Ryan Sison 8/602

Publiko, mag-ingat sa ‘vishing’ habang papalapit ang ber-months

BULGAR
Aug 23

ni Ryan Sison @Boses | August 23, 2025

Sa panahon ngayon, hindi na lamang magnanakaw sa kalye ang dapat katakutan, dahil mas mabagsik na ang mga scammer na pilit pumapasok sa ating mga telepono at cellphone. Sa papalapit na ang ber-months, kung kailan mas maraming perang umiikot dahil sa bonus at aginaldo, mas lalong nagiging aktibo ang mga cybercriminal.

Ito ay sadyang nakababahala dahil hindi na lang basta phishing sa text o email ang kanilang kayang gawin, at ito ang ‘vishing’ o voice phishing, isang uri ng scam na tumatawag sa telepono para linlangin ang mga tao at mahuthutan ng pinaghirapang kita at ipon.

Ayon sa Cybercrime Investigation and Coordinating Center (CICC), ang mga scammer ay nagpapakilalang taga-bangko, SSS, o GSIS, saka ipaparamdam sa biktima na may problema ang kanilang account. Sa gulat at kaba, madali silang mapasunod na magbigay ng sensitibong impormasyon gaya ng PIN o OTP.

Ang matindi pa, bihasa na sila rito at may script na parang totoo at mahusay ang diskarte para madali kang maniwala. Kahit sinong ordinaryong mamamayan, maging estudyante, manggagawa, o propesyonal, ay posibleng mabitag kapag hindi nag-ingat.

Hindi rin nakapagtataka kung bakit dumarami ang ganitong kaso tuwing ber-months. Paliwanag ng National Bureau of Investigation (NBI) at Philippine National Police-Anti Cybercrime Group (PNP-ACG), sinusundan ng mga scammer ang uso at galaw ng tao, gaya ng panahon ng handaan, pamasko, at mga bonus, kaya’t mas marami silang natatarget.

Katunayan, umabot na sa mahigit 22,000 kaso ang naitala noong 2024, at libo na rin ang nahuli sa pamamagitan ng entrapment operations. Subalit kahit may mga napaparusahan, hindi pa rin matibag ang ugat ng problema.

Ang totoo, hindi lang pulisya at ahensya ng gobyerno ang dapat kumilos. Kailangang maging mas agresibo ang kampanya ng mga bangko, e-wallet providers, at iba pang institusyon sa pagbibigay ng kaalaman.

Pero higit sa lahat, responsibilidad ng bawat isa na maging mapagmatyag at mapanuri. Sa bawat tawag o mensahe, mas mabuting magduda muna o magdalawang-isip kaysa magsisi.

Malinaw na ang laban kontra-cybercrime ay hindi lang tungkol sa batas at teknolohiya kundi sa disiplina at kamalayan ng bawat isa. Higit din dito, huwag na huwag tayong magpapaloko.

Sa halip na magpabiktima, gawin nating sandata ang pagiging mapanuri at maalam. Dahil ang magandang regalo na puwede nating matanggap sa darating na Kapaskuhan ay hindi lamang mga bonus kundi ang kapanatagan ng loob na ligtas ang ating mga pinaghirapan.

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Mas mabigat na parusa sa walang habas na magtatapon ng basura

BULGAR
Aug 22

ni Ryan Sison @Boses | August 22, 2025

Dahil matagal nang problema ang tambak na basura partikular na sa Kamaynilaan, nararapat lamang na mas mabigat ang parusa sa mga walang pakundangang nagtatapon ng mga ito at mga walang disiplina, na nagdudulot na rin ng pagbaha sa mga kalsada at pagbara sa mga daluyan ng tubig.

Kaya naman isinusulong ng Metro Manila Council (MMC), sa pamumuno ni San Juan City Mayor Francis Zamora, ang panukala na patawan ng P5,000 multa sa unang paglabag ang mga mahuhuling maling magtatapon ng basura.

Ayon kay Zamora, matagal nang umiikot ang parehong isyu, paulit-ulit ang paglabag dahil magaan ang parusa at kulang ang takot ng publiko. Kung mas malaki ang multa, mas mabigat ang dala nitong takot sa mga gagawa ng itinuturing na kasalaulaan. Aniya, hindi rin bago ang patakaran. Napatunayan na epektibo ang pagkakaroon ng mas mahigpit na parusa, gaya noong Wattah Wattah Festival sa San Juan kung saan walang naitalang paglabag dahil malinaw ang mga alituntunin at ramdam ng mga tao ang bigat ng kaparusahan. Sa madaling salita, gumagana ito kapag seryoso ang gobyerno sa pagpapatupad.

