Trauma ng mga mag-aaral sa lindol, agad solusyunan

ni Leonida Sison @Boses | October 12, 2025

Nararamdaman muli ng taumbayan ang tila kakulangan sa paghahanda ng bansa sa pagdating ng kalamidad o sakuna, gaya ng malakas na lindol na yumanig sa Davao Region, kamakailan. 

Ang lindol na tumama sa Manay, Davao Oriental noong Biyernes, October 10, bandang alas-9:43 ng umaga, ay isa sa pinakamalalakas ngayong taon. Sa magnitude 7.4, hindi maikakaila ang malalim nitong epekto sa mga paaralan sa Mindanao at ilang bahagi ng Visayas. 

Ayon sa Department of Education (DepEd), halos 10,000 mag-aaral at 490 guro ang apektado, kabilang dito ang ilang learners at guro na nasugatan. 

Agad na kumilos ang DepEd Disaster Risk Reduction and Management Service (DRRMS) at Rapid Assessment of Damages Report (RADaR) system upang tukuyin ang lawak ng pinsala. 

Anila, sa 12,399 na paaralan sa rehiyon na naapektuhan ng lindol, 202 silid-aralan ang nasira, kung saan 29 dito ang seryosong napinsala, habang umabot sa 559 ang nagsuspinde ng klase, kabilang ang mga lalawigan ng Bukidnon, Misamis Oriental, Camiguin, at Lanao del Norte. Kasunod nito, sinuspinde na rin ang mga klase sa Davao Region, Northern Mindanao at maging sa CARAGA Region.

Ang paggalaw ng local fault ang sanhi ng lindol na batay sa Phivolcs, tumama ito na may lalim na 10 kilometro sa timog-silangan ng Davao Oriental. Naitala ang Intensity 5 sa ilang bahagi ng Davao de Oro, Cotabato, Southern Leyte, at Misamis Oriental. Naglabas din ng tsunami warning ang Phivolcs sa ilang baybayin, habang binawi rin bago mag-alas-2 ng hapon ng naturang araw.

Nakapagtala rin ng damaged facilities ang Ateneo de Davao at ang Makua Malayan Colleges sa Davao City. Naiulat naman ang isang chemical spill sa ika-6 na palapag ng San Pedro College sa Davao City. 

Maliban sa mga eskwelahan, naapektuhan din ang ibang imprastruktura gaya ng Francisco Bangoy International Airport na nagtamo ng minor cracks pero nanatiling operational.

Agad namang rumesponde  ang Bureau of Fire Protection (BFP) upang tiyakin ang kaligtasan ng lugar. 

Sa kabila ng mga report ng ilang nasaktan -- mga mag-aaral at guro -- wala namang naitalang namatay. Gayunpaman, ang pangyayaring ito ay muling nagpapaalala kung gaano kahalaga ang paghahanda sa sakuna, lalo na sa mga lugar na madalas tamaan ng pagyanig.

Sa kabila ng agarang aksyon ng DepEd at ng mga lokal na pamahalaan, malinaw na kulang pa rin ang tibay ng mga paaralan pagdating sa kahandaan sa lindol. 

Ang dami ng nasirang silid-aralan at mga apektadong mag-aaral, guro, ay patunay na dapat bigyang prayoridad ng gobyerno ang pagpapatatag ng mga pampublikong eskwelahan, lalo na sa mga high-risk zones. 

Masaklap isipin na ang mga estudyanteng nais lamang mag-aral at mga gurong gustong magturo ay nawawalan ng ligtas na espasyo dahil sa tila kapabayaan sa mga imprastraktura at pasilidad na itinatayo. 

Marahil, kailangan ng mga mag-aaral na dumaan o humingi ng psychological first aid at magpatingin sa mga health expert upang makatulong na maibsan ang naramdamang trauma gaya ng anxiety at takot dahil sa lindol, lalo na ang mga bata na batid naman nating mas mahina. Dapat unahing gamutin at solusyunan ito dahil mabigat ang epekto nito sa kanilang mental health.

Panahon na rin upang gawing sentro ng plano para sa edukasyon ang kaligtasan at seguridad, hindi lang sa salita kundi sa konkretong aksyon at pondo. 

Hindi sapat ang mabilis na assessment kung hindi ito susundan agad ng tunay na rehabilitasyon at pagsasaayos. 

Ang pangyayaring ito ay dapat magsilbing wake-up call sa pambansang pamahalaan upang kumilos at gawing mas sistematiko at maagap ang disaster response, lalo na sa sektor ng edukasyon. 

Sa isang bansang madalas bisitahin ng lindol, ang pagiging handa ay hindi na opsyon kundi isang obligasyon. Maging aral sana sa atin ito, na hindi natin masasabi kung kailan tatama ang kalamidad na sisira at kikitil ng buhay. Gawin sana natin ang nararapat at kapaki-pakinabang na paghahanda para sa oras na tumama ang anumang sakuna sa ating bansa, kahit paano ay malilimitahan natin ang epekto nito sa ating buhay, dahil mas maraming Pinoy ang maliligtas at mga hanapbuhay na ating masasagip.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com