Kay Jonah hanggang kay Ninoy hanggang sa ganap na paglaya

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | August 23, 2025

Anuman ang iniisip o nararamdaman ng Propeta Jonah, hindi nito pinakinggan ang Diyos, tumakas ito sa isang barko at sa kasawiang palad itinapon siya ng mga kasama sa dagat kung saan nilulon siya ng malaking isda. Nanatili ito sa tiyan ng malaking isda sa loob ng tatlong araw at gabi, at sa ikatlong araw iniluwa ng isda sa pampang ng bayan ng Nineveh. 

Sa pag-ahon ni Jonah sa tuyong lupa, hindi na siya takot kundi buo at matatag na ang loob upang sundin ang iniuutos ng Diyos. Kaya nagtungo ito sa hari at sinabihang magsisi at magbalik-loob sa Diyos sa loob ng 40 araw kung nais nitong hindi wasakin ng Panginoon ang kanyang kaharian. 

Nakinig ang hari na nag-utos sa buong kaharian na lahat ng tao at hayop ay dapat magdasal, mag-ayuno, magsuot ng sako at umupo sa abo upang humingi ng tawad sa Diyos sa kanilang mga kasalanan at magbalik-loob na sa Kanya. Humupa ang galit ng

Diyos at hindi nawasak ang bayan ng Nineveh. (Jonah 3:4 ff)

Ito ang inspirasyon ng buong araw (24 oras) na kilos-panalangin na isinagawa ng Clergy for Good Governance, Isaac (Institute for Studies in Asian Church and Culture) at iba pang mga simbahan. Nagawa at patuloy pa ring gagawin ang iba’t ibang pagkilos sa antas ng pulitika at sektoral na pagkilos. Subalit kailangang magkaroon ng hayagang pagtukoy sa malalim na ugat-espirituwal, moral at kultural na sanhi ng ating mga problema.

Malinaw na kumikilos ang maraming mga indibidwal at grupo sa bansa sa mga nagdaang buwan. Mula Disyembre 2024 hanggang Pebrero 2025, apat na grupo na ang naghain ng impeachment complaint laban sa bise presidente. Noong Pebrero 4, 2025 mahigit 1/3 ng House of Representatives ang nagpadala ng “articles of impeachment” sa Senado. Ngunit, hanggang ngayon, malinaw na hindi sang-ayon ang Senate president at ang karamihan ng mga kasama nito na simulan ang impeach trial ni Vice President Sara Duterte sa Senado. 

Nagsimula ang pagdribol ng mga hindi namang basketbolistang mga senador. Hanggang sa ibinalik (remand) ang mga pinadalang “articles of impeachment” sa pinanggalingan nito. Mabilis namang kumatig sa 19 ang 13 mahistrado ng Korte Suprema na nagdeklarang “unconstitutional” o labag sa Konstitusyon ang hugis ng “articles of impeachment.” Dahil sa deklarasyong ito ng Korte Suprema, tila hindi na matutuloy sa taong ito ang impeachment at pinakamaagang pagpapatuloy nito ay sa Pebrero 2026.

Hindi pinag-uusapan ang laman at dahilan ng impeachment. ‘Nalulunod o nilulunod’ ang impeachment sa usaping teknikal o sa iba’t ibang maliliit na detalye at titik ng batas. Malinaw ang galaw ng pulitika sa mga pangyayari. Maliwanag kung sinu-sino ang magkakampi at sino ang kinakampihan. Ngunit pulitika lang ba ang salarin? Habang nangyayari ang lahat ng ito, kung anu-anong ingay ang lumalabas sa media.

Umugong ang mga nawawalang sabungero sa lawa ng Taal. Kung ilang linggong sinusubaybayan ng lahat ang paghahanap sa mga labi ng mga missing sabungero. May konting ingay tungkol sa mga sabungero ngunit unti-unti na itong napalitan ng iskandalo ng mga “multo o minumultong flood control projects”. 

Pagdating sa usaping impeachment tila cool o malamya ang tugon ng Presidente. Maraming nagtataka rito dahil kung meron mang dapat mangamba sa usapin ng impeachment ay siya at ang mga kakampi nito dahil gagawin ng kabilang partido ang lahat para muling maagaw ang poder na nawala sa kanila.

Maaaring ituloy natin ang pagsusuri sa antas ng pulitika at kalimutan na meron pang iba at mas malalim na antas na kinikilusan at pinagkukunan pa ng lakas ang naturang problema. “Mawawasak ang Niniveh kung hindi magsisi at magbabalik-loob sa Diyos ang lahat ng mga naroroon.” Tila, tayo ang bagong Nineveh, at hindi lang ang bantang parating ang isinisigaw ni Jonah kundi hinihingi nitong imulat natin ang ating buong pagkatao na matagal nang nagsimula ang pagkawasak ng ating bansa. 

