Mga karapatan ng “prisoners of war”

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | August 24, 2025

Sa gitna ng kaguluhang nangyayari sa ilang bahagi ng mundo ngayon, mahalagang maunawaan ng lahat na kahit sa isang kaguluhan o digmaan ay may mga alituntuning dapat sundin at mga karapatang dapat na igalang. Sa linggong ito ay tatalakayin at ipapaabot ng inyong lingkod ang mga alituntunin at karapatan ng mga taong nasasangkot sa digmaan. Ang mga alituntunin at karapatan na ito ay nakapaloob sa “Geneva Convention relative to the Treatment of Prisoners of War” (Geneva Convention). 

Sino nga ba ang mga tinagurian at kinikilala bilang mga prisoners of war (POW)? Ang mga POW, ayon sa Geneva Convention, ay ang mga taong kabilang sa mga sumusunod na kategorya na nasasakop sa kapangyarihan ng kalabang bansa, katulad ng:

1. Miyembro ng hukbong sandatahan (armed forces) ng isang partido sa digmaan, maging ang mga miyembro ng militias o mga boluntaryong kabahagi ng mga armadong pwersa ng isang bansa;

2. Miyembro ng ibang militias o volunteer corps, kasama ang mga organisadong resistance movements, na kabahagi ng isang partido sa isang labanan, at nagpapakilos ng hukbo, sa loob man o labas ng kanilang teritoryo, kahit na ang kanilang teritoryo ay okupado, kung ang mga sumusunod na kondisyon ay matutupad:

   1. Silang mga pinamumunuhan ng isang taong responsible sa kanyang nasasakupan;

   2. Silang mga mayroong permanenteng pansariling pagkakilanlan na makikilala kahit sa malayuan;

   3. Silang mga lantarang nagdadala ng armas; at

   4. Silang mga gumagawa ng kanilang operasyon alinsunod sa batas at kustumbre o kaugalian ukol sa digmaan;

3. Miyembro ng regular na hukbong sandatahan na nagpapahayag ng kanyang katapatan sa gobyerno o awtoridad na hindi kinikilala ng detaining power;

4. Silang mga sumasama sa mga hukbong sandatahan ngunit hindi aktuwal na miyembro nito, katulad ng mga sibilyan na miyembro ng military aircraft crews, war correspondents (media), supply contractors, at labor units na responsable para sa kalagayan ng hukbong sandatahan, sa kundisyong nakatanggap sila ng awtorisasyon mula sa hukbong kanilang sinamahan na magbibigay sa kanila ng kaukulang pagkakakilanlan;

5. Miyembro ng tripulante, kasama ang master, piloto at apprentice ng merchant marine at tripulante ng civil aircraft ng mga partido na kasama sa labanan na hindi tumatanggap ng benepisyo sa ilalim ng International Law;

6. Ang mga naninirahan sa isang lugar, na sa paglapit ng kalaban ay biglaang naghimagsik at lumaban, kahit hindi sila nagkaroon ng oras para bumuo ng kanilang regular na hukbo, upang pigilan ang mga hukbong nananakop, kung sila ay lalaban nang harapan, at rerespetuhin nila ang mga batas at alituntunin ng digmaan.

Ang mga POWs ay nasa kamay o kustodiya ng mga kalabang makapangyarihan at hindi ng mga indibidwal o sundalo na nakahuli sa kanila. Kahit ano pa man ang indibidwal na tungkulin ng mga nakahuli sa mga nasabing POWs, ang Detaining Power ang magiging responsable para sa magandang pagtrato sa kanila. Ang isang POW ay maaari lamang ilipat ng Detaining Power sa ibang may kapangyarihan na partido sa Geneva Convention matapos na matiyak ang pagsang-ayon at abilidad ng huli na ipatupad ang Geneva Convention. Kapag ang POW ay nalipat sa ganoong sirkumstansya, ang responsibilidad para sa pagpapatupad ng Geneva Convention ay malilipat din sa tumanggap sa POW. Kung hindi maipatupad ang mga probisyon ng Geneva Convention, sa alinman sa mga importanteng aspeto nito, matapos maabisuhan ng isang pumuprotektang kapangyarihan (Protecting Power), ang may hawak sa POW ay nararapat na gumawa ng mga hakbangin para maitama ang sitwasyon o kaya ay humiling na maibalik ang POW. Ang nasabing hiling ay kinakailangang mapagbigyan.

