Kasakiman, hadlang sa katarungan para sa kalikasan

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | September 3, 2023

Mula taong 2015 hanggang kasalukuyan isinusulong ni Papa Francisco ang tinawag niyang “Seasons of Creation” o Panahon ng Paglikha.

Ito ay ang pagbibigay pagpapahalaga sa kalikasan na mula ika-1 ng Setyembre hanggang ika-4 ng Oktubre ang kapistahan ni San Francisco ng Assisi, ang patron ng kalikasan. Ang tema ng Panahon ng Paglikha para sa taong ito ay “Sana’y dumaloy ang Katarungan at Kapayapaan”.

Sa misa noong Biyernes, ang unang araw ng Panahon ng Paglikha, aking binigyang-pansin ang katotohanang napapaligiran tayo ng tubig. At upang bigyang diin ito, binanggit ko ang paggamit ni Papa Francisco sa Amos 5:24: “Sa halip ay pairalin ninyo ang katarungan, gaya ng isang ilog na umaagos ng patuloy.”

Natatandaan ko na noong 1991 ay naglabas ng liham ang Catholic Bishops Conference of the Philippines (CBCP) na may pamagat na “What is happening to our beautiful land?” na halos ganito ang tema.

Ngayon, binigyang diin ni Papa Francisco ang kahalagahan ng tubig at ginamit nito ang partikular na imahe ng tubig na dumadaloy sa ilog.

Sa dinami-rami ng mga ilog sa mundo, ilan dito ang dumadaloy pa ng tuluy-tuloy. Ilan dito ang hindi pa nababarahan ng putik (silt), mga basura at kung anu-anong hindi dapat matatagpuan sa ilog. Ilan din dito ang hindi pa marumi o patay na ang tubig, punumpuno na ng lason at wala nang anumang maaari pang mabuhay dito.

Nabanggit ko ang isang mahalagang ilog sa Kalakhang Maynila, ang Ilog Pasig. Napakahalaga ng Ilog Pasig dahil dito dumadaloy palabas sa dagat ang tubig mula Laguna de Bai at umaagos naman ang tubig-alat papasok sa Laguna de Bai mula sa Manila Bay.

Kung ganu’n nga ang tunay na papel ng Ilog Pasig, ano ang ibig sabihin ng itim na kulay nito?

Maaari nating sabihin na kaya marahil meron na namang bagong nabuong ahensya na ipapahawak kay Jose Rizalino Acuzar na ngayon ay namumuno sa Department of Human Settlements and Urban Development. Hinihingi ng Malacañang na pamunuan din niya ang IAC-PRUD o ang Inter-Agency Council for the Pasig River Urban Development.

Nang binasa ko ang plano, paulit-ulit lumalabas ang salitang “turismo.” Aayusin, pagagandahin at lilinisin ang mga dinaraanan ng Ilog Pasig para maakit ang turismo sa lugar na ito. Bagama’t nabanggit ang problema ng pagtulong sa kabahayan ng libu-libong mga maralitang taga-lungsod na nakatira sa mahabang laylayan ng Ilog Pasig at ang paglilinis ng tubig nito, tila malaking bahagi rin nito ay ang pagsasa-komersyo ng kapaligiran ng kilalang ilog.

At kapag komersyo ang pag-uusapan, papasok na r’yan ang mga malalaking korporasyon at ang malalaking mga indibidwal na merong malaking kapital para magtulak ng negosyo.

Gayundin, kapag ang nanguna sa proyektong ito ay ang mga malalaking negosyante, tiyak na mangungulelat muli ang mga maliliit at maralitang taga-lungsod na maraming matagal nang naninirahan sa kahabaan ng Ilog Pasig. Hindi na naman malayong magkaroon ng ‘di makatarungang plano at ‘di makatarungang pagpapatupad nito.

Sinabi rin ni Papa Francisco sa Panahon ng Paglikha para sa taong ito, “Nais ng Diyos na maghari ang katarungan na mahalaga para sa tamang pamumuhay ng lahat bilang mga anak na nilikha sa larawan ng Diyos tulad ng kahalagahan ng tubig para sa buhay ng bawat isa. Ang tubig at hustisya ay iisa pagdating sa kalikasan.”

Hindi pag-aari ng iilan ang tubig. Hindi ito maaaring bakuran at tawaging pag-aari ng isa o iilan na may malaking kapital. Sa totoo lang, walang may-ari ng lupa dahil ito ay para sa lahat. Ngunit noong naisipan ng isang magaling na may kapital na isabote ang tubig, ito ay nagsimula nang maging produkto na hawak na ng mga korporasyon. Isang napakalaking kalakal sa buong mundo ang “bottled water.”

Isang mahalagang bahagi ng konsepto ng “Commons” ang tubig. Nagsimula ang konsepto ng “Commons” sa pangkalahatang pangangasiwa sa lupa ng mga tao noong gitnang kapanahunan o medieval sa Europa. Kaya’t tinawag din ni Papa Francisco ang mundo bilang ating “iisang tahanan” o earth as our common home.

Muling idinagdag ni Papa Francisco, “Makikita ang epekto ng uri ng pamumuhay ng kasalukuyan sa mga namamatay na ilog dahil sa maramot at matakaw na konsumerismo na tinutulak ng mararamot na puso at ito ang humahadlang sa malaya’t masaganang pagdaloy ng tubig sa mundo.”

Ngunit hindi lang tubig ang dumadaloy. Kung gagamitin natin ang imahe ng ilog, merong ilog mula sa itaas, sa paligid at sa loob ng bawat isa. Dumadaloy ang buhay ng Diyos, ang buhay ng kalikasan mula sa itaas, sa paligid at sa loob ng bawat isa. At hindi dadaloy ang buhay na ito kung barado ang dinadaluyan.

Ang kasakiman na bumubulag sa marami ang pangunahing bara. Lumilikha ito ng basura at nakalalasong polusyon na kumikitil ng buhay sa lahat ng bahagi ng mundo.

Hindi lang tao ang nangangailangan ng katarungan. Kailangang-kailangan ito ng kalikasan na nilalapastangan, sinusugatan at unti-unting pinapatay ng tao.

Dapat nating padaluyin ang katarungan at kalikasan ngunit kailangang-kailangan ding tanggalin ang mga bumabara sa pagdaloy nito.