Child development center, mahalagang ipatayo sa bawat barangay

ni Kuya Win Gatchalian @Win Tayong Lahat | October 21, 2025

Child development center (CDC) sa bawat barangay. Ito ang pinatitiyak natin sa Department of the Interior and Local Government (DILG) noong nagkaroon tayo ng pagdinig sa kanilang panukalang budget para sa taong 2026.

Mahalaga ang pagkakaroon ng CDC upang maparami pa natin ang bilang ng mga batang naka-enroll sa mga programa at serbisyo para sa Early Childhood Care and Development (ECCD). Saklaw ng ECCD System ang kabuuan ng mga programang may kinalaman sa kalusugan, nutrisyon, early childhood education, social services development programs, at iba pang mga programa at serbisyo para sa mga batang wala pang limang taong gulang upang magkaroon sila ng matatag na pundasyon.

Batay sa nakalap nating datos, 3,810 barangay sa bansa ang wala pang CDC. Lumalabas din sa datos na 30% lamang ng 4.5 milyong batang may edad tatlo at apat ang kasalukuyang naka-enroll sa mga programa at serbisyo ng ECCD. 

Mahalaga ang papel ng DILG sa pagkamit natin ng layuning makapagpatayo ng CDC sa bawat barangay. Kung babalikan natin ang Early Childhood Care and Development System Act (Republic Act No. 12199) na isinulong ng inyong lingkod, nakasaad doon na ang secretary ng DILG ang magsisilbing ex-officio co-chairperson for Local Government Mobilization and Overall Implementation.

Itinakda ng batas ang mandatong ito sa DILG dahil ang ating mga local government units (LGUs) ang magiging responsable sa pagpapatupad ng mga programa at serbisyo para sa ECCD. 

Kabilang sa mga magiging tungkulin ng mga LGUs ang probisyon ng mga pasilidad at mga resources para sa epektibong paghahatid ng mga programa at serbisyong may kinalaman sa ECCD. Magiging mandato rin sa mga LGUs ang paglikha ng plantilla positions para sa mga Child Development Workers (CDWs) at Child Development Teachers (CDTs), pati ang pagtiyak na may isang CDC sa bawat barangay.

May mga hakbang na tayong nasimulan upang matiyak na magkakaroon ng CDC ang bawat barangay. Matatandaan na noong nakaraang Mayo, P1 bilyon mula sa Local Government Support Fund (LGSF) ang binigay sa 328 na mga low-income LGUs upang magkaroon ng mga CDC ang kanilang mga barangay. Ikinagalak natin ang hakbang na ito lalo na’t naaayon ito sa ating panukalang probisyon na naging bahagi rin ng Republic Act No. 12199: na pahintulutan ang paggamit ng LGSF sa pagpapatayo ng mga CDCs sa mga fourth at fifth-class municipalities.

Bagama’t malaking hakbang ang paglalaan ng pondo para sa mga munisipalidad na ito, kailangang ipagpatuloy natin ang ating pagsisikap hanggang magkaroon ang bawat barangay ng CDC. Kung magagawa natin ito, maaabot natin ang bawat batang wala pang limang taong gulang at mabibigyan natin sila ng mas matatag na pundasyon upang magtagumpay.

---

May katanungan ka ba, reklamo o naisihingi ng tulong? Sumulat sa WIN TAYONG LAHAT ni Kuya Win Gatchalian, BULGAR Bldg., 538 QuezonAve., Quezon City

o mag-email sa surewin.bulgar@gmail.com

Ayuda, ibigay sa mga kuwalipikadong benepisyaryong magsasaka

ni Kuya Win Gatchalian @Win Tayong Lahat | October 16, 2025

Sa isinagawang pagdinig ng Department of Agriculture (DA) at mga kalakip nitong ahensya, pinuna ng inyong lingkod na hindi kuwalipikado ang 58,000 na mga naitalang benepisyaryo ng Rice Farmers Financial Assistance (RFFA).Batay ito sa ulat ng Commission on Audit (COA) para sa taong 2024. Ayon sa komisyon, hindi mga magsasaka ang mga benepisyaryong ito mula sa pitong rehiyon. Dagdag pa ng komisyon, hindi rin sila rehistrado sa Registry System for Basic Sectors in Agriculture (RSBSA). Laman ng RSBSA ang impormasyon mula sa mga magsasaka, farm laborers, mga mangingisda, at agri-youth. Nagsisilbi itong mekanismo para sa pagtatarget ng mga programa at serbisyo ng mga programa kagaya ng RFFA.

Nakakabahala ito lalo na’t layon ng RFFA na bigyan ng tulong pinansyal ang ating mga maliliit na magsasaka. Batay sa ating pagsusuri, katumbas ng P293 milyon ang halagang ipinamahagi sa 58,000 na mga benepisyaryong hindi naman kuwalipikadong maging bahagi ng programa. Kung naipamahagi lamang sana ng tama ang naturang halaga, humigit-kumulang 58,000 na mga magsasaka sana ang natulungan natin. Sa halip, P293 milyon ang nasayang.

