masusuka, pamumulikat ng kalamnan, pamamaga ng mga paa at bukong-bukong, o kahirapan sa pagtulog. Marami pa man din ang maaaring maging mabigat na mga karamdaman kung hindi maaalagaan ang ating mga bato, gaya ng urinary tract infection o UTI, napakasakit na kristalisadong mga bato o kidney stones, o ang chronic kidney disease kung saan ang pasyente ay mangangailangan ng pahirap at magastos na dialysis. 

Kung sakaling may sakit na sa bato, ang masusi’t masigasig na pagsunod sa payo ng doktor ay kinakailangan upang makapagpatuloy sa pakikipagsapalaran sa buhay. Kung tuluyang humina ang ating mga bato at mangangailangan ng kidney donor, huwag panghinaan ng loob. Patuloy na kumilos at manalig habang umaasang makakamit ang karagdagang buhay. 

Kung ika’y maaaring makapag-alay ng isa sa iyong dalawang malulusog na bato para sa mangangailangan ng kidney transplant, magpatingin kung papasa at magnilay-nilay ng magiging pamumuhay pagkatapos ng operasyon. Kung ikaw nga’y makakapag-alay ng sariling bato upang maisalba at mapahaba ang buhay ng nangangailangang kapwa, mabuhay ka!

Para sa mga patuloy na binibiyayaan ng matiwasay na pangangatawan, mainam ang pagiging aktibo sa pagpapalakas ng katawan at pagkain nang wasto upang mapanatili ang kalusugan ng ating mga bato. Isama na natin ang palagiang pag-eehersisyo, pag-inom ng hanggang dalawang litro ng tubig araw-araw, pagbabawas sa matatamis upang hindi magka-diabetes, pag-iwas sa mga de-lata at iba pang maaalat na pagkain, hindi paninigarilyo at hindi pagmamalabis sa pag-inom ng mga gamot laban sa pananakit ng katawan.

Sa madaling salita, kung babalewalain ang ating mga kidney, para na rin tayong nagbuhat ng mabigat na bato at ipinukpok ito nang paulit-ulit sa ating ulo.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.