Insurance coverage sa aksidente sa kalsada, taasan sana

ni Ryan Sison @Boses | September 10, 2025

Ngayong ang kalsada ay puno ng peligro, hindi na sapat ang dasal at pag-iingat, kailangang may sistemang sumasalo sa mga biktima. 

Kaya naman nagpanukala ang Land Transportation Office (LTO) na taasan ang benepisyo sa ilalim ng Compulsory Third-Party Liability (CTPL) insurance sa mga biktima ng road accident. Kung dati’y P200,000 lamang ang maximum coverage, layunin nilang gawing P400,000 para sa mga naging biktima ng aksidente. 

Ayon sa draft circular ng Insurance Commission, mangangailangan ng dagdag na halos P500 sa premium ng mga operator ng pampublikong sasakyan upang maisakatuparan ito. 

Bagama’t dagdag-gastos, mas marami ang nakikitang benepisyo dahil mas malawak na proteksyon ang maibibigay sa mga pasahero at motorista.

Ilang transport groups pa nga ang nananawagan na maging patas na kung tataas para sa mga PUV, dapat tumaas din para sa mga pribadong sasakyan. 

Ngunit, hindi lang insurance ang binibigyang pansin ng LTO. Kasabay nito, pinag-aaralan din nila na mas higpitan ang requirements sa professional driver’s license. Para sa mga bus at truck driver, isinusulong ang 32 oras na kombinasyon ng theory at praktikal na pagsasanay. 

Dagdag na apat na oras ng lecture at practical exam naman ang kailangan para sa mga driver ng motorsiklo, tricycle, jeep, at kotse. Lahat ng ito’y bahagi ng konsultasyon sa transport sector, habang bukas pa rin ang ahensya sa karagdagang rekomendasyon bago tuluyang ipatupad ang mga bagong polisiya. 

Sa ganitong mga panukala, malinaw na mas pinahahalagahan na ngayon ang kalidad at safety sa mga kalsada. 

Kung tutuusin, mas mainam na gumugol ng oras at dagdag na halaga para sa mas ligtas na pagbiyahe kaysa magtipid ngunit nagiging kapalit ay buhay at panganib. 

Ang insurance ay hindi lamang dokumento, kundi lifeline para sa lahat ng biyahero – driver at pasahero. Habang ang mas mahigpit na pagsasanay para sa mga driver ay hindi pahirap, kundi paalala na hawak nila ang buhay at kaligtasan ng mga pasahero sa bawat kalsadang kanilang tinatahak. 

Ang responsibilidad ay hindi lamang nakasalalay sa gobyerno at insurance providers. Nasa bawat isa rin mapamotorista man o pasahero. 

Kung ang sistema ay nag-aalok ng proteksyon, tungkulin nating suklian ito ng disiplina, respeto, at malasakit sa daan. 

Sa kalsadang walang kasiguraduhan, ang pinakamahalagang lisensya ay hindi lang nasa pitaka, kundi nasa pag-iingat na napapalooban ng konsensya.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Kahit sino maaaring mabiktima ng deepfake porn, mag-ingat!

ni Ryan Sison @Boses | September 9, 2025

Kung dati ay fake news at online gambling ang laman ng mga balita, ngayon naman ay mas masahol na banta ang kinakaharap ng lipunan, ito ang deepfake pornography. 

Sa bilis ng ating teknolohiya, mas mabilis din ang pag-usbong ng krimeng sumisira sa reputasyon at pagkatao ng mga indibidwal. 

Aminado ang Cybercrime Investigation and Coordinating Center (CICC) na hirap silang matunton ang mga utak sa likod ng paggawa ng deepfake porn. 

Ayon kay Acting Executive Director Aboy Paraiso, karamihan sa mga ‘mastermind’ ng ilegal na gawain ay nagtatago sa labas ng bansa. Hindi tulad ng fake news na madaling ma-detect sa social media, mas mahirap tukuyin ang deepfake content dahil madalas itong ipinapakalat sa dark web. Ipinaliwanag din ng opisyal na ang problema pagdating sa pornographic at adult content, sa dark web ginagawa ng mga kriminal ang ganitong transaksyon at hindi sa socmed.

Bagama’t mabilis umano ang pagtugon ng social media platforms para alisin ang naturang mga materyales, nananatiling vulnerable ang mga artista at influencer dahil lantad ang kanilang mga larawan online. 

Isa na rito ang beteranang aktres na naging biktima ng deepfake porn, gayundin ang anak ng isang social media personality. Kapwa sila nagpahayag ng pagkondena laban sa ginawang kalaswaan sa socmed, kung saan umabot pa ang pagdinig sa Senado. 

Sa usapin ng deepfake porn, malinaw na hindi sapat ang kasalukuyang mga batas. Kaya naman suportado ng CICC ang panawagan para sa mas mahigpit na regulasyon at mga batas laban dito. 

