Kakulangan sa pondo ng libreng kolehiyo, titiyaking mapupunan

ni Kuya Win Gatchalian @Win Tayong Lahat | September 30, 2025

Sa isinagawang pagdinig sa panukalang pondo ng State Universities at Colleges (SUCs) para sa taong 2026, binigyang diin ng inyong lingkod na titiyakin nating mapupunan ang kakulangan sa pondo para sa libreng kolehiyo.

Una, babayaran natin ang P12.3 bilyong kakulangan sa pondo ng libreng kolehiyo mula 2022 hanggang 2025. Pangalawa, titiyakin nating mapupunan natin ang tinatayang P3.34 bilyon na kulang para sa pagpapatupad ng libreng kolehiyo sa taong 2026. 

Bilang isa sa mga may akda at sponsor ng Universal Access to Quality Tertiary Education Act (Republic Act No. 10931) o ang batas para sa libreng kolehiyo, taun-taon nating pinagsisikapan na maglaan ng sapat na pondo para sa programang ito, lalo na’t nakasalalay dito ang patuloy na edukasyon at katuparan ng pangarap ng ating mga mag-aaral, pati na ng kanilang mga pamilya.

Para sa taong 2026, P26.15 bilyon ang inilaan sa programa sa ilalim ng National Expenditure Program (NEP) ngunit ayon sa Philippine Association of State Universities and Colleges (PASUC), tinatayang aabot sa P29.11 bilyon ang kinakailangang pondo para sa pagpapatupad ng libreng kolehiyo sa taong 2026. Ang halagang ito ay nakabatay sa tinatawag nating Program of Receipt and Expenditures mula sa PASUC, kung saan nakasaad ang inaasahang gastusin ng mga SUCs para matustusan ang edukasyon ng kanilang mga mag-aaral. Inaasahan namang aabot sa humigit-kumulang 1.98 milyong mag-aaral ang makikinabang sa libreng kolehiyo sa susunod na taon. 

Kung babalikan natin ang budget cycle ng mga nagdaang taon, parating binibigyang diin ng inyong lingkod ang epekto ng kakulangan sa pondo para sa libreng kolehiyo.

Naaapektuhan ng kakulangan sa pondo ang kakayahan ng mga SUCs na magpatayo ng mga bagong laboratory, silid-aralan, at iba pang mga pasilidad na kinakailangan para makapaghatid ng dekalidad na edukasyon para sa ating mga mag-aaral. 

Bagama’t titiyakin na nating mapupunan ang kakulangan sa pondo ng libreng kolehiyo mula sa mga nagdaang taon hanggang sa susunod na taon, mahalagang matiyak nating maiwawasto ang pagkuwenta sa kinakailangang gastusin para sa pagpapatupad ng programa, lalo na’t inaasahang dadami ang bilang ng mga enrollees.   

Ayon sa Department of Budget and Management (DBM) ginagawa nilang batayan ang average growth sa enrollment ng mga nagdaang taon imbes na ang inaasahang bilang ng mga mag-aaral. Kaya naman hinihimok natin ang DBM, mga SUCs at ang Commission on Higher Education na magkaroon ng wastong formula sa pagkuwenta ng kinakailangang pondo para sa libreng kolehiyo. Sa ganitong paraan maiiwasan natin ang pagkakaroon ng kakulangan sa pondo ng naturang programa para sa mga susunod na taon.

Muli naman nating inaanyayahan ang ating mga kababayan na tutukan ang pagtalakay ng panukalang budget para sa taong 2026. Magtungo lamang sa budget transparency portal ng Senado para sa pinakahuling balitang may kinalaman sa panukalang 2026 budget. 

---

May katanungan ka ba, reklamo o naisihingi ng tulong? Sumulat sa WIN TAYONG LAHAT ni Kuya Win Gatchalian, BULGAR Bldg., 538 QuezonAve., Quezon City

o mag-email sa surewin.bulgar@gmail.com

ICI hearing hindi bubuksan sa publiko, kaduda-duda

ni Leonida Sison @Boses | September 30, 2025

Sa gobyernong paulit-ulit nang nasasangkot sa isyu ng katiwalian, ang bawat hakbang na tila nagtatago ng proseso ng imbestigasyon ay nagiging kaduda-duda sa mata ng taumbayan. 

Ang desisyon ng Independent Commission for Infrastructure (ICI) na isara ang kanilang pagdinig sa publiko ay hindi simpleng internal policy kundi maituturing na pagsalungat sa ibig sabihin ng transparency na matagal nang hinihingi ng mamamayan. Kapag ang isang imbestigasyon ay nakatago, natural lang na magduda ang mga tao kung may pinoprotektahan o inililihim. 

Mula nang umarangkada ang ICI hearings hinggil sa maanomalyang flood control projects, hindi pinayagan ang media at publiko na makibahagi. 

Kahit humarap na ang ilang nadadawit na mga senador at dating senador sa komisyon, nananatiling limitado ang nakikita at naririnig ng taumbayan. 

