Mataas na bilang ng mga Pinoy na illiterate, nakakabahala

ni Kuya Win Gatchalian @Win Tayong Lahat | Apr. 29, 2025

Lumabas ngayong buwan ang resulta ng 2024 Functional Literacy, Education and Mass Media Survey (FLEMMS), kung saan lumilitaw na sa bawat 10 Pilipinong may edad na 10 hanggang 64, pito rito ang functionally literate. Ibig sabihin, pito sa 10 Pinoy ang kayang bumasa, sumulat, umunawa, at mag-compute. 

Bagama’t itinuturing natin itong magandang balita, lumalabas sa ating pagsusuri na marami pa tayong mga hamong dapat harapin upang masugpo ang illiteracy sa ating bansa. 

Ayon sa resulta ng FLEMMS, pinakamataas ang bilang ng mga Pilipinong illiterate sa mga may edad na lima hanggang siyam. Batay din sa FLEMMS, dalawa sa kada 10 o 20.1 percent ng mga Pilipino sa age group na ito ang hindi marunong bumasa o sumulat. 

Nakakabahala ang datos na ito dahil lumalabas na ang ating mga kabataan ang pinakaapektado ng illiteracy. Ang pagbabasa, pagsusulat, at pagbibilang ang mga pundasyon ng mga mag-aaral. Kung mahina ang kanilang pundasyon, maaapektuhan nito ang kanilang kakayahang unawain ang mga mas kumplikado nilang aralin. Apektado rin ang kanilang kakayahang magkaroon ng maayos na hanapbuhay at makilahok sa mga gawaing panlipunan. 

Nakita rin natin sa FLEMMS ang pagkakaiba ng mga rehiyon pagdating sa functional literacy. Bagama’t 70.8% ang naitalang functional literacy sa buong bansa, 14 sa 18 rehiyon sa bansa ang nakapagtala ng mas mababang porsyento ng mga kababayan nating maituturing na functionally literate. 

Malinaw na marami pa tayong dapat gawin upang makamit ang zero illiteracy sa ating bansa.  Una, kailangang tiyakin ng sistema ng edukasyon na nakakamit ng ating mga mag-aaral ang literacy at numeracy sa pagtatapos ng Grade 3. Bahagi ito ng pagpapatatag natin ng kanilang pundasyon at pagsugpo sa education crisis. 

Mahalaga rin ang papel ng mga local government units (LGUs) dahil mas malapit sila sa ating mga kababayan at mas mabilis nilang natutugunan ang pangangailangan ng kanilang mga nasasakupan. 

Kaya naman sa inihain nating National Literacy Council Act (Senate Bill No. 473), iminumungkahi nating italaga ang mga Local School Board bilang de facto local literacy councils. Magiging mandato sa kanila ang bumuo ng mga local roadmap upang masugpo ang illiteracy sa kanilang mga komunidad.

Dapat ay patuloy nating paigtingin ang pakikilahok ng ating mga komunidad upang matiyak na nakakabasa, nakakapagsulat, nakakapagbilang, at may kakayahang umunawa ang mga kababayan. Patuloy naman nating isusulong ang mga reporma upang wala sa mga kababayan ang mapag-iwanan dahil sa kawalan o kakulangan ng matibay na pundasyon.

---

May katanungan ka ba, reklamo o naisihingi ng tulong? Sumulat sa WIN TAYONG LAHAT ni Kuya Win Gatchalian, BULGAR Bldg., 538 QuezonAve., Quezon City

o mag-email sa surewin.bulgar@gmail.com

Paggamit ng cellphone sa mga iskul, ipagbawal na

ni Kuya Win Gatchalian @Win Tayong Lahat | Apr. 24, 2025

Isa sa mga inirerekomenda nating hakbang upang masugpo ang bullying sa mga mag-aaral ang pagbabawal sa paggamit ng mga cellphone sa loob ng mga paaralan.   

Sa ginawa nating pagdinig tungkol sa mga insidente ng bullying, binalikan natin ang video kung saan pinagtulungan ng isang grupo ng mga mag-aaral sa Bagong Silangan High School sa Quezon City ang marahas na pananabunot sa isa nilang kaklase.

Kapansin-pansin na may mga mag-aaral na gumagamit ng smartphone upang i-record ang pambu-bully ng kanilang mga kamag-aral. 

Nakakabahala na dahil sa social media at sa teknolohiya, nagbago na rin ng mga paraan ang ating mga mag-aaral pagdating sa pambu-bully. Ginagamit na rin ang mga smartphone sa mga bullying dahil nire-record ang mga insidenteng kinasasangkutan ng mga mag-aaral at nagagamit naman ang mga video upang lalo silang ipahiya sa social media. At dahil kumakalat at nananatili ang mga ito sa internet, nananatili rin ang trauma at sugat sa ating mga mag-aaral na nabibiktima ng bullying. 

Noong nakaraang taon, naghain ang inyong lingkod ng isang panukalang batas upang ipagbawal ang mga smartphone at gadget sa ating mga paaralan: ang Electronic Gadget-Free Schools Act (Senate Bill No. 2706). Nang ihain natin ang panukalang batas na ito, una nating binigyang-diin na nakakaabala ang mga smartphone sa pagtutok ng mga bata sa kanilang pag-aaral. 

