Bansag na ‘bullying capital of the world’ ang ‘Pinas, saklap!

ni Ryan Sison @Boses | September 4, 2025

Masakit isipin, pero lumalabas na ang Pilipinas ay nananatiling “bullying capital of the world”. 

Ayon sa Second Congressional Commission on Education (EDCOM II), ang bullying ay hindi simpleng isyu ng mga batang nag-aasaran, isa itong sugat na unti-unting bumabaon sa isipan ng kabataan, sa puntong halos nagiging normal na lang ang pangha-harass, pananakit, at paninira. Kung dalawa sa tatlong estudyante ay biktima nito buwan-buwan, totoong malala at malinaw na may krisis tayong kinakaharap. 

Batay sa datos ng Programme for International Student Assessment (PISA), Department of Education (DepEd) records, at mga pag-aaral ng De La Salle University (DLSU), nasa 63 porsyento ng mga Grade 5 pupils ang nagsabing nakakaranas sila ng bullying. Hindi lang ito pisikal na pananakit, kasama rito ang malisyosong tsismis o false rumors, pag-exclude sa mga aktibidad, at pagbabanta. Ang mas nakakalungkot ay wala tayong sapat na propesyonal na tutulong sa mga batang biktima. Imbes na maramdaman nilang ligtas ang paaralan, nagiging entablado pa ito ng karahasan. 

Sa record ng DepEd, meron lamang tayong 5,001 registered guidance counselors at 3,000 psychologists para sa mahigit 47,000 paaralan. Kulang na kulang talaga, na ayon din sa kagawaran, aabot sa 4,460 na bakanteng guidance counselor posts ang hindi mapunan habang kakaunti naman ang trained professionals. 

May mga rehiyon pa, na mataas ang demand subalit napakalimitado, gaya ng MIMAROPA at Eastern Visayas na wala kahit isang graduate sa guidance counseling ang naitala. Kaya hindi nakakapagtaka kung bakit lumalala ang kaso ng bullying at mental health issues sa mga bata.

Marahil, ang ugat nito ay ang kakulangan ng imprastraktura at lubos na atensyon sa mental health bilang bahagi ng ating edukasyon. 

Bilang isang miyembro ng lipunan, kailangan nating makiisa sa pagresolba at pagsugpo ng bullying sa mga mag-aaral.  

Ang epekto nito ay hindi lang pasa at luha, kundi maaaring magresulta sa depresyon, paglayo sa pag-aaral, at minsan, pagkitil ng sariling buhay. 

At kung tunay na mahal natin ang mga kabataan, dapat silang protektahan hindi lang sa anumang unos at sa kalam ng sikmura, pati na sa sakit na naidudulot ng pangungutya at pananakit ng kapwa bata. 

Gayundin, ang ‘bullying capital of the world’ ay hindi sana manatiling bansag sa atin. Panahon na para gawing ligtas ang bawat silid-aralan, na isang lugar ng pagkatuto at saya, nang sa gayon ay mailabas ng bawat bata ang kanilang galing at talento.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Abusadong rice importers, lagot!

ni Ryan Sison @Boses | September 3, 2025

Sa gitna ng isyu sa presyo ng bigas, hindi lamang ang pamahalaan ang may pananagutan kundi ang mga importer nito na kadalasang nagiging sanhi ng problema. 

Kapag sila ay nagpatuloy sa pag-abuso, hindi lamang kabuhayan ng magsasaka ang nasasagasaan, maging ang sikmura ng karaniwang mamamayan. 

Mula nang ipatupad ang 60-araw na ban sa pag-aangkat ng regular at well-milled rice, nagkaroon ng pagbabago sa takbo ng presyo sa merkado. 

Ayon kay Agriculture Secretary Francisco Tiu Laurel Jr., habang may murang imported rice na nasa P35 hanggang P42 kada kilo, may ilan pa ring traders na nagbebenta ng halos kaparehong kalidad sa mas mataas na presyong P47 hanggang P48. Malinaw na panlilinlang ito sa mga konsyumer at sa kabila ng babala, may mga importer na tila kayang suwayin ang regulasyon kapalit ng mas malaking tubo. 

Kaya naman hindi na nag-atubili ang Department of Agriculture (DA) na magbigay ng ultimatum sa mga rice importer na mapatutunayang lumabag, sila ay maaaring i-blacklist o tuluyang i-revoke ang import permit. 

