Kredibilidad ng Comelec, nasaan na?!

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | May 8, 2023

Nagsimula nang maghanap ng mga bagong makinang pambilang ng boto o vote counting machines o VCM ang Comelec bilang paghahanda nito sa 2025 midterm election.

Ayon sa balita, naghahanap ang Comelec ng mas mahusay na sistema ng pagbibilang ng boto na kombinasyon ng dalawang katangian ng kasalukuyang Optical Mark Reader technology at Direct Recording Electronic o touch screen capabilities.

Hindi ko na sisikaping ipaliwanag ang mga katangian ng bawat sistema ng pagbilang ng boto dahil nagsisimula nang magtanong ang marami kung ito nga ba ang kailangan natin, hindi lang para sa paparating na eleksyon kundi sa mga naganap nang mga eleksyon, lalo na ang nakaraang pambansang eleksyon na mag-iisang taon na bukas, Mayo 9, 2023.

Ngunit iginigiit ng Comelec na kailangan nang palitan ang 100,000 VCM dahil may depekto na ang mga ito. At ngayon pa lamang ay pinag-uusapan na ng Comelec ang bidding process o paghahanap ng highest bidder na makikipagpaligsahang makuha ang kontrata upang sila ang babayarang magpatakbo ng mga makinang pambilang ng boto.

Ang pag-a-upgrade ba ng mga makina ay solusyon sa problema o ito ang mismong problema?

Noong nakaraang taon, lumitaw ang tatlong magigiting na Pinoy na sina General Ely Rio; dating Comelec Commissioner na si Gus Lagman at ang businessman lider na si Franklin Ysaac.

Malaking bagay ang inilabas nila na lumikha ng malaking katanungan at duda sa isip, puso, diwa at kaluluwa ng maraming mamamayan. Tinanong ng tatlo kung paano nakapagbilang ang mga VCM nang mahigit 20 milyong boto sa loob ng unang oras ng bilangan pagkatapos isara ang mga presinto sa ganap na alas-7:00 ng gabi noong ika-9 ng Mayo 2022? Gayundin, paano nadoble ang nakuhang boto ng nanalong presidente at bise-presidente kumpara sa pambansang halalan ng 2016? Nanalo si Rodrigo Duterte na nakakuha ng 16 milyong boto, ngunit paano maipapaliwanag ang nakuhang 31 milyong boto ng nanalong Pangulo? Napakalaking bilang ng boto, kaya napakahirap paniwalaan.

Nagsimula nang magtanong at magalit ang mamamayan. Dahil dito, kailangang magkaroon ng mga kilos-protesta sa iba’t ibang bansa. Sumang-ayon na ang mga kababayan nating taga-Estados Unidos at Canada. Kaya magtitipon-tipon ang mga pamayanang Pinoy sa iba’t ibang mga Konsulato sa Estados Unidos at Canada sa ika-8 ng Mayo ng hapon upang sabayan ang kilos-protesta na magaganap sa ika-9 ng Mayo 2023 sa ganap na alas-9:00 ng umaga sa harapan ng Comelec. Napagkasunduan ng iba’t ibang grupo na tawagin ang pagkilos na “Araw ng Pangdaraya.”

Tuluy-tuloy lang ang pangangalap ng mga ebidensya na magpapatuloy na ang pormal na pagsingil sa Comelec na ipaliwanag nang maayos ang tunay na nangyari sa bilangan sa pambansang halalan sa nakaraang taon. Nang suportahan ng retiradong sundalong si Col. Ordonio ang hiling nina Rio, Lagman at Ysaac na magpaliwanag ang Comelec at hindi pa rin natinag ang naturang institusyon, unti-unti nang umusad ang pagtatanong ng mga karaniwang mamamayan.

Lalo nang uminit ang lahat nang pagbantaan ni Ordonio na hahainan niya ng impeachment complaint ang limang Comelec commissioners na nagmadaling magbigay ng transparency logs, na pagkatapos suriin nina Rio at Ordonio ay reception logs pala.

Ngayong nagpahayag na ang Comelec ng kanilang intensyon na palitan at i-upgrade na ang mga VCM, malinaw na hindi ito sagot sa mga katanungan ng apat na magigiting na mamamayan.

Noong araw, sa panahon ng naturang industrial revolution, malaki ang naidulot na pag-unlad nang isilang ang ‘makina.’ Napakalaki ang naitulong ng makina na ginamit sa agrikultura at transportasyon, maging sa produksyon ng pagkain.

Nagpasalamat noon ang tao sa makina na sumailalim sa kapangyarihan ng tao. Ngunit, dumating at sinapawan na ng ‘digital age’ ang makina, at ngayon ay pinag-uusapan at pinaglalaanan na ng malaking salapi ang artificial intelligence o AI. Mayroong mas nakababahalang tanong, ang tao ba ang may kontrol pa sa makina o makina ang may kontrol sa tao?

Mayroong malaking tanong hinggil sa integridad at kredibilidad ng nakaraang eleksyon dahil sa kahina-hinalang ginawa ng makina. Kung maaaring dayain ng tao ang eleksyon, mas epektibo kung makina ang ginamit at patuloy pa ring gagamitin para kontrolin at tiyaking pabor ang bunga ng bilangan sa mga makapangyarihan at ayaw nang bumitiw sa kapangyarihan.

Sa mga ginagalang na Commissioners ng Comelec, kanina-hinala ang integridad at kredibilidad ng Smartmatic, ganundin ang sa inyo.

At ito ang dahilan kung bakit magkakaroon ng Araw ng Dayaan sa unang anibersaryo ng pambansang halalan bukas, Mayo 9.

Tara, makiisa kayo sa amin sa sagradong tungkuling hanapin ang katotohanan at ipaglaban ang katarungan.