Tubig, tubig, sobrang tubig, ano ang nais ituro ni gurong kalikasan?

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | July 13, 2025

Hindi lang basta ulan kundi buhos na animo’y bumubulwak ang milyun-milyong bukal sa langit. Medyo nakababahala ang tila galit na buhos ng ulan sa gitna ng mga larawang kumakalat sa napakalakas na pagragasa ng tubig ng ilog Guadalupe sa Texas noong nakaraang Hulyo 4, 2025.  

Mahigit 100 na ang namamatay dahil sa biglang pagbaha at pagragasa ng tubig sa ilang bahagi ng Texas. Malaking bilang sa mga biktima ay mga bata at aabot na ng 200 ang nawawala. Kalat ang mga imahe ng labis-labis na tubig na pawang halimaw na walang makapipigil sa bangis at kalupitan. 

Salamat sa social media, mabilis na kumalat ang iba’t ibang larawan ng tila galit at nakamamatay na tubig mula sa umapaw na ilog na umararo sa mga bahay, sasakyan, hayop, tao at anumang madaanan nito. Ngunit, hindi nito mapapantayan ang bangis at lupit ng tubig at hangin ng Bagyong Yolanda noong Nobyembre 8, 2013. Nasa 6,300 ang patay at 28 libo ang nasaktan at libu-libong bahay, gusali, tulay at mga mahahalagang istraktura ang pinadapa, pinatag na parang karton.

Ang mga tanong sa mga nabanggit na sakuna, “Bakit hindi mas maagang nakapagbigay ng babala sa madla ang mga ahensyang inaasahan?” 

Sa kaso ng malaking baha sa Texas, pinagbibintangan ang programa ng pagkakaltas ng pondo sa iba’t ibang ahensya na isinasagawa ng administrasyong Trump. Maaalala rin kung paano lumutang ang kahawig na tanong nang humupa na ang hangin at ulan ng ‘Yolanda’. “Bakit hindi nagbigay ng mas maagang babala para nakalikas ang mga nasa mapanganib na lugar?

Bumangon na ang maraming bahagi ng Kabisayaang naapektuhan ng ‘Yolanda’. Ilang ulit na rin tayong nakadalaw sa Tacloban at namangha sa pag-ahon nito pagkaraan ng ilang taon. Walang-wala nang tanda ng bagsik at kalupitan ng ‘Yolanda’ maski saan. Kaya’t ilang taon na ring lumutang ang salitang “resilience” o katatagan na ikinakabit ng marami sa mga mamamayang Pinoy. Subalit hindi nagtagal at umani ng batikos ang naturang paghanga sa “resilience” o katatagan ng mga Pinoy.

Mabuti na lang at mabilis tayong tumayo at makabawi, at kaya siguro saka na lang pagsisikapan ng gobyerno na gawin ang dapat nilang gawin, tungkulin at pananagutan nito sa buong bayan.

Pansin ba natin ang maraming kakaibang pagpaparamdam at pagpapakilala ng “nagbagong kalikasan”? Nagbagong kalikasan! Hindi bago at nakatutuwa, kundi bago at nakakatakot dahil sobra, labis sumira at pumatay ang kanyang bangis at kalupitan. Ang dating kaibigan, kapatid, kakamping kalikasan ay madalas nang nagiging katunggali.

Pansin na ng lahat ang sobrang init mula alas-10 ng umaga hanggang alas-3 ng hapon. Gayundin, kung paano bumagsak ang ulan, ang malalaking patak na kung magsama-sama ay parang balde-baldeng sabay-sabay isinasaboy sa lahat ng dako. 

Pansin na ng lahat ang pagtaas ng tubig sa maraming bahagi ng mga bayan at siyudad. 

Pansin din ang pagbaba ng antas ng kalusugan, ang pagkalat ng mga sakit at ang kakulangan ng kakayahan at kahandaan ng pamahalaan na protektahan at tulungan ang taumbayan. 

Iniulat ng mga kaibigan nating doktor ang pagbalik ng tuberculosis sa ating bansa. Bago nagpandemya, nasugpo na ang TB. Anong nangyari’t bumalik ito?