Ayon sa resulta ng 2022 Programme for International Student Assessment (PISA), walo sa 10 mga 15-anyos na mag-aaral ang iniulat na naabala sila sa paggamit ng smartphone sa klase. Gayundin ang bilang ng mga mag-aaral na nagsabing naabala sila ng paggamit ng ibang mag-aaral ng smartphone.

Lumalabas din sa resulta ng PISA na ang abalang dulot ng paggamit ng smartphone ay nagpapababa sa marka ng mga mag-aaral. Dahil sa mga abalang ito, bumaba ng 9.3 points ang marka nila sa mathematics, 12.2 points sa science, at 15.04 sa reading. 

Ngunit may mga pagkakataon namang maaari pa ring gumamit ng smartphones at electronic gadgets ang mga mag-aaral. Halimbawa ng mga ito ang mga classroom presentation para sa kanilang mga aralin.

Noong nagkaroon ng mga insidente kung saan ginagamit ang mga smartphone para sa bullying, naging bahagi na rin ng ating mga rekomendasyon ang pagbabawal sa paggamit ng gadgets sa paaralan. Kasabay nito, isinusulong din natin ang pagkakaroon ng CCTV sa mga paaralan upang mabigyan ng proteksyon ang mga mag-aaral at mga guro.

Naniniwala ang inyong lingkod na mahalaga ang papel ng teknolohiya sa mga makabagong paraan ng pag-aaral at pagtuturo, ngunit kailangan nating gabayan ang ating mga mag-aaral sa tamang paggamit nito.

---

May katanungan ka ba, reklamo o naisihingi ng tulong? Sumulat sa WIN TAYONG LAHAT ni Kuya Win Gatchalian, BULGAR Bldg., 538 QuezonAve., Quezon City

o mag-email sa surewin.bulgar@gmail.com

Gobyerno, paaralan at mga komunidad, magtulungan kontra bullying

ni Kuya Win Gatchalian @Win Tayong Lahat | Apr. 22, 2025

Tinalakay kamakailan sa isang pulong ng Executive Committee (Execom) ng Department of Education (DepEd) ang mga hakbang na gagawin ng pamahalaan upang masugpo ang problema ng bullying sa mga paaralan. Sinusuportahan natin ang mga isasagawang hakbang, lalo na’t marami sa mga ito ang tugma sa ating mga rekomendasyon sa ginawa nating pagdinig tungkol sa bullying.

Isa sa ating mga rekomendasyon ang ganap at epektibong pagpapatupad ng Parent Effectiveness Service (PES) Program Act (Republic Act No. 11908), isang batas na layong paigtingin ang pakikilahok ng mga magulang sa edukasyon at sa paghubog ng mabuting asal sa ating mga kabataan. Sa ginanap na Execom kamakailan, ibinahagi ng Department of Social Welfare and Development (DSWD) na bubuuin nila ang Parent Effectiveness Service Office. 

Sa ilalim ng batas, ang PES Program ay ipapatupad sa mga lungsod at munisipalidad. Kaya naman patuloy nating hinihimok ang DSWD, DepEd, at ang Department of the Interior and Local Government (DILG) na maglabas ng isang joint memorandum circular upang gabayan ang pagpapatupad ng batas. 

Inirekomenda rin ng inyong lingkod ang pagtuturo ng GMRC and Values Education sa lahat ng ating mga paaralan. Sa Execom na pinangunahan ng DepEd, binanggit na tutulong sa departamento ang mga eksperto mula sa University of the Philippines College of Education at Ateneo de Manila University upang lalo pang mapaganda ang curriculum ng GMRC at Values Education. 

Ipinapanukalang maging bahagi ng GMRC at Values Education curriculum ang mga polisiya ng DepEd laban sa bullying. Iminumungkahi rin ang pagtuturo ng mga paksang tulad ng socio-emotional learning, emotional regulation, at conflict management. Upang maging epektibo ang pagtuturo ng mga ito, mahalagang mabigyan natin ng sapat na suporta at pagsasanay ang ating mga guro.

Isa rin sa mga tinalakay sa Execom ang paglalagay ng mga CCTVs. Sa isinagawa nating pagdinig, ibinahagi ng DepEd na walang pondong nakalaan para lamang sa mga CCTV. Kaya naman kapag tinalakay na ang 2026 national budget, isusulong ng inyong lingkod ang pagkakaroon ng pondo para sa mga CCTVs bilang dagdag na proteksyon sa ating mga mag-aaral, pati na rin sa ating mga guro.

Ilan lamang ito sa mga gagawing hakbang at mga panukala upang masugpo ang bullying sa ating mga paaralan. Bagama’t marami pa tayong dapat gawin, mahalagang simulan natin ang mga kinakailangang hakbang. Kung magtutulungan ang bawat isa sa mga paaralan, mga komunidad, pati na rin ang ating mga pamilya, matitiyak natin ang kaligtasan at kapakanan ng ating mga mag-aaral.

---

May katanungan ka ba, reklamo o naisihingi ng tulong? Sumulat sa WIN TAYONG LAHAT ni Kuya Win Gatchalian, BULGAR Bldg., 538 QuezonAve., Quezon City

o mag-email sa surewin.bulgar@gmail.com