Gayunpaman, sa kabila ng mga plano at aksyon ng gobyerno, isang masakit na katotohanan na sa bilis ng ating teknolohiya, laging nauuna ang mga kriminal kaysa sa batas. 

Kung tutuusin, hindi lang ito usapin ng privacy at reputasyon, ito’y isyu ng dignidad at pagkatao. Ang isang larawan na kinuha nang walang pahintulot at ginawang kasangkapan para sa kalaswaan ay maituturing na isang uri ng digital na panggagahasa. Ang pinsalang dulot nito ay hindi basta nabubura, dahil ang internet ay merong digital footprints na madaling mahanap at mabilis ipakalat. 

Kaya dapat, habang hinihintay ang konkretong aksyon mula sa gobyerno, maging mas mapanuri at responsable ang bawat isa. Habang maging maingat tayo sa lahat ng oras lalo na sa paggamit ng internet. 

Tandaan natin na hindi lahat ng nakikita online ay totoo, at hindi rin lahat ng content ay nakabubuti. 

Gayundin, ang laban sa deepfake ay hindi lamang laban ng mga biktima o ng gobyerno, kundi ng bawat Pinoy na handang ipagtanggol ang dangal at katotohanan sa cyberspace.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Mga ninakaw sa kaban ng bayan, dapat lang ibalik

ni Ryan Sison @Boses | September 8, 2025

Kung ang simbahan ay nagsalita na laban sa katiwalian, hindi na lang ito moral na usapin kundi babala, na may mali na talagang dapat ayusin. 

Kaya naman nagpahayag ng mensahe ang Catholic Bishops’ Conference of the Philippines (CBCP) sa pamumuno ni Cardinal Pablo Virgilio David matapos lumutang ang malawakang anomalya sa flood control projects. 

Ayon kay David sa kanyang pastoral letter, hindi lang contractors at financiers ang may kasalanan, kundi pati na rin ang mga mambabatas, auditors, district engineers at political patrons na malinaw na “bahagi ng sistematikong pandarambong”. 

Ang masakit dito, ang mga institusyon na nagsasagawa ng imbestigasyon ang mismong may bahid at nasasangkot. Kaya’t nagdududa ang simbahan at kaparian kung makakamtan ba ang totoong hustisya sa kasalukuyang proseso.

Giit ng CBCP, ang hustisya ay hindi natatapos sa pagpaparusa. Kailangan ding isauli ang yaman na ninakaw mula sa kaban ng bayan. Anila, hindi maghihirap ang mga sangkot kung ibabalik nila ang pera, ngunit ang bansa, ang taumbayan ay patuloy na maghihikahos kung mananatiling nakamkam ang pondo. 

Ang mga pondong ito, na dapat sana’y para sa edukasyon, kalusugan at serbisyong panlipunan, ay napupunta sa bulsa ng iilan habang ang mamamayan ang nagdurusa sa kawalan ng sapat na imprastraktura at mga serbisyo. 

Nanawagan din ang CBCP ng mas malalim na pagbabago, na maging mapagmatyag ang mamamayan, talikuran ang patronage politics, at itaguyod ang katapatan habang maging simple sa pang-araw-araw na pamumuhay. 

Ayon pa kay David, mas aktibong makilahok dapat ang simbahan at mga mamamayan sa mga pagkilos para sa mabuting pamamahala at katarungang pang-ekolohiya. Sinabi niya na dapat pangunahan ng mga diyosesis at parokya ang transparency at accountability.

Hinikayat din niya ang mga kabataan na gamitin ang digital platforms upang labanan ang disinformation at gawing kahiya-hiya muli ang korupsiyon. Sa konkretong hakbang na inilatag ng simbahan — mula sa pagiging tapat hanggang sa panawagan ng pagkakaroon ng independent probe sa anomalya sa flood control projects — nakaugat ang mensahe na hindi sapat ang galit, dapat ay may aksyon. 

Bilang mamamayan, hindi maiiwasang mapaisip kung bakit paulit-ulit na lang ang ganitong eksena, proyekto para sa bayan, ninanakaw ng iilan, at imbestigasyon na walang malinaw na dulo. 

At kung ang simbahan mismo ay nananawagan ng pagbabago at pananagutan, mas lalo tayong dapat kumilos. 

Ang pagbabalik ng mga ninakaw ay hindi simpleng isyu ng pera kundi usapin ng dignidad at katarungan para sa bawat Pilipino. Gayundin, ang laban sa katiwalian ay hindi lang nasa kamay ng gobyerno. Nagsisimula rin ito sa atin — sa ating pananalita, sa ating aksyon, at sa pagpili natin ng iluluklok na mga lider ng bayan.

Kung sama-sama tayong kikilos – mamamayan, pamahalaan, simbahan, komunidad -- hindi lang baha ang mapipigilan, bagkus ang tuluyang pagkalugmok ng ating lipunan sa dagat ng korupsiyon.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com