Pansin ng lahat at ng pamahalaan ngunit ano ang nagbago sa tao o sa pamahalaan? At ito nga ang problema.  Narito na ang Nag-‘Bagong Kalikasan’, bunga ng hindi nagbabagong tao o mamamayan. 

Nang matuklasan ng tao ang mas mabilis at mabisang pag-angkat, pagkuha’t paggamit ng likas-yaman, sa halip na bantayan at pigilan ang sarili, naging ‘pakawala’ o lubhang abusado ito.

Tubig, tubig, sobrang tubig ngayong tag-ulan. Init, init, sobrang init noong nakaraang tag-init. Sakit, sakit, sobra’t nakamamatay na sakit noong nakaraang pandemya. Gutom, gutom, sobrang gutom sa buong mundo. Giyera, giyera, labanan sa maraming bahagi ng mundo. Nagbago ba talaga ang kalikasan o nagbabago lang ang kanyang pakikitungo sa taong hindi marunong makitungo sa kanya?

Saan ba nakatuon ang karamihan sa mundo? Tinitingnan, pinag-aaralan ba natin ang mga nangyari na, patuloy na nangyayari at posibleng mangyari? 

Tubig, init, umuunting likas-yaman, pagkain, at marami pang sangkap na bumubuhay sa lahat na hindi lang umuunti kundi nawawala na. 

Sa puntong ito, muling bumabalik ang matanda nang papel ng kalikasan. Kalikasan bilang guro para sa taong pasaway at matigas ang ulo.

Tama na taong pasaway, bulag at matigas ang ulo. Tara na’t makinig, matuto, magbago sa itinuturo ng kakaibang guro, na may kakaibang turo -- ang Gurong Kalikasan!

May konsensya ba talaga ang mga kasapi ng “Conscience Bloc” sa Senado?

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | July 12, 2025

Naaalala pa natin ang pangalan ng isang grupo na nabuo noong panahon ni Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo. “Konsensiyang Pilipino” ang tawag nila sa kanilang sarili. 

Kilala natin ang mga nagsimula ng naturang grupo. Mga Kristiyano at Katoliko ang lahat ng bumubuo nito. Dahil sila ang karamihan sa mga bumubuo ng grupo sapat nang tanggapin na maaari na nilang paniwalain ang lahat na naiintindihan nila ang kahulugan, kahalagahan at gamit ng konsensya. 

Ngunit, sapat na bang maging bahagi ka ng isang sekta o relihiyon para masabing naiintindihan, alam at ginagamit mo nang tama at maayos ang mga bagay dahil sa konsensya? Paano kung sa kabila ng pagiging Kristiyano, Katoliko o miyembro ka ng isang relihiyon ay malapit o napakalapit mo sa presidente at dahil dito bulag at sarado kang tingnan ang kanyang (presidente) pagkakamali, kahinaan o kasalanan? 

At tila ganoon nga ang nangyari. Anuman ang gawin ni PGMA noon walang maririnig sa naturang ‘Konsensiyang Pilipino’ na kamalian o anomalyang ginagawa ng pangulo. 

Kaya ang pinakaunang batayan o prinsipyo ng konsensya ay ang pagiging independiyente o hiwalay at walang malalim na koneksyon sa pangulo. 

Ngunit, naroroon pa rin siyempre ang mga karaniwang sangkap ng konsensya tulad ng kakayahang pumili ng tama sa mali; kaalaman sa mga pangunahing prinsipyo ng moralidad; malalim na pakiramdam kung tama o hindi tama ang ginagawa at kung kasama ang elemento ng pananampalataya sa Diyos, kasama ang prinsipyo ng pag-ayon o pagsunod sa kalooban ng Diyos.

Kung pag-uusapan ang mga taong may konsensya, karaniwang tinitingnan sa mga taong ito ay may integridad o malinis na reputasyon; kilala sa pagiging patas at malaya sa anumang interes na kumukulay o tumutulak sa kanyang pagdedesisyon tulad ng pananalapi, posisyon, koneksyon at iba pa, at anumang katangiang naglalayo sa kanya sa karaniwang estilo ng kompromiso o pagbabaluktot ng prinsipyo para sa mga personal at mababaw sa kadahilanan.