Mula noong pinatay si Benigno “Ninoy” Aquino, 42 taon na ang nakararan. Mula nang pinatalsik ang diktador at ang kanyang pamilya noong Pebrero 1986 hanggang ngayon, bumalik na ang lahat ng pinaalis at ang dating iilang dinastiya ay ngayon dumami, lumakas at nagkampihan pa. Karamihan sa mga ito ay walang pinakikinggan, parang walang konsensya o Diyos maliban sa kapangyarihan at salapi.

Kayang-kaya nilang patayin ang impeachment. Kayang-kaya nilang patayin ang katotohanan at supilin ang katarungan at ang anumang pagkilos para sa kalayaan mula sa mga ugat o sanhing suliranin ng bansa.

Panawagan ng mga kumilos noong nakaraang Biyernes hanggang Sabado, mula senador hanggang Simbahan ng Ina ng Remedios, Malate, Korte Suprema at EDSA Shrine: “Tingnan ng lahat ang kasalanang nasa loob na sumisira sa bawat isa at sa buong bansa. Mag-ayuno, magsuot ng sako at magbudbod ng abo sa buong katawan.

Dagukan ang dibdib at paulit-ulit humingi ng tawad at biyaya na totoong magbago”.

Simula pa lang ito. Dapat umabot sa lahat ang mensahe at kumilos na rin ang lahat sa pag-amin sa kasalanan, paghingi ng tawad at pagbabalik-loob sa Diyos. Doon sa kaloob-looban at katahimikan ng budhi at kaluluwa, manalangin, makinig at sumunod sa Panginoong Diyos. Amen.

Hamon sa simbahan, ipagpatuloy ang ‘synodality’

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | August 20, 2025

Naimbitahan tayo ng Daughters of Mary Immaculate na magbigay ng panayam sa Baguio City noong Sabado, Agosto 16. 

Hindi pa ganoon katanda ang DMI. Nagsimula ito noong 1978 sa patnubay ni Jaime Cardinal Sin at nag-umpisa bilang Daughters of Isabela. Ang opisina nito ay nasa New Haven, Connecticut at ang pinakaunang grupo nito ay ang Holy Rosary Circle na nabuo sa Maynila noong Mayo 24, 1951. Napagkakamalan ito na “sister organization” ng Knights of Columbus, isang samahan ng mga lalaking Katoliko na itinatag ng Hesuwitang Fr. Michael J. McGivney noong 1882.

Nang tanungin ko ang isang lider nito na nag-anyaya sa akin kung ano ang paksa na nais nilang talakayin ko, “Bahala ka na,” sagot nito. Kaya naisip ko ang paksang “Synodality, Relevance and Survival” o synodality, kaugnayan sa mundo at lipunan at matatag at mahabang buhay. 

Bakit ito ang naisip nating paksa? Una, hanggang ngayon, ang tema ng maraming mga pagtitipon ay ang “synodality,” ang paksang sinimulan ni Papa Francisco halos dalawang taon na ang nakakaraan. Nang mamatay si Pope Francis noong nakaraang Abril, ang kapalit nito na si Papa Leo ay nagsimula nang magpahayag na ipagpapatuloy niya ang sinimulan ng kanyang hinalinhan. Itutuloy niya ang programa at pananaw ng “synodality.”

Sinimulan natin ang panayam sa pagbabalik-tanaw sa Baguio City noong unang nadalaw natin ito taong 1970. 

Seminarista pa lamang tayo noon at meron kaming kaklaseng nag-anyaya sa aming klase na gamitin ang kanilang bahay sa Gibraltar Road para sa aming maikling ‘retreat’. 

Mula 1970 hanggang 2025, hindi ko mawari kung ano ang nangyari sa Baguio, ibang-iba na ngayon. Pagkaraan ng 55 taon, napakaraming nawala at nagbago. Wala na ang makakapal na puno ng pino sa mga bundok sa paligid ng Baguio. Napalitan na ito ng mga bahay na dikit-dikit, iba-iba ang hugis, laki at kulay. Magulo, walang ayos, pangit at tila nakasisira sa ecosystem ng Baguio. Nawala na rin ang ‘amoy pino’ na sa ibaba pa lang ng Rosario, La Union ay maaamoy na sa loob ng anumang sasakyan, kotse o bus. Kaunti rin na ang tao at turista. 

Kilala ang Baguio bilang “Summer and Spiritual Capital of the Philippines”. 

Kung pakikinggan ko ang mga bali-balita, nasira at pumangit ang Baguio dahil umano sa korupsiyon at mismanagement. Hindi ko alam kung ano ang cause at effect nito. Epekto nga ba o cause ang korupsiyon at meron pang mismanagement?

