Pangongolekta ng bayad sa palikuran sa mga terminal, bawal

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | August 8, 2025

Dear Chief Acosta, 

Kasalukuyan akong nag-aaral sa Maynila pero ako ay tubong Bicol. Dahil malapit na ang bakasyon ay napagplanuhan kong umuwi. Kaya naman, bumili na ako ng ticket sa bus pauwi ng Bicol. Habang ako ay naghihintay sa terminal, naramdaman ko na ako ay kailangang magpunta sa banyo. Ngunit napansin ko na may bayad pala ang paggamit ng palikuran sa terminal ng bus. Nais kong malaman kung tama po ba ito? -- Dani

---

Dear Dani,

Una sa lahat, mahalagang maintindihan natin na mayroon tayong batas na naglalayong mapaginhawa ang sitwasyon ng mga kababayan nating sumasakay sa mga pampublikong sasakyan. 

Ang Republic Act (R.A.) No. 11311 o “Act to Improve Land Transportation Terminals, Stations, Stops, Rest Areas and Roll-on/Roll-off Terminals, Appropriating Funds Therefore, and for Other Purposes” ay isinabatas upang obligahin ang mga may-ari, operators, o administrador ng mga pampublikong terminal na pagandahin ang kanilang mga pasilidad para sa ikagiginhawa ng mga taong gumagamit nito habang naghihintay ng kanilang sasakyan papunta sa kanilang mga destinasyon. 

Nakapaloob din sa batas na ito na isa sa mga obligasyon ng mga may-ari o operator ng mga terminal ang maglagay ng mga palikuran. Ayon sa Section 4 ng nasabing batas: 

“SEC. 4. Standards for Sanitary Facilities. - The owner, operator, or administrator of land transport terminals, stations, stops, rest areas, and RORO terminals shall provide clean sanitary facilities for passengers which shall be provided with the following:

(a) Separate restrooms for persons with disabilities (PWDs) - male, and female passengers;

(b) Adequate ventilation and lighting;

(c) Safe, adequate, and running water supply;

(d) Flush system;

(e) Toilet seat with cover;

(f) Lavatory with toilet paper, mirror, soap, hand dryer and door lock;

(g) Waste bin; and

(h) Exclusive space for diaper-changing.

In implementing this provision, owners, operators, or administrators of land transport terminals, stations, stops, rest areas, and RORO terminals shall also comply with the applicable standards under Presidential Decree No. 856. otherwise known as the ‘Code on Sanitation of the Philippines’. The DOTr, in coordination with the relevant government agencies, shall conduct random ocular inspections to ensure that such establishments comply with this provision.”

Ipinagbabawal din ng nasabing batas ang pangongolekta ng bayad para makagamit ng palikuran: 

“SEC. 5. Prohibition on Collection of Fees to Access Sanitary Facilities. - It shall be unlawful to collect fees from passengers for the use of regular sanitary facilities therein. For the purpose of this Act. the concerned passenger must show the paid bus ticket for the day in order to avail of the free use of sanitary facilities: Provided, however, That the provisions of this Act shall not apply to separate, well-appointed or deluxe sanitary facilities that are operated solely for commercial purposes and for the convenience of passengers who require and prefer such facilities within land transport terminals, stations, stops, rest areas, and RORO terminals.”

Malinaw ang nakasaad sa batas na hindi puwede ang paniningil kapalit ng paggamit ng mga palikuran sa mga terminal ng pampublikong sasakyan. Kailangan lang na ang pasahero ay magpakita ng kanyang ticket para sa araw na iyon upang makagamit ng libre ng palikuran. Ang eklusyon lang dito ay ang palikuran na talagang nilikha para maging negosyo. Ngunit maliwanag na kailangang mayroong pa ring mga nakahandang libreng palikuran sa mga terminal para sa mga pasaherong naghihintay. 

Sa iyong sitwasyon, maaaring hindi tama ang paniningil na ginagawa ng operator o may-ari ng terminal ng bus sa iyo para ikaw ay makagamit ng palikuran, kung ito ay palikuran na hindi naman nilikha para sa negosyo. Kailangan mo lang ipakita ang tiket mo para sa araw na iyon upang ikaw ay libreng makagamit ng palikuran. 

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.