Sina Sen. Vicente Sotto III; Sen. Panfilo Lacson; Sen. Miguel Zubiri at Sen. Loren Legarda ang bumubuo sa naturang “Conscience Bloc” ng Senado. Kilalang-kilala ng lahat ang mga nabanggit na senador at hindi mahirap saliksikin ang mga nagawa o hindi ginawa, sampu ng maganda at hindi magandang ginawa ng bawat isa sa apat. 

Hindi na natin pag-aaksayahan ng panahong suriin ang mga “track record” ng apat na senador. Nais lang nating ihain ang simpleng tanong, matitiyak ba nating “independiyente” o malaya ang bawat senador na gumawa ng anumang desisyon na hindi kikiling sa anuman o kanino man. 

At bakit silang apat ang nagbukluran para buuin ang naturang grupo? Mapagkakatiwalaan ba ang kanilang mga sinasabi at ipinapangako? 

Ang alam lang natin ang pangkalahatang prinsipyo sa pulitika: na walang permanenteng kaibigan o kaaway kundi permanenteng interes lamang.

Kung pag-uusapan ang unang pagkakahati ng Senado sa pagitan ng 18 na nagbalik (remand) ng “articles of impeachment” laban kay Vice President Sara Duterte sa

Kamara, at ang lima na iginiit na simulang kaagad ng Senado ang paglilitis sa bise presidente, maaari ring tingnan kung saan nabibilang ang apat na kasapi ng “Conscience Bloc”, sa 18 ba o sa lima?

Isa pang napakalinaw na prinsipyo ng pulitika maski saan ay ang tinatawag na “sining ng kompromiso” (“the art of compromise”). Kung pagsasamahin natin ang “interes” at ang “kompromiso” ano ang lilitaw at mamamayani? Lilitaw ba ang tama at ang totoo, ang makatarungan, ang sumusunod sa kabutihang panlahat (common good) at kung hindi, ano ang lilitaw? Meron bang mga nakatagong kamay, bibig, bulsa at anumang maaaring magtulak kaninuman sa mga senador upang isulong hindi ang tama, totoo, moral, legal at konstitusyunal? 

Malinaw ang sagot ng nakararami sa lipunan. Alam ng lahat na merong mga tagong kamay, bibig, bulsa at baka baril pa na nagtutulak sa karaniwang mambabatas. 

Ngunit, meron naman bang hindi kayang itulak, sulsulan, takutin ng mga tagong puwersa na karaniwang tumutulak sa pagdedesisyon ng mga nakapuwesto?

Meron din, ngunit hindi sila ganoon karami dahil paninindigan, prinsipyong marangal at moral, pagsunod sa Konstitusyon at pagsulong sa kabutihang panglahat, at hindi ang mga karaniwang dahilan na siyang sumisira sa mga namumuno at pinamumunuan.

Sila ang may konsensya at alam ng marami kung sino sila. Hindi nila kailangang tawagin ang kanilang sarili na “conscience bloc.”

Ang birhen, bundok at mamamayan ng Pakil laban sa dam

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | July 7, 2025

Buong panghihinayang na humingi tayo ng paumanhin sa mga mamamayan ng Pakil, Laguna sa hindi pagdalo sa kanilang kilos-protesta kamakalawa. Sayang at hindi tayo nakasama sa pagpapaigting ng mga sumusunod na panawagan:

Itigil ang pagputol ng mga puno sa bundok ng Ping-as!

Itigil ang pagpapalayas ng mga residente ng Pinagkampohan!

Tanggalin ang mga “no entry” signs sa mga palayan at taniman ng mga magsasaka sa bundok!

Tanggalin ang “no entry” sign laban sa mga mangingisda sa isang bahagi ng Laguna Lake!

Upang idiin ang mga nabanggit na panawagan, nagdaos ang mga taga-Pakil ng misa sa simbahan ng Pakil ng alas-6:30 ng umaga at alas-7:30 ng umaga, martsa tungo sa tanggapan ng Ahunan, alas-7:50 ng umaga ay pagbasa ng pahayag ng Koalisyon na sinundan ng iba’t ibang tagapagsalita, alas-8:10 ng umaga ay martsa tungo sa plaza at patuloy ang programa, alas-9:30 ng umaga ang katapusan ng programa.