Ang apat na bahagi ng synod on synodality ay tungkol sa pagbabago at pagbabalik-loob: 1. Pagbabago ng Puso; 2. Pagbabago ng mga Ugnayan; 3. Mga Proseso; 4. Mga Ugnayan. Isang pangunahing instrumento ng synodality ay ang “spiritual conversations”, ang usapan o kuwentuhan sa Espiritu (ng Diyos). Kailangang pakinggan ang lahat, lalo na ang mga walang tinig tulad ng mga mahihirap, mga grupong nasa laylayan, mga karaniwang mamamayang hindi kilala at walang pangalan.

Balikan natin ang Baguio. Mukhang merong pagbabago ng puso at ugnayan na nangyari sa nagdaang 55 taon. Lumayo ang puso ng marami sa kalikasan, sa tradisyon at kasaysayan ng Baguio. Lumayo rin ang puso sa ugnayan ng lahat sa kilalang siyudad.

Ang unang biktima ng maling pagbabago ay ang kalikasan at hindi maiiwasang mabiktima ang mga mamamayan. Sa pagsira ng mga bundok, nawala ang mga punong pino, pumalit ang mga bahay at lumala ang basura, nangonti at halos maubos ang tubig, nangonti rin ang pagkain dahil naubos ang mga bukas na lupang taniman, dumami at dumagsa ang mga taga-labas na nagsimula ng iba’t ibang business, nag-iba ang kultura ng Baguio mula simple, hindi komersyal hanggang sa tila naging magulo at panay negosyo ang lahat.

Ngunit, hindi pa rin lubos na nasira ang Baguio. Meron pa ring naaalala ang dati at tunay na Baguio. Hindi lang ito romantiko kundi totoo. Merong Baguio na hindi basta-basta nakikita pero nasa puso pa rin ng mga umaalala at nagmamahal. 

Merong mga maliliit na tindahan, kapihan, studio, maliliit na grupong hindi hinahayaang mamatay ang kaluluwa, ang tunay na espiritu ng Baguio. 

Hindi ang malaking supermarket sa dating lugar ng Pines Hotel ang may dating sa Baguio. Hindi ang halos natabunang Mines View ang may dating sa lugar at hindi ang ube jam ang kilala na pinasikat ng mga madre. 

Sa mga malalamig na gabi at madaling-araw, maaamoy pa rin sa ilang lugar ang ‘amoy pino’. Mararamdaman pa rin ang katahimikan at ang bulong ng espiritu sa ilang tagong lugar. Kakaunti na nga ang mga lugar na ito ngunit naroroon pa rin sa mga maraming lihim at mahiyaing sulok ng Baguio.

Ito ang hamon hindi lang sa Baguio kundi pati sa simbahan, kung tila humihina ang dating at nababawasan ang bisa ng kanyang tinig baka nagkukulang na ang simbahan sa tunay na pagtingin at pakikinig sa Espiritu ng Diyos. Baka kailangan nang hanapin ang mga lihim at mahiyaing lugar na ito na pinagtataguan ng espiritu ng katotohanan, kalayaan at kaligtasan. Bawasan na muna ang kumportableng buhay.

Maging misyonero muli ayon sa hamon ng bagong Pope Leo. Lumabas, pumunta sa mga sulok at tagong mga lugar, at muling tumingin ng malalim at makinig ng taimtim.

Ginagawa namin ito sa simpleng paraan sa aming parokya na tawag namin dito ay ang anim na B o 6B -- baba, babad, buklod, buo, buti at batid. 

Hindi na puwedeng maghintay sa itaas o sa gitna. Ang buhay ay nasa labas, nasa ibaba. Kahit na patay na si Papa Francisco, dumadagundong pa rin ang kanyang tinig na sa simula ay iisa ang sinasabi sa buong simbahan -- Go out! Go out! Go out!

Ang magmahal sa kapwa ay pagmamahal sa Diyos

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | August 16, 2025

Noong Setyembre 26, 2009, habang rumaragasa ang Bagyong Ondoy, binawian ng buhay ang isang binatilyong 18-taong gulang sa gitna ng pagliligtas ng mga tinatangay ng baha. Nailigtas ng binatilyo ang humigit-kumulang 30 indibidwal. Siya si Muelmar “Toto” Magallanes, ang kinikilalang “bayani ng Ondoy.”

