Mga mamamahayag, dapat manindigan para sa katotohanan

ni Ryan Sison @Boses | August 26, 2025

Mahalaga na magkaroon ng paninindigan ang media. Ang isang mamamahayag ay mayroong pangunahing misyon ito ang maging tagapaghatid ng katotohanan, hindi tagapagtakip ng kasinungalingan. 

Kaya’t naglabas ng pahayag ang National Union of Journalists of the Philippines (NUJP) laban sa tinatawag na paid favorable coverage, dahil malinaw na kapag ang pera ang naging batayan ng balita, unti-unting namamatay ang kredibilidad ng pamamahayag. 

Ayon sa NUJP, ang pagtanggap ng kabayaran para sa magandang coverage ay hindi

simpleng isyu ng trabaho, isa itong direktang banta sa press freedom. 

Nawawasak ang tiwala ng publiko, at napapaisip ang lahat na parang nabibili na lamang ang katotohanan. Ang media na dapat sana’y bantay laban sa katiwalian, nagiging kasangkapan pa para ito’y takpan. 

Binigyang-diin ng NUJP na panahon na upang muling balik-balikan ng bawat mamamahayag ang Journalists’ Code of Ethics. 

Sa kabila ng hindi kataasang sahod at hirap ng trabaho, hindi dapat maging dahilan ang pangangailangan para isuko ang prinsipyo. 

Sa gitna ng kontrobersiyang kinasangkutan ng ilang broadcaster na umano’y tumanggap ng milyon kapalit ng paborableng panayam sa mag-asawang kontraktor ng flood control project, muling nabuhay ang tanong kung hanggang saan ba ang etika sa industriya. 

Bagama’t itinanggi ng mga sangkot ang akusasyon, nananatiling leksyon ang pangyayaring ito na hindi lahat ng maganda sa paningin ay likas na totoo. 

Kung tutuusin, hindi lang ito usapin ng mga indibidwal na mamamahayag. Malaki rin ang papel ng media companies na mabigyan ng sapat na sahod at benepisyo ang kanilang mga kawani. 

Hindi matatawaran ang katotohanan na mahirap magtaguyod ng integridad kung gutom ang tiyan at hirap ang bulsa. Kaya’t kung seryoso ang industriya sa pagpapairal ng etikal na pamamahayag, dapat sigurong magsimula ito sa maayos na kompensasyon at mga benepisyo sa bawat mamamahayag. 

Ang propesyon ng pamamahayag ay trabahong may tungkulin sa bayan. Gayundin, ang tinig ng media ay dapat magsilbing liwanag, hindi anino. 

Kung gusto nating manatiling malaya ang pamamahayag, dapat nating igalang at ipaglaban ang etika. Alalahanin din natin na hindi mababayaran ng kahit anong halaga ang tiwala ng publiko. 

Ang tunay na gantimpala ng isang mamamahayag ay hindi sa kapal ng sobre, kundi sa tapang na harapin ang tukso, dahil para sa kanya mas mahalaga ang paninindigan kaysa tanggapin ang pansamantalang kaginhawaan.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Libreng medical services ng LGUs, hindi sana patikim lang

ni Ryan Sison @Boses | August 25, 2025

Pinakamahalagang batayan ng maayos na pamahalaan ay kung gaano pinahahalagahan ng mga nakaupo ang kalusugan ng kanilang mamamayan. 

Kaya’t nakabubuti ang pagpapaigting ng Department of the Interior and Local Government (DILG) sa mga inisyatibong hatid ng local government units (LGUs) na nagbibigay ng free medical services. Ang mga ganitong uri ng programa ay hindi lamang pagtugon sa sakit kundi patunay na ang kalusugan ay isang karapatan, at hindi pribilehiyo. 

Ayon sa DILG, ang naturang hakbang ay sumasalamin sa Bagong Pilipinas agenda ng administrasyon ni Pangulong Ferdinand Marcos, Jr., isang pangakong walang Pilipino ang maiiwan sa pag-access ng essential healthcare. 

Malinaw na ang pagbubukas ng pinto para sa kalusugan sa lahat ay nakapagpapalakas ng mga komunidad at nagpapataas ng dignidad ng bawat isa. 

Gayunman, mahalaga ang kongkreto at tuluy-tuloy na pagpapatupad ng ganitong mga programa ng gobyerno. At kung walang suporta, mananatili lamang itong patikim at hindi magiging tulay tungo sa pangmatagalang pagbabago. 