Ang isang POW ay marapat na palagiang tratuhin nang makatao. Anumang gawain ng Detaining Power na labag sa batas at magiging sanhi ng pagkamatay o magdudulot ng panganib sa kalusugan ng POW na nasa kustodiya nito ay ipinagbabawal at itinuturing na paglabag ng Geneva Convention. Walang POW ang maaaring pagdanasin ng pisikal na pagputol (mutilation), o medikal o siyentipikong eksperimentasyon kung ito ay hindi parte ng medikal, dental o ospital na panggagamot sa nasabing POW. 

Ang mga POWs ay dapat na maprotektahan laban sa pananakot o anumang marahas na pagtrato at pang-iinsulto sa lahat ng oras. Sa lahat ng pagkakataon ang isang POW ay dapat na mabigyan ng respeto at karangalan. Ang mga babaeng bihag ay marapat na matrato na may pagsasaalang-alang sa kanilang kasarian at sa lahat ng oras ay makinabang katulad ng sa magandang pagtrato sa mga kalalakihan. Lahat ng POWs ay kinakailangang mabigyan ng magandang pagtrato ng Detaining Power ayon sa mga probisyon ng Geneva Convention nang walang salungat na pagtatangi base sa lahi, nasyonalidad, paniniwalang panrelihiyon, at pulitikal na paniniwala.

Pinainom, nilatigo at binato… 2-anyos, nakatikim ng kalupitan sa amain

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Daing mula sa hukay | August 24, 2025

ISSUE #363

Meron tayong mga batas na nagpapataw ng mabibigat na kaparusahan sa sinumang mang-aabuso o nang-aabuso sa mga kabataan. 

Mga batas na ang layon ay isulong ang kapakanan at kaligtasan ng mga miyembro ng ating lipunan na dehado dahil sa kanilang murang edad at kamusmusan.

Subalit, bakit magpahanggang ngayon ay marami pa rin sa kanila ang inaabuso; ultimo ang mga maliliit, musmos at wala pang mga muwang sa mundo? Dahil ba hindi nila kayang ipagtanggol ang kanilang mga sarili kaya sila ang madalas na sinasaktan at inaapi? 

Higit pa na nakakabahala at nakakapanlumo kung ang karahasan sa kanila ang dahilan ng kanilang pagpanaw rito sa mundo. 

Karahasan na nauwi sa kamatayan, iyan ang sinapit ni AAA - ang 2-taong gulang na biktima sa kuwento na aming ibabahagi sa araw na ito, hango sa kasong People of the Philippines vs. Roel Capangpangan y Gopio and Sheryl Magculang y Mana-ay (Criminal Case No. 10-835, May 2, 2017). 

Pitong taon ang naging pakikibaka ng musmos niyang kaluluwa, hustisya ba ay nakamit niya? Sama-sama nating alamin kung ano ang nangyari sa kaso na ito.

Paratang para sa krimen na murder ang inahain laban kay Roel sa Regional Trial Court, Branch 136 ng Makati City (RTC Makati City) sa pamamaslang kay AAA. 

Naganap ang malagim na insidente noong ika-6 ng Abril 2010, sa siyudad ng Makati. Diumano, sinamantala ni Roel ang kanyang higit na lakas at edad nang kanyang painumin ang musmos na biktima ng Gin, pinalo sa iba’t ibang bahagi ng katawan at ibinato sa sementado na sahig na siyang naging sanhi ng matinding pinsala at kalaunan naging dahilan ng kamatayan ni AAA. 

Si Sheryl, ina ni AAA na kinakasama ni Roel, ay dawit sa krimen bilang accessory sa pamamaslang kay AAA. 