Si Dion “Gelo” Angelo dela Rosa, 3^rd year college student, at 20-taong gulang lang. Hindi umuwi si Jason, ang kanilang ama noong Hulyo 22. Ngayon lang ito nangyari kaya’t agad-agad hinanap ni Gelo ang kanyang ama sa gitna ng ulan at baha. Pagkaraan ng tatlong araw na paghahanap sa mga barangay hall, presinto ng pulis natagpuan ni Gelo ang kanyang ama sa Sangandaan Police Station. Ito pala ay nahuling nagka-kara krus, isang ipinagbabawal na sugal (ng mahihirap). Hindi ipinagbigay-alam ng mga pulis sa pamilya ng kanilang hinuli dahil ayon sa kanila hindi ito ipinakiusap ni Jason. “Kapani-paniwala ba ang paliwanag na ito?” tanong ni Kardinal Ambo David. 

At nang matagpuan na ni Gelo ang kanyang ama, sinimulan na nitong tulungan itong makalabas. Una, kailangang maghanap ng P30,000 na hinihinging piyansa ng mga pulis. Pangalawa, kailangang dalhan ng pagkain araw-araw. Pangatlo, pang-apat, panglima mga dahilan, pero hindi tumigil sa paghahanap ng tulong si Gelo hanggang noong Hulyo 27, 2025, dalawang araw matapos matagpuan niya ang kanyang ama, nanghina, nilagnat at tuluyan nang binawian ng buhay si Gelo. Bakit? Tinamaan ng leptospirosis. Isa pang bayaning maituturing si Gelo, at ganito ang buod ng isinulat ni Kardinal David tungkol sa isang sakristan na taga-Longos, Malabon.

Noong Agosto 4 naman, natagpuang hindi na kumikilos si Wilma Auza sa bus na sinakyan nito mula Cebu patungong Dumaguete. Pauwi si Wilma mula Japan upang dalawin ang kanyang pamilya. Puno ng mga regalo ang kanyang maleta para sa kanyang pamilya. Ito ang sabi ng isang post: “Puno ng regalo ang kanyang malate, ngunit walang nakakita ng hirap, pagod, loob ng puso ni Wilma sa at anupamang naging dahilan ng paghinto nito.” 

Libu-libong OFW ang kinakatawan ni Wilma. Karamihan ng ating mga kababayang OFW ay nagtitiis ng hirap hindi lang ng katawan kundi ng isip, kalooban maging kaluluwa. Alam natin ito dahil naging OFW din po tayo. Ilang OFW ang nagkasakit at namatay sa ibang bansa. Ilang OFW ang nagka-kaso, totoo man o hindi, nakulong at may iba nabitay pa, tulad ni Flor Contemplacion. 

Ilang OFW ang nahiwalay sa asawa, nawalan ng anak at tuluyang nagkagulo na ang pamilya. Ilang OFW ang umuwing walang-wala dahil sa pagkakabaon sa lahat ng uri ng utang sa ibang bansa. 

Mahaba ang listahan ng mga pinagdaraanan ng mga OFW na kapalit ng malaki-laking sahod. Kapit sa patalim at umaasang makaiwas sa kapahamakan at makauwing malusog at buhay. 

Sana nga maganda ang mangyari sa karamihan sa ating mga kababayang OFW. Ngunit alam ng lahat ng naging OFW ang mga sari-saring panganib na kailangang harapin sa paghahanapbuhay sa ibang bansa. Tibay ng loob, lalim ng pananalig, tamang pagdedesisyon ang mga sandatang kailangang dalhin ng bawat OFW sa kanyang pakikibaka abroad. Tiyak kong dala-dala ang tatlong ito ni Wilma. Ngunit hindi natin alam kung ano talaga ang naging buhay niya sa Japan. Mahirap nang malaman ito dahil hindi na muli magsasalita ang isa pang bayaning OFW.

Toto, Gelo, Wilma! Sino ang nakakakilala sa kanila? Hindi ko nakilala sinuman sa tatlo, ngunit ang istorya ng kanilang buhay ay mananatiling buhay sa aking puso.

Sa darating na Setyembre 7, 2025, idedeklarang santo ni Pope Leo XIV sina Carlo Acutis (15) at Pier Giorgio Frassati (24). Batang-batang mga santo ngunit mga higanteng halimbawa ng kabanalan. Parang katulad sina Toto at Gelo ang kanilang edad ngunit kay laki ng mga puso. Kay laki ng pagmamahal sa kapwa at sa pamilya. Salamat sa mga bayani, sa pagbubuwis ng kanilang buhay hanggang huling sandali. Hindi lang ito kabayanihan, kundi kabanalan din ito. Ang magmahal sa kapwa ay pagmamahal sa Diyos. Ang magmahal sa Diyos ay tiyak magtutulak kaninuman na magmahal sa kapwa.

Panalangin natin sa gitna ng hindi maganda at hindi nakatutuwang krisis na pinagdaraanan ng bansa at ng bawat mamamayan na padalhan tayo ng Diyos ng higit pang maraming bayani. At sana hindi sila mamatay kundi patuloy na gumawa ng maganda at tama upang tularan ng marami pang magiging bayani tulad nila.