Pagkilala sa mga paring nagbuwis ng buhay para sa kapayapaan, dangal at karapatang pantao

ni Fr. Robert Reyes - @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | June 27, 2023

Mahigit 38 taon na noong ika-11 ng Abril, 1985 nang paslangin ang paring Italyanong si Fr. Tulio Favali sa Tulunan, North Cotabato.

Hindi si Padre Tulio ang tunay na pakay ng mga vigilante na Ilaga sa pamumuno ni Kumander Bukay. Nais nilang patayin ang mas matandang misyonerong Pontifical Institute for Foreign Missions (PIME).

Nagplanong patayin ng tatlong magkakapatid na Manero na sina Edilberto, Norberto Jr. at Elpidio si Padre Peter Geremia. Mga lider ng grupong Ilaga (mga vigilante na pumapatay ng mga NPA at Muslim) ang tatlong magkakapatid.

Kung hindi sila magtagumpay na patayin si Padre Geremia, nagkasundo ang magkakapatid na paslangin ang sinumang paring banyaga na makita nila. Dumating si Padre Tulio na nakasakay sa motorsiklo sa isang bahay sa Tulunan. Habang ito ay nasa loob sinunog ng magkapatid na Manero ang motorsiklo nito saka binaril sa ulo ang pari nang lumabas ito.

Ayon pa sa ilang mga saksi, dinampot daw ni Norberto ang ilang piraso ng utak ni Padre Tulio at ipinagyabang ito sa mga nakakita. Mayroon pang kuwento na kinain ni Norberto ang ilang piraso ng utak ng naturang pari.

Nahuli ang tatlong magkakapatid at nahatulang makulong noong 1985. Pagkaraan ng 23 taon nakalaya si Norberto noong 2008. Pebrero 2008, dumalaw si Norberto sa libingan ni Padre Tulio.

Matapos nito, nakipag-usap si Norberto sa mga kinatawan ng Diyosesis ng Kidapawan, North Cotabato at sinabi nito na, “Patay na si Kumander Bukay ngunit buhay na buhay si Nonoy.”

Pinatawad na ni Padre Geremia si Norberto noon pang ika-20 anibersaryo ng pagpaslang kay Padre Tulio. Ipinaliwanag ni Padre Geremia na: “Ang pagpapatawad ay hindi pagkonsinte kundi pagpapalaya sa taong pumatay sa kanyang pagiging makina ng pagpatay.”

Hindi ko alam kung kailan ko nakita, nakausap, naka-meryenda pa si Norberto. Merong mahalagang pagtitipon sa Quezon Memorial Circle at lumapit sa akin si Norberto na kaagad ding nagpakilala. Hindi siya humingi ng tawad sa akin ngunit naramdaman ko ang pagsisikap ng taong nagsisisi na pagbayaran ang kanyang mabibigat na kasalanan sa pamamagitan ng pagsulong ng kultura ng kapayapaan.

Sa mga nagdaang dekada, napakaraming mga paring nagbuwis ng buhay at pinatay dahil sa kanilang paninindigan para sa kapayapaan, dangal at karapatang pantao ng mga maliliit at mahihirap. Ito ang maikling listahan ng mga paring pinaslang sa nagdaang 4 na dekada:

Ika-13 Abril 1981: Padre Godofredo Alingal Sj: killed in Kibawe, Bukidnon;

Ika-11 Abril, 1985: Padre Tulio Favali PIME: killed in Barrio Esperanza, Tulunan, N. Cot.;

Ika-11 Hulyo 1985: Fr. Rudy Romano CssR: taken by armed men in Barangay Tisa, Cebu;

Ika-4 Pebrero 1997: Bishop Benjamin de Jesus OMI: killed in Jolo, Sulu;

Ika-28 Disyembre 2000: Padre Benjamin Inocencio OMI: killed in Jolo, Sulu;

Ika-3 Mayo, 2000: Padre Rhoel Gallardo CMF;

Ika-28 Agosto, 2001: Padre Rufus Halley;

Ika-15 Enero 2008: Padre Rey Roda OMI: killed in Tabawan, Tawi-tawi;

Ika-17 Oktubre 2011: Padre Fausto Tentorio PIME: killed in Arakan Valley;

Ika-23 Mayo 2017: Padre Teresito “Chito” Suganob: Hostaged by ISIS for 117 Days during Siege of Marawi;

Ika-4 Disyembre 2017: Padre Marcelito “Tito” Paez killed by armed men suspected to be in San Jose, Nueva Ecija for his work for political prisoner;

Ika-29 Abril 2018: Padre Mark Ventura: killed after celebrating Mass in Barangay Pena Weste, Gattaran, Cagayabn Province;

Ika-10 Hunyo 2018: Padre Richmond Nilo: Killed while putting on alb just before celebrating Mass in a chapel in Zaragoza, Nueva Ecija.

Samantala, ipinagdiwang ng Simbahang Katoliko noong nakaraang 2021 ang 500 taon ng Kristiyanismo sa Pilipinas. Bilang munting ambag sa makasaysayan at banal na handog ng pananampalatayang Kristiyano-Katoliko sa maraming mamamayan, sinimulan namin ang pagtatanim ng unang mga Pilgrim-Mission Crosses ng susunod na 500 taon.

Hindi naging madali ang pagsasagawa ng pangarap na ito dahil sa pandemyang nagdaan. Iilang krus pa lamang ang naitatanim natin. Subalit, dahan-dahang isasagawa ang mithiin ng proyektong ito.

Kaya bukas, ika-27 ng Hunyo, magtatanim tayo ng ika-18 Pilgrim Mission Cross (ikalawa sa Mindanao). Itatanim ito sa parokyang pinaglingkuran ni Padre Tulio Favali.

Maglalakad kasama natin ang mga kabataan mula Kilometer 25 Barangay La Esperanza, Tulunan, North Cotabato.

Hindi na rin bago ang tokhang at ang extra-judicial killings dahil maraming pinapatay kung saan-saan. Malinaw sa listahan na aking nabanggit na hindi ligtas ang mga pari sa karahasang nagaganap sa ating lipunan.

Ito ang hamon ko sa pamamahayag ng mabuting balita ngayon. Hindi lang sa salita kundi pati sa dugo ay ipinapahayag ito. Panalangin at pananagutan natin ito sa susunod na 500 taon. Sana, matigil na ang karahasan at pagpatay lalo na sa mga propetang nagpapahayag ng katotohanan at ipinaglalaban ang katarungan at kalayaan ng lahat sa anumang dumudurog sa kanilang dangal at karapatan.