Paalala at hamon: hindi pa tapos ang karahasan at ang pagbabalewala sa buhay

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo |August 21, 2023

Isa lang ang damdaming namamayani sa burol at prusisyon papuntang libingan.

Dalamhati o matinding lungkot dulot ng pagkakahiwalay ng pumanaw na minamahal at nagmamahal. Wala nang buhay ang dating kamag-anak, kaibigan, kasama, kapitbahay na masigla, masaya, makulit at puno ng pag-asa. Lumisan na at tumigil nang maging mabunga’t mapaglihang bahagi ng buhay at ng kasaysayan.

Ngunit, maaari ring puno ng saysay at halaga ang libing. Depende ito sa inihahatid sa hantungan at kung sinu-sino ang nakikipaglibing.

Noong ika-16 ng Agosto, 2017, napatay si Kian de los Santos sa edad na 17. Makaraan ang isang linggo, libu-libo ang nakipaglibing kay Kian, ang unang nakilalang batang biktima ng “tokhang”. Napakahaba ng pila ng mga tao maging sa burol at prusisyon patungo sa libingan ni Kian.

Hindi lang libing ni Kian, kundi ang marami pang aspeto ng kanyang buhay at kamatayan ang nagbigay ng bigat, kulay at halaga o “saysay” sa murang buhay ng binatilyo.

Kaya’t hindi lang lungkot at dalamhati ang naghatid kay Kian. Inihatid din siya ng matinding paghahanap at pagkauhaw sa katotohanan at katarungan.

Nagsimula na noong mga panahon ng 2016, ang pagpapalaganap ng “fake news” o ang nilikhang kasinungalingan (manufactured lies) hanggang matapos ang termino ng dating presidente. Nagkaroon na ng bagong hanapbuhay na hindi nakakatulong sa pag-ahon ng lipunan sa kadiliman ng kasinungalingan, propaganda at ang sistematikong pagkontrol at pagpapahina na media.

Kasabay ng “death squads” na imported mula Davao, ang mga trolls na bumubuo ng mga naturang “Troll Farms” na daan-daang mga binabayarang magkalat ng paninira, panlilinlang at pagbabaluktot ng katotohanan o ng kasaysayan.

Ito ang tinatawag sa Ingles na “historical revisionism” o ang pagbabago o pagrerebisa ng kasaysayan. Isa ring uri ito ng pagpatay. Habang pinalalaganap ang kasinungalingan at unti-unting pinapatay o binubura ang katotohanan, unti-unti ring namamatay ang kaluluwa ng tao, ng mga mamamayan at ng inang bayan.

Kaya ganoon kahalaga ang prusisyon tungo sa libingan ni Kian. Hindi lang si Kian ang inililibing kundi ang lahat ng pinatay at pilit pang pinapatay upang pahinain ang kamalayan para sa buhay at kalayaan, at palakasin ang pagsunod, pagsang-ayon at pagsabay sa opisyal at makapangyarihang agos na hindi nag-iisip, sumusuri at namamahayag.

Simula pa lamang ng “tokhang”, ang opisyal na programang war on drugs ng nakaraang administrasyon. Isang paalala at hamon ang prusisyon para huwag kalimutan at balewalain ang nangyari sa binatilyong si Kian na pinatay umano ng mga pulis katulong ang kanilang mga “assets.” Hinding-hindi maaaring palampasin ang ganitong kalabisan at krimen lalo na kung ito ay gawa ng mga alagad ng batas na inaasahan ng lahat na poprotektahan at ipagtatanggol.

Nagkataong inilibing noong nakaraang Huwebes, ang isa sa mga kasong kinasasangkutan ng kapulisan sa ilalim ng kasalukuyang administrasyon.

Mukhang nagbago na ang direksyon ng kasalukuyang administrasyon. Hindi na ang programang labanan ang droga kundi ang programa na labanan ang kagutuman at kahirapan. Marahil, ito ang dahilan kung bakit hinawakan ng Pangulo ang Kagawaran ng Agrikultura at nilagdaan ang Maharlika Investment Fund sa kabila ng malawakang pagtutol dito ng marami.

Nagulat na lamang ang marami nang naulit na naman, ang eksenang naging ordinaryo at pang-araw-araw noong nakaraang administrasyon.

Araw-araw ang tokhang, ang pagkatok at paghanyo o pakiusap na magbago na at iwanan ang droga. Madalas na kasunod ng tokhang ay ang pagbaril umano sa kinatok at dinalaw na pinaghihinalaang sangkot sa ilegal na droga.

Ngunit, walang kinalaman sa droga ang dalawang binatilyo lulan ng bangka sa dagat ng Navotas.

At dahil hinahanap ng kapulisan ng Navotas ang isang suspek sa pagpatay, mabilis na pinagpasyahan ng mga ito na isa sa dalawang binatilyo sa bangka, ay ang kanilang hinahanap.

Sinasabing ito ang dahilan ng pagbaril kay Jemboy na tumalon sa tubig at sinundan pa ng putok ng baril na tumawa sa ulo nito.

Mabuti’t mabilis ang grupong Paghihilom na magpadala ng mga abogado sa pamilya ni Jemboy. Hawak na ngayon ng mga abogado ng IDEALS (Human Rights NGO). Aalamin ng mga lawyer kung sinu-sino pa ang mga pulis na dapat kasuhan maliban sa anim na pinangalanan na sa imbestigasyon.

Kasabay ng pag-iimbestiga at pagbuo ng kaso laban sa mga tunay na salarin, naroon ang pagtutok sa kultura ng karahasan at sa pagmamaliit, pagbalewala sa buhay.

Kung si Kian ang naging simbolo ng tahasang pagbalewala at pagpaslang sa buhay noon, si Jemboy naman ang simbolo ng kamalayan at kultura na ang karahasan, pagpatay at pagbalewala sa buhay.

Patay na at kapwa nang inilibing sina Kian at Jemboy. Ngunit, ano kaya ang epekto nito sa ating mga buhay at mga naiwanan?