Karapatan at obligasyon ng magkasosyo sa negosyo

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | July 27, 2025

Noong mga panahon na nagkaroon ng pandemya, marami sa ating mga kababayan ang nawalan ng hanapbuhay dahil sa matagal na pagsasara ng mga establisimyento. Marami sa kanila ang natutong magtatag ng pagkakakitaang negosyo na makatutulong sa kanila upang maitawid ang kanilang mga pangangailangan. 

Hanggang sa ngayon, ang mga nasimulang pagkakakitaan ay patuloy na napakinabangan at napapakinabangan pa kahit na ang pandemya ay natapos na. Nananatiling masikap at masipag ang ating mga kababayan. Sa ganitong uri ng kaugalian kilala ang Pilipino, madiskarte sa buhay. Kung hindi naman kakayanin ang magtayo ng sariling pagkakakitaan ay nakikisalo ang mga ito sa mga may kakayahang magbigay ng puhunan para sa isang uri ng negosyo na kanilang pagsososyohan at pagsisikapang palaguin. 

Nakapaloob sa probisyon ng Republic Act (R.A.) No. 386 (Civil Code of the Philippines) ang tumutukoy sa kahulugan ng partnership bilang:

“Art. 1767. By the contract of partnership two or more persons bind themselves to contribute money, property, or industry to a common fund, with the intention of dividing the profits among themselves.”

Sa ating wika, nabubuo ang partnership o pakikipagsosyo sa pamamagitan ng kontrata ng pakikipagsosyo, kung saan dalawa o higit pang mga tao ang nagbubuklod upang mag-ambag ng pera, ari-arian, o industriya sa isang karaniwang pondo, na may layunin na hatiin ang mga kita sa kanilang mga sarili. 

Upang bigyan ng proteksyon ang bawat mamumuhunan, pera man ito o industriya ang inambag nito, nakapaloob sa batas ang karapatan at obligasyon ng bawat isa. Partikular na nakapaloob ang mga ito sa Artikulo 1767 hanggang 1867 ng Civil Code of the Philippines. Ito ay ang mga sumusunod: 

1. Karapatang makibahagi sa mga kinita ng negosyo na kanyang pinaglagakan ng kanyang pera, ari-arian o industriya;

2. Karapatang magkaroon ng personalidad na hiwalay at kaiba sa partnership. Sa pagkakaroon ng hiwalay na personalidad sa partnership, ang isang partner ay hindi maaaring managot sa mga pananagutan ng partnership gayon din na ang partnership ay hindi maaaring panagutin sa mga personal na pananagutan ng mga partners;

3. Karapatang lumahok sa pangangasiwa ng negosyo;

4. Ang bawat partner ay may karapatang magkaroon ng kapantay na karapatan katulad ng sa kanyang mga kasosyo sa mga espisipikong gamit at pag-aari ng partnership na eksklusibong ginagamit para sa partnership. Subalit ang isang partner ay hindi maaaring ariin ang alinman sa mga pagmamay-ari ng partnership nang walang pagsang-ayon ang mga iba pang kasosyo sa nasabing partnership;  

5. Karapatang obligahin ang kasosyo na ibigay ang kanyang ipinangakong kontribusyon sa partnership;

6. Kapag ang puhunan ng partnership ay P3,000.00 o higit pa, karapatang hilingin na ang Kontrata ng Partnership ay manotaryohan at maitala sa Securities and Exchange Commission (SEC);

7. Kapag may mga ari-ariang ipinuhunan, karapatang hilingin ang imbentaryo ng mga ito at ilakip ang nasabing imbentaryo sa kontrata ng partnership;

8. Karapatang makuha ang tayang halaga ng mga bagay na iaambag sa negosyo;

9. Karapatang itago ang libro ng partnership ayon sa napagkasunduan ng bawat kasosyo sa lugar kung saan ang transaksyon sa negosyo ay ginagawa;

10. Karapatang inspeksyunin at kopyahin ang libro ng partnership sa rasonableng oras;

11. Kapag ang isang kasosyo ay namuhunan sa ibang negosyo nang walang pahintulot ang iba pang mga kasosyo, ang ibang kasosyo ay may karapatang hingin sa nasabing kasosyo na magbigay sulit ng mga benepisiyong makukuha ng mga namuhunan mula sa mga transaksyon patungkol sa partnership;

12. Karapatang alamin ang lahat ng impormasyon tungkol sa lahat ng bagay na makaka-apekto sa partnership;

13. Karapatang makihati sa kita sa pinagsosyohang negosyo sa proporsyon ng kanyang ipinuhunan;

14. Karapatang humingi ng interes at bayad-pinsala mula sa kasosyo na nangakong mamumuhunan ng salapi, ari-arian o industriya kapag hindi niya natupad ang nasabing pangako. Ang interes at bayad pinsala ay bibilangin mula sa oras na dapat ay gawin niya ang kanyang obligasyon;  

15. Karapatang humingi ng interes at bayad-pinsala mula sa kasosyo na gumamit ng pera ng partnership. Ang interes at bayad-pinsala ay bibilangin mula sa araw na kinuha ng nasabing kasosyo ang paggamit ng pera ng partnership para sa kanyang kapakinabangan;

16. Lahat ng mga namuhunan ay may karapatang hingin ang pormal na pagsusulit ng mga kapakanan at suliranin ng kanilang partnership kapag hinihingi ng pagkakataon;

17. Karapatang buwagin ang partnership.