Diumano, nakipagtulungan si Sheryl upang ikubli ang malagim na sinapit ni AAA sa pamamagitan ng kanyang pagtulong kay Roel na itapon ang bangkay ng kanyang anak sa ilang na bahagi ng Dasmariñas, Cavite, pati na ang hindi niya pagsusumbong sa ginawang krimen ng kanyang kinakasama.

Batay sa testimonya ni Bantay Bayan Danilo, humingi sa kanya ng tulong ang ina at kapatid ni Sheryl upang hanapin ang bata na si AAA. 

Nagtungo sila sa South Super Highway, sa ilalim ng Skyway flyover, at doon ay nakita ng kapatid ni Sheryl si Roel at tinanong ito kung nasaan si AAA. Sumagot diumano si Roel na nasa kapatid niya sa Cavite ang naturang bata. Kalaunan ay inaresto sina Roel at Sheryl kaugnay sa pamamaslang kay AAA. 

Habang papunta sa himpilan ng Criminal Investigation Division, sinabi diumano ni Roel na wala na si AAA, at patay na umano ang nasabing bata. 

Batay naman sa testimonya ni SPO1 Sadsad, inamin diumano sa kanya ni Roel na pinainom niya ng Gin si AAA, pinagpapalo at ibinalot sa damit. Itinuro diumano ni Roel kung saan sa Dasmariñas, Cavite dinala at iniwan ang katawan ni AAA, na agad namang pinuntahan ng mga operatiba. Sapagkat inilibing ang bangkay ni AAA, kinilala na lamang ni Sheryl ang kanyang anak sa pamamagitan ng mga kuhang litrato.

Si Dr. Seranillos ang nagsagawa ng post mortem examination sa bangkay ni AAA. 

Ayon sa kanya, blunt traumatic injuries na tinamo sa ulo ng batang biktima ang naging sanhi ng kamatayan nito. Nagsumamo naman sa hukuman ng paglilitis sina Roel at Sheryl na sila ay walang kasalanan sa pagpanaw ni AAA.

Batay sa testimonya ni Sheryl, unang baitang lamang sa elementarya ang kanyang naabot at na hindi siya marunong bumasa o sumulat. Kanyang kinumpirma ang pinatotohanan ng tagausig na pinaslang ni Roel si AAA. Naging tikom diumano ang kanyang bibig noong naganap ang malagim na insidente dahil maging siya ay pinagbantaan na papaslangin din ni Roel. Kinumpirma rin ni Sheryl na dinala nila ang wala nang buhay na katawan ng kanyang anak sa kapatid ni Roel sa Cavite. 

Nanatiling tikom ang kanyang bibig bunsod sa patuloy na takot para sa kanyang sariling buhay. Nang hiwalayan niya umano si Roel ay ibinahagi niya sa kaibigan ng kanyang kapatid ang pagkakapaslang kay AAA, pati na ang ginawang paglibing sa katawan ng kanyang anak sa Cavite. 

Pinabulaanan naman ni Roel ang mga alegasyon laban sa kanya. Diumano, ang mga ito ay gawa-gawa lamang ni Sheryl. 

Dagdag pa ni Roel, sinabi na lamang diumano sa kanya ni Sheryl na patay na si AAA, ngunit hindi umano ipinaliwanag sa kanya kung bakit o paano ito nangyari. 

Tumestigo naman si Margie, kapatid ni Roel, na nakita niya si Sheryl nang dalhin ng huli

si AAA sa Cavite. Napansin diumano ni Margie na merong mantsa ang damit ni Sheryl, ngunit sinabi umano nito sa kanya na dumi lamang iyon ni AAA. 

Dagdag pa ni Margie, tila umano merong saltik si Sheryl dahil tumatawa ito nang walang dahilan. 

Makalipas diumano ang isang buwan ay nakita na lamang niya si Roel, lulan ng sasakyang pampulis, na merong pasa ang mukha. 