Ayon kay Executive Director Brian Hosaka, kailangan umano itong gawin upang maiwasan ang trial by publicity at mapanatili ang integridad ng komisyon. 

Idinagdag pa niya na posibleng magamit ang hearings sa pulitika kung agad na ilalabas ang testimonya bago pa ma-verify. 

Ngunit ilang mambabatas at grupo mula sa civil society ang hindi kumbinsido. 

May isang senador naman ang nagsabi na ang desisyong hindi buksan sa publiko ang proseso ay isang ill-advised move. 

Habang isang congresswoman ang nagbigay-diin na kung limitado na ang kapangyarihan ng komisyon, mas nababawasan ang tiwala ng tao kung pati transparency ay ipagkakait. Dagdag pa nito, kung ang mismong ICI ang nangangamba sa trial by publicity, baka kulang sila ng tiwala sa sarili nilang kakayahang pamahalaan ang imbestigasyon. 

Sa nakaraang mga Senate at House hearings hinggil sa parehong isyu, libu-libo ang nanood ng livestreams at nakibahagi sa diskurso online. Nakita ng taumbayan hindi lang ang testimonya kundi pati kung paano nagtatrabaho ang mga imbestigador. 

Ito ang nagbigay sigla sa mga protesta at panawagan ng hustisya matapos umalingasaw ang alegasyon ng bilyong pisong korupsiyon sa DPWH flood control projects. 

Bagama’t iginiit naman ni Hosaka na ilalabas pa rin sa publiko ang mga dokumento at ebidensya kapag ito ay napatunayan at naisumite na sa Ombudsman. 

Sa kabilang banda hindi nito natutugunan ang pangunahing hinaing ng mamamayan, ang karapatan nilang makita kung paano nabubuo ang imbestigasyon. 

Kung tutuusin, ang sinasabi ng ICI na nais nitong itaguyod ang integridad, ang pinakamabisang paraan ay buksan ang proseso sa harap ng publiko. Transparency ang pinakamakapangyarihang depensa laban sa duda ng marami, at accountability naman ang tanging paraan upang mabawi ang tiwala ng taumbayan. 

Kapag nanatiling sarado ang pintuan ng ICI, kahit gaano kaganda ang rekomendasyon nito, mananatiling may tanong sa isipan ng marami kung ito ba’y para sa bayan o sa iilan lamang.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Usaping flood control project scam, may ‘misteryosong kamay’ na kumukumpas

ni Ka Ambo @Bistado | September 29, 2025

Natagpuang nakabulagta si Digong sa loob ng kanyang selda.

Isinugod sa ospital, pero walang ulat kung ano ang kanyang tunay na kondisyon.

----$$$--

MALINAW na wala sa maayos na pisikal na kondisyon at katinuan si Digong.

Iyan ay isang matibay na argumento sa kanyang petisyon sa paglaya — interim release man o dismissal sa kaso.

----$$$--

SAKALING makabalik si FPPRD sa Pilipinas, dagdag-gulo ito sa loob ng sosyedad.

Malaking sakit ng ulo ito ni PBBM.

----$$$--

KASABAY nito, nagkaroon na ng “military component” ang isyung flood control project kung saan lumutang ang isang ex-Marine sa pagdinig sa Senado.

Sa unang pagkakataon, dumikit na sa Malacanang ang “alingasngas” nang mabanggit ang Aguado Residence — isang pukol ng bato ang distansya mula sa bakod ng Palasyo.

----$$$--

TULAD sa giyera ng Russia at Ukraine, imbes na humupa — gumagrabe pa ang kalagayan.

Ganyan din ang isyu ng graft and corruption, imbes na mai-neutralize, lumalala ang sitwasyon.

Pinakahuli, ang pagtiwalag ni Baguio Mayor Benjamin Magalong mula sa independent commission kuno na ICI.

-----$$$--

Kung susuriin, tila may “misteryosong kamay” na kumukumpas sa mga pambihirang pangyayaring ito.

Kahit ang mga bida at kontrabida sa eksena ay namamangha at nagugulantang.

-----$$$--

MAY kutob tayo, may nag-aayos o may nakatoka nang senaryo.

Magkakasya na lang tayo sa panghuhula sa “ending” ng sitwasyon.

Kumbaga sa teleserye, nagko-contest ang mga manonood — kung ano ang “WAKAS”.

-----$$$--

LINGID sa kaalaman ng marami, lumalala na rin ng sitwasyon sa Middle East at nawawalan na ng poder ang United Nations.

Pinagdududahan na rin ang liderato ng US bilang tinitingala sa buong daigdig.

----$$$--

SA Pilipinas, walang choice ang ating Republika, kundi ang pumanig at makipagtulungan sa US.

Ang kaguluhan sa ibang bansa ay nasasabay sa dinaranas ngayon — PANGANIB ng ating Inang Bayan.

Iisa lang ang tanging solusyon: Magdasal tayo nang walang patid!

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.