Marami tayong tulong na ipinapaabot sa ating mga magsasaka para sa krudo, fertilizer, seedlings, conditional cash transfer, crop insurance, at iba pa. Ngunit ang hamon sa atin ngayon ay kung paano natin matitiyak na nakakarating ang mga tulong na ito sa mga magsasakang higit na nangangailangan sa kanila.

Kaya naman sa ating naging talakayan kasama ang DA, binigyang-diin natin kung gaano kahalaga ang RSBSA. Iminungkahi natin ang pakikipagtulungan sa Philippine Statistics Authority (PSA) upang matiyak na wasto ang ating datos. 

Sa ginawa nating pagdinig, pinuna rin ng inyong lingkod na hindi tugma ang datos ng RSBSA at ng PSA. Kung merong 13.5 milyon na mga magsasaka sa RSBSA, meron namang 7.4 milyon sa 2022 Census of Agriculture and Fisheries. Para sa inyong lingkod, hindi lang dapat irehistro ang mga magsasakang benepisyaryo sa RSBSA. Kailangang tiyakin din natin na ang datos sa RSBSA ay nakaugnay din sa ating National ID.

Kaya sa gagawing talakayan ng panukalang pondo ng DA sa plenaryo, aasahan natin na may mga tiyak na hakbang silang gagawin upang tugunan ang isyung ito.

Sa ating mga kababayan, patuloy nating tutukan ang mga talakayan sa panukalang 2026 national budget. Maaari ninyong isumite sa Budget Transparency Portal ng Senado ang inyong mga pagsusuri at mga panukala. Pakikinggan namin ang mga ito upang matiyak natin na magagamit sa tama ang buwis na ating binabayaran.

---

May katanungan ka ba, reklamo o naisihingi ng tulong? Sumulat sa WIN TAYONG LAHAT ni Kuya Win Gatchalian, BULGAR Bldg., 538 QuezonAve., Quezon City

o mag-email sa surewin.bulgar@gmail.com

Overpricing sa farm-to-market roads, umabot sa P10 bilyon

ni Kuya Win Gatchalian @Win Tayong Lahat | October 14, 2025

Mahigit 10 bilyong piso. Ganito kalaki ang halagang nalugi sa pamahalaan mula 2023 hanggang 2024 dahil sa overpricing sa mga farm-to-market roads. Kung ginamit lamang sana ang halagang ito nang tama, nakapagpatayo pa sana tayo ng halos 700 kilometro ng mga farm-to-market roads, halos katumbas ng layo ng Maynila hanggang Aparri. 

Pinuna ito ng inyong lingkod sa isinagawang pagdinig ng Senate Committee on Finance sa panukalang budget ng Department of Agriculture (DA) at mga kalakip nitong ahensya. 

Ayon kay Agriculture Secretary Francisco Tiu Laurel, madalas inaabot ng P15,000 kada metro ang halaga ng mga farm-to-market roads. Dagdag pa ng kalihim, maaari pa itong bumaba ng P10,000 kada metro. 

Ngunit nakakabahala ang natuklasan ng ating tanggapan. Kung titingnan natin ang 10 sa mga pinaka-overpriced na farm-to-market roads, lumalabas na inabot ang mga ito nang hanggang P348,432 kada metro. Labis-labis ang halagang pinatong sa mga farm-to-market roads na sana ay pinapakinabangan ng mas marami pang mga magsasaka. 

Sinuri rin natin kung sino ang mga top contractor na sangkot sa mga overpriced na farm-to-market roads na ito. Batay sa isinumiteng datos ng DA, tatlo sa mga kontratistang ito ay kasama rin sa mga top 15 contractors na nakakuha ng 20 porsyento ng flood control control projects. 

Lumabas din na Region V, Region VIII, at Region III ang mga rehiyon na may pinakamaraming overpriced na mga proyekto o iyong mga nagkakahalaga ng P30,000 kada metro o higit pa.

Kaya naman sa isinagawa nating pagdinig, pinatiyak natin sa DA na hindi na mauulit ang ganitong overpricing para sa susunod na taon. Kung hindi matitiyak ng DA na masusugpo nila ang overpricing, hindi tayo magdadalawang-isip na bawasan o alisin ang pondo ng farm-to-market roads at ilipat sa ibang programa.

Iminumungkahi rin natin na bigyan ang DA ng awtoridad upang sila mismo ay makapagpatayo ng farm-to-market roads. Sa mga nagdaang taon kasi, tanging ang Department of Public Works and Highways (DPWH) ang may awtoridad upang makapagpatayo ng farm-to-market roads. 

Sa gitna ng patuloy nating pagtalakay sa panukalang budget para sa 2026, patuloy din nating hinihimok ang publiko na makilahok sa pagsusuri at talakayan upang matiyak nating magagastos nang tama ang binabayaran nating buwis.

---

May katanungan ka ba, reklamo o naisihingi ng tulong? Sumulat sa WIN TAYONG LAHAT ni Kuya Win Gatchalian, BULGAR Bldg., 538 QuezonAve., Quezon City

o mag-email sa surewin.bulgar@gmail.com