Matapos ang mabusising pag-aaral sa bawat ebidensya na isinumite sa hukuman ng paglilitis, nagbaba ng hatol ang RTC Makati City. Guilty beyond reasonable doubt si Roel para sa krimen na murder. 

Nakumbinsi ang hukuman ng paglilitis na naitaguyod ng tagausig nang higit pa sa makatuwirang pagdududa na sinamantala ni Roel ang kanyang higit na lakas at edad sa pananakit kay AAA at na walang-awa nito na ibinato ang musmos na biktima na naging sanhi ng kanyang mga pinsala sa katawan at ang kalaunan na kamatayan.

Pagbibigay-linaw pa ng RTC Makati City, hindi kapani-paniwala ang depensa ni Roel na nakisama lamang siya sa gustong mangyari ni Sheryl. 

Para sa hukuman ng paglilitis, hindi naaayon sa inaasahan na pag-uugali ng isang tao, na nalaman na pinaslang ang anak ng kanya mismong kinakasama, na sumakay na lamang sa agos ng pangyayari at ikubli ang malagim na sinapit ng biktima. 

Dahil dito, ipinag-utos ng RTC Makati City ang pagpataw kay Roel ng parusa na reclusion perpetua without eligibility for parole. 

Ipinag-utos din ng RTC Makati City ang kanyang pagbabayad-pinsala ng halagang P75,000.00, at moral damages sa halagang P75,000.00.

Ipinawalang-sala naman ng RTC Makati City si Sheryl. Sang-ayon ang hukuman ng paglilitis sa iginiit ng depensa, sa tulong ni Manananggol Pambayan M. C. Bastasa ng PAO-Makati City District Office, na ang pananagutang kriminal ni Sheryl ay pinabulaanan ng kanyang lagay ng pag-iisip. 

Para sa hukuman ng paglilitis, naitaguyod ng depensa ang labis na pagkabigla at hindi pagkatanggap ni Sheryl sa katotohanan ng pagkamatay ng kanyang 2-taong gulang na anak, dahilan ng pagkawalang-imik nito. Bagaman merong mga indibidwal na maaaring agad na maninindigan kung maharap sa ganitong uri ng sitwasyon. 

Binigyang-linaw ng hukuman ng paglilitis na ang pagiging tikom ni Sheryl sa sinapit ng kanyang anak ay hindi maituturing na pagkukulang na merong kaparusahan sa ilalim ng ating Revised Penal Code.

Ang desisyon na ito ng RTC Makati City ay ipinroklama noong ika-2 ng Mayo 2017.

Napakahirap para sa isang ina na mawalay sa kanyang anak, lalo’t higit kung ito ay dahil sa isang malagim na krimen. Karagdagan pa na pagpapahirap sa isang ina ang masangkot sa pagpanaw ng sariling anak kung ang mga nangyari ay wala sa kanyang kontrol. 

Pagkaparalisa ng kanyang buong pagkatao at pagkagunaw ng kanyang mundo – ilan lamang ang mga iyan na magiging bitbit niya hanggang ang kanya namang buhay ay matuldukan sa mundong ito.

Napawalang-sala man si Sheryl, hindi na kailanman maibabalik pa ang kanyang buhay na parte si AAA. Marahil patuloy niya ring dadalhin ang bigat sa kalooban at kanyang konsensya na sa pagmamalupit na sinapit ng kanyang musmos na anak. 

Hindi man naipagtanggol ng kanyang ina ang buhay ng musmos na anghel na si AAA, dalangin namin ang katahimikan ng kanyang kaluluwa. 

Nawa ay nakamit pa rin niya ang inaasam na hustisya sa ibinaba na desisyon laban sa amain niya na pumaslang sa kanya. Dalangin din namin na wala nang iba pang mga kabataan ang mabiktima, upang wala na ring maging dahilan ng kanilang pagdaing sa sinapit na kalupitan at kamatayan mula sa nasabing krimen.