Kailangan ding tiyakin na hindi lang pansamantala ang libreng serbisyo kundi mas

mapalawak pa ito hanggang sa pinakamalalayong sulok sa bansa. 

Ang kalusugan ay pundasyon ng produktibong bayan, kung malusog ang mamamayan, mas matatag ang ekonomiya at mas ligtas ang kinabukasan. 

Tandaan din natin na ang tunay na may malasakit na gobyerno ay hindi sa dami ng proyekto o laki ng pondo, kundi kung gaano nito binibigyang halaga ang kapakanan ng mga nasasakupan. Gayundin, ang pagkakaroon ng isang malinaw na libreng serbisyong medikal ay isang hakbang na hindi lang nakapagpapagaan ng buhay, bagkus nakapagpapalakas ng tiwala ng taumbayan.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Fake Pinoy, huwag hayaang makalusot sa bansa

ni Ryan Sison @Boses | August 24, 2025

Nakakabahala na tila nagiging normal na ang pagkakaroon ng banyagang nagpapanggap bilang Pinoy gamit lamang ang mga pekeng dokumento. 

Ang pinakahuling kaso ay ang pagkakaaresto sa isang Chinese national, matapos mahuli sa Ninoy Aquino International Airport (NAIA) Terminal 3 noong Agosto 21. Gamit niya ang Philippine passport at iba’t ibang ID na nagsasabing isa siyang tunay na Pilipino, subalit sa verification ng Bureau of Immigration (BI), lumabas na ang kanyang fingerprint ay tugma sa isang Chinese citizen na dating may long-term visa at Alien Certificate Registration Identity Card. 

Hindi ito basta simpleng usapin ng pagkakamali sa papeles. Malinaw na sinadyang baluktutin ang proseso ng citizenship, isang bagay na nakalaan lamang sa mga dumaraan sa wastong naturalization. Lalo pang nakadagdag sa bigat ng isyu ang ulat na ang nasabing Chinese national ay may-ari ng ilang malalaking negosyo at kasapi ng mga business groups sa bansa. Dahilan upang kaya niyang gumalaw at makalusot ng hindi agad mapapansin, isang sitwasyon na hindi malayong magdulot ng panganib sa seguridad at integridad ng bansa. 

Ayon kay BI Commissioner Joel Viado, malinaw sa batas na kung walang naturalization, ang isang dayuhan ay hindi eligible o karapat-dapat makakuha ng mga dokumento ng Philippine citizenship. 

Ang pagkakaaresto sa Chinese na ito ay dahil sa kaso ng pekeng pagkakakilanlan, at nagpapaalala sa kontrobersyal na si Alice Guo, na umano’y Chinese national din na nakapasok pa sa gobyerno gamit ang mga pekeng pagkakakilanlan. 

Hindi na ito hiwalay na insidente, bagkus, bahagi ito ng mas malalim na problema ng sistematikong pang-aabuso sa mga butas ng ating sistema. 

Kung hindi natin bibigyan ng seryosong tugon ang ganitong klaseng issue, posibleng mas maraming banyaga ang makalusot at magpanggap bilang Pinoy, at maaari pang magkaroon ng access sa negosyo, pulitika, at maging sa sensitibong impormasyon ng bansa. 

Ang ganitong klase ng pandaraya ay hindi lamang insulto sa batas kundi sa mismong dangal ng mga tunay na Pilipino. 

Dapat magsilbing wake-up call ang kasong ito upang palakasin ang screening at verification ng lahat ng aplikante para sa lahat ng Philippine documents. Hindi na sumasapat ang pag-aresto lamang, kailangan ng masusing imbestigasyon kung sino ang mga nasa likod ng paglaganap ng mga pekeng dokumento at kung paano ito nakalulusot. 

Kung iisipin natin ang isang fake Pinoy ay hindi lamang peke sa papel, kundi isa siyang banta sa pambansang seguridad at soberanya ng bansa. 

Bilang isang mamamayan, ito ay nakakaalarma, dahil habang ang ordinaryong Pilipino ay dumaraan sa mahabang pila at istriktong requirements para makakuha ng passport o ID, may dayuhang kayang bilhin o manipulahin ang proseso para maging Pilipino sa papel. Kung hindi ito mapipigilan, baka dumating ang panahon na ang tunay na Pinoy ang maging dayuhan sa sarili nitong bayan.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com