Kaugnay nito ay nagsagawa ang Metropolitan Manila Development Authority (MMDA) ng malawakang paglilinis sa isang ilog sa naturang lugar. Gumamit sila ng mga backhoes, cranes, at dump trucks upang maghakot ng basura at mag-desilt ng ilog para mas lumalim at mas kaya nitong i-hold ang tubig tuwing may malalakas na pag-ulan. Dito ay dalawang trak ng basura ang nakolekta ng ahensya.

Binigyang-diin naman ni MMDA chairman Romando Artes, na layon ng programang ito na muling ibalik ang natural na daloy ng tubig, bawasan ang pagbaha, at isulong ang pananagutan sa kapaligiran. Gayundin aniya, nais nilang patuloy na luminis ang mga ilog at mga estero sa iba’t ibang lugar.

Isang paalala ito na ang pangangalaga sa kalikasan ay hindi lang trabaho ng gobyerno kundi tungkulin ng lahat.

Kung tutuusin, hindi na bago ang ganitong mga kampanya. Paulit-ulit na ang paglilinis, pero bumabalik-balik din ang napakaraming basura. Ang pagtaas ng multa sa paglabag at walang habas na pagtatapon ng basura ay hindi lamang parusa, ito ay isang hakbang upang iparamdam sa publiko na ang kawalan ng disiplina at pagrespeto sa kapaligiran ay may kapalit na pagdurusa, maging batas man ito ng tao o ng kalikasan.

Gayundin, ang mas mabigat na parusa ay maaaring maging mabisang panimula, subalit higit pa sa pera, ang tunay na kailangan ay pagbabago ng ating mentalidad.

Isipin sana natin na ang kalinisan ay sumasalamin ng ating pagkatao, at hindi lang bilang masunuring mamamayan.

Kinakailangan maging mas mahigpit sa mga polisiya upang maprotektahan ang ating kapaligiran nang sa ganoon ang mga susunod na henerasyon ay may aabutang malinis at maayos na lipunan.

Bukod sa 13th month pay, ‘bonus’, dagdag-pag-asa sa mga manggagawa

BULGAR
Aug 21

ni Ryan Sison @Boses | August 21, 2025

Matagal nang hinaing ng mga manggagawa ang kakarampot na sahod na halos hindi makasabay sa taas ng mga bilihin at bayarin. Habang lagi ring umaasa na makatanggap man lang ng malaki-laking 13th month pay tuwing Disyembre o katapusan ng taon.

Kaya’t ang panukalang 14th month pay para sa mga empleyado ng pribadong sektor ay isang hiling na matagal nang inaasam na matupad, dahil dagdag na pag-asa ito sa mga manggagawang halos walang naiipon pagsapit ng Kapaskuhan.

Sa ilalim ng House Bill 3808 na inakda ni TUCP Partylist Rep. Raymond Mendoza, ang 13th month pay ay dapat makuha tuwing Hunyo 24, at 14th month pay ay tuwing Disyembre 24 kada taon. Isang buwang sahod na maaaring magsilbing sandata sa taunang labanan ng mga mamimili kontra mataas na presyo ng Noche Buena at iba pang gastusin.

Gayunman, hindi lahat ng kumpanya ay obligado. Nakasaad dito na maaaring hindi isama o magpa-exempt ang mga nalulugi, non-profit na bumagsak ng hindi bababa sa 40% ang kita sa loob ng dalawang taon, pati na rin ang mga trabahong may komisyon o boundary system, pero kailangang awtorisado ng Department of Labor and Employment (DOLE).

Kung tutuusin, hindi ito bonus kundi maituturing nating karapatan. Isa itong dagdag na pag-asa upang makatawid ang manggagawa at pamilya mula sahod hanggang sa susunod na sahod, mula sa buwan ng Hunyo hanggang Disyembre.

Ayon kay Mendoza, mas motivated at mas produktibo ang empleyado kapag may sapat na sahod at maraming benepisyo. At totoo namang mas masarap pumasok sa trabaho kung alam mong may kinabukasang hindi puro utang at abono.

Sa bansang kung saan halos hindi na makatawid ang karaniwang empleyado sa gitna ng inflation, tama lamang na mabigyan sila ng dagdag na suporta.

Sa totoo lang, ang ‘bonus’ na ito ay hindi luho, ito’y pantay na pagbabalik sa pawis at pagod na ibinubuhos ng mga manggagawa araw-araw.

Hindi dapat tingnan ang 14th month pay bilang pabor, kundi bilang puhunan sa masiglang ekonomiya. Kung mas may kita ang mga empleyado, mas gumagalaw ang negosyo, magiging mas masaya ang pamilya, at mas buo ang lipunan.

. .

Publiko, mag-ingat sa ‘vishing’ habang papalapit ang ber-months

Mas mabigat na parusa sa walang habas na magtatapon ng basura

Bukod sa 13th month pay, ‘bonus’, dagdag-pag-asa sa mga manggagawa

RECOMMENDED