Gastos sa pagpapaayos ng isang co-owned property

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | August 23, 2025

Dear Chief Acosta,

May katanungan ako tungkol sa pagpapaayos ng kapatid ko sa tirahan namin. Ang tirahan namin ay nahahati sa aming dalawa. Ito ay naiwang ari-arian ng mga yumao naming magulang noong nakaraang taon. Ang kuya ko ay nagpaayos ng bahay namin nang wala akong pahintulot. Ang dahilan niya sa akin ay hindi na diumano niya ako mahihintay na bumalik sa bahay upang tanungin ako dahil diumano ay guguho ito kung hindi niya ipaaayos. Pinagawa niya ang pundasyon ng bahay dahil ito ay hindi na pantay at kumikiling o tumatagilid na papunta sa isang tabi. May karapatan ba siyang singilin ako kahit na hindi naman ako pumayag sa kagustuhan niyang ipaayos ito? – Jessa

---

Dear Jessa,

Ang “co-ownership” ay nangyayari kapag dalawa (2) o higit pang tao ang may karapatan sa pagmamay-ari sa isang ari-arian tulad ng lupa o bahay. Madalas itong nangyayari sa mga mana, lalo na kapag walang malinaw na hatian ang mga tagapagmana. Sa ilalim ng Artikulo 484 ng New Civil Code ng ating bansa, partikular na nakasaad na:

“Article 484. There is co-ownership whenever the ownership of an undivided thing or right belongs to different persons.”

Dagdag pa rito, ayon sa Artikulo 485 at 488 ng nasabing batas:

“ARTICLE 485. The share of the co-owners, in the benefits as well as in the charges, shall be proportional to their respective interests. Any stipulation in a contract to the contrary shall be void. 

ARTICLE 488. Each co-owner shall have a right to compel the other co-owners to contribute to the expenses of preservation of the thing or right owned in common and to the taxes. Any one of the latter may exempt himself from this obligation by renouncing so much of his undivided interest as may be equivalent to his share of the expenses and taxes. No such waiver shall be made if it is prejudicial to the co-ownership.”

Ibig sabihin, ang bahagi ng bawat co-owner sa mga benepisyo at pati na rin sa mga gastusin, ay dapat naaayon sa kani-kanilang bahagi o interes sa ari-arian. Anumang kasunduan na taliwas dito ay walang bisa. Kung kayo ay nagmamay-ari ng isang bagay nang magkakasama (halimbawa, magkakapatid na nagmana ng isang lupa), ang kita (halimbawa, renta mula sa lupa) at gastos (halimbawa, buwis o pagkumpuni) ay hahatiin base sa porsyento ng pag-aari ng bawat isa.

Ang bawat co-owner ay may karapatang pilitin ang ibang co-owners na mag-ambag sa gastusin para mapanatili ang bagay o karapatang kanilang pag-aari nang magkakasama, pati na rin sa pagbabayad ng buwis. Ang sinuman sa kanila ay maaaring hindi na mag-ambag kung isusuko niya ang bahagi ng kanyang pag-aari na katumbas ng halagang dapat na kanyang iniambag para sa gastos at buwis. Ngunit hindi ito maaaring gawin kung makakasama ito sa buong co-ownership.

Sa iyong sitwasyon, may karapatan ang iyong kuya na singilin ka para sa halagang nagastos niya sa pagpapagawa ng pundasyon ng inyong bahay. Ang gastusing iyon ay para sa preserbasyon ng bahay na pareho ninyong minana sa inyong magulang, upang hindi ito gumuho. Kaya naman, kinakailangan kang mag-ambag. Tandaan na bawat co-owner o kapwa may-ari ay may karapatang maningil para sa gastos sa pangangalaga na panatilihin ang ari-arian o sa iyong kaso, ang inyong tirahan. Ang gastos ay mahahati sa proporsyon base sa bawat interes ng co-owner. Kahit na hindi ka niya hiningan ng pahintulot, maaari ka pa rin niyang singilin ng iyong parte sa halagang kanyang nagastos para rito. Ito ay isa sa iyong obligasyon bilang co-owner.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.