Napakahalaga ng ipinaglalaban ng mga mamamayan at mananampalataya ng Pakil. Hindi lang kalikasan kundi ang kasaysayan at kultura ng Pakil ang nakataya. Dumadaloy ang malinis at matamis na tubig mula sa bundok sa likod ng simbahan ng Mahal na Ina ng Pitong Hapis ng Turumba. 

Balak ng mga malalaking korporasyon na ‘kamkamin’ ang bundok, patagin ang itaas at hukayin para maging dambuhalang dam na maghahatid ng tubig sa mga nangangailangang lugar, lalo’t higit sa Kamaynilaan. 

Sa kabila ng malakas na pagtutol sa naturang proyekto ng mga mamamayan ng Pakil, tila bingi at manhid ang mga lokal at panlalawigang opisyales ng Laguna. Nagsimula na nga ang pagputol ng mga puno sa bundok Ping-as.

Nangyari ito isang linggo pagkatapos na ipagdiwang ng mga taga-Parokya ng Ina ng Laging Saklolo sa Project 8 ang ika- 59 na pista ng parokya na ang tema ay “Alab ng Pag-asa, Biyaya ng Kalikasan!” 

Upang isakongkreto ang adbokasiya sa kalikasan, isinasaayos na ng parokya ang paglulunsad ng programang “Greening the Sacraments.” Sa programang ito, ipagdiriwang natin ang pagkakaisa ng mga sakramento sa buhay ng tumatanggap at sa kalikasang bumubuhay at kinikilusan nito. Katumbas ang partikular na uri ng puno na itatanim sa ngalan ng tumanggap ng sakramento. Narra para sa bawat bibinyagan.

Kawayan sa bawat mauunang magkumpisal at komunyon. Mangga sa bawat ikakasal.

Bakit pagputol ng mga puno at paghuhukay ng mga bundok ang inaatupag ng mga korporasyon sa halip na magtanim ng mga puno at ibalik sa dating sigla at buhay ang mga kabundukan? Ano na ang nangyayari? Hindi ba ito alam ng ating pamahalaan?

Hindi ba ito batid ng gobernador ng Laguna, ng mayor ng Pakil, ng dati at ng bago na nakaupo? Hindi ba ito alam ng Department of Environment and Natural Resources, ng Department of Public Works and Highways, ng Malacañang? 

Imposibleng hindi ito alam ng mga nakatataas. Imposibleng nakarating sa puntong nagpuputol na ng puno at nagkakalat ng ng mga “no entry” signs kung saan-saan na walang nakakaalam. Ito ang problema, ang taumbayan ang huling nakakaalam.

Merong panukala sa Kamara hinggil sa ‘bicam budget transparency process’. Magkakaroon daw ng bukas at walang lihim na pag-uulat ng pagba-budget ng Kamara sa darating na General Appropriations Act of 2026 o ng pambansang budget ng 2026. 

Maganda ito kung totoo at hindi lang bola o deodorizer (pampabango lang) ng kasalukuyang Kamara sa ilalim ng pamumuno ni Speaker Martin Romualdez. 

Maganda rin sana kung merong ganitong ‘hazardous environment project transparency process’ o ang pagbubukas sa publiko ng mga panukalang proyektong makakasira sa kalikasan upang mabigyan ng pagkakataon ang lahat na tumutol o magbigay ng komentaryo pabor o laban sa naturang proyekto.

Walang ganito sa planong gumawa ng dam sa mga bundok ng Pakil. Tulad ng mga karaniwang konsultasyon, ang mga sang-ayon lang ang sinabihan at inanyayahang dumalo. Kaya “okey” agad ang proyekto at sa mabilis na panahon sinimulan na at ikinagulat ng mga mamamayan.

Salamat sa mga mamamayan ng Pakil na ipinagtatanggol ang ‘di matatawarang kayamanan ng kabundukan, kalikasan, kasaysayan at pananampalataya. Hindi kayo nag-iisa. Marami pang sasama at dadagdagan ang tinig at puwersa ng pagtutol sa proyektong wawasak sa kalikasan, walang respeto sa banal na kasaysayan ng Birhen ng Turumba at sisirain ang kulturang nagbibigay na kabuluhan at pagkakakilanlan sa mga mamamayan ng Pakil. Itigil ang pumped storage hydroelectric power project sa Pakil, Laguna!