Ito ang hakbang na dapat noon pa ginawa — dahil kung walang matinding pananagutan, tuluy-tuloy lamang ang pagsasamantala. Mabuti’t ngayon, tahasang sinasabi ng gobyerno na hindi sila magdadalawang-isip na patawan ng parusa ang mga ganid sa industriya. 

Nakikinabang naman ang mga magsasaka rito, dahil sa tumataas ang farmgate price ng palay mula P8-P10 hanggang P14-P15 kada kilo matapos ipag-utos ng Pangulo ang naturang ban. Gayunpaman, malinaw na pansamantalang lunas lamang ito. Kung hindi aayusin ang Rice Tariffication Law, mananatiling vulnerable ang sektor ng agrikultura. 

Nakakabahala naman ang pagtaas ng presyo ng bigas dahil sa inaasahang pagtaas din ng local supply, gaya ng babala ng Philippine Rice Industry Stakeholders Movement. Subalit, mas mabigat ang epekto nito kung hindi didisiplinahin ang mga pasaway na importer na batid ang kalakaran sa merkado. 

Ang problema rito ay hindi ang kakulangan ng suplay ng bigas kundi ang walang pakundangang paggalaw ng presyo upang samantalahin ang mga mamimili. 

Ang pagkakaroon ng murang bigas ay hindi lang nakasalalay sa pamahalaan kundi sa pagtutulungan ng lahat. Kaya naman sa mga abusadong rice importer, nararapat lamang na patawan sila ng kaparusahan ng kinauukulan. At hindi puwedeng hayaan silang ‘laruin’ ang sikmura ng taumbayan para lamang sa kanilang kapakinabangan.   

Isipin sana natin na ang bigas ay pangunahing pangangailangan ng bawat Pinoy at itinuturing na kayamanan na pinahahalagahan.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Komisyon vs anomalya sa flood control project, makatulong sana

ni Ryan Sison @Boses | September 2, 2025

Hindi na bago sa taumbayan ang isyu ng anomalya sa mga proyekto ng flood control. Dekada na itong ‘pinaglalaruan’ ng mga tiwaling opisyal, pero hanggang ngayon ay hanggang tuhod pa rin ang baha. 

Kaya naman nag-anunsyo si Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos, Jr. na bubuo siya ng independent commission para busisiin ang lahat ng katiwalian sa Department of Public Works and Highways (DPWH). 

Ayon sa Pangulo, ilalabas na ang Executive Order para opisyal na likhain ang naturang komisyon. Ang kanilang trabaho ay siyasatin ang lahat ng impormasyon ukol sa mga maanomalyang flood control projects, magtipon ng mga ebidensya, at irekomenda kung dapat bang kasuhan ang mga sangkot sa Ombudsman o Department of Justice. 

Kasama sa magiging miyembro ang mga forensic investigator, abogado, at mga dating hukom — tila isang espesyal na task force na uunahin ang paglilinis sa DPWH. 

Mahalaga ring usapin dito ay kung sino ang iluluklok na chairperson at miyembro, dahil doon nakasalalay kung ito ba’y magiging matapang para labanan ang katiwalian. Dahil nakakabahala naman kung magiging dagdag-burukrasya lang ito na kakain ng budget pero walang maipakitang resulta. 

Kahit sa 2026 budget, tila marami pa ring naisisingit na ‘ghost’ projects. Ibig sabihin, hindi lang baha ang problema, kundi mismong pagbaha ng korupsiyoon sa burukrasya. 

Ang paglilinis ay hindi dapat puro salita, kailangan itong sabayan ng matinding political will at tapang para panagutin ang mga tiwaling opisyal. 

Hindi lang pagbuo ng bagong komisyon para magbunyag ng katiwalian ang kailangan. Dahil nasa mismong sistema ang butas — paulit-ulit ang anomalya at hindi napaparusahan ang mga pasimuno. Hangga’t walang mabibigat na conviction sa mga kaso, uulit at uulit ang ganitong modus.

Ang layon ng flood control project ay tumulong sa taumbayan sa oras ng sakuna, at hindi dapat nagiging kaban ng yaman ng mga korup. 

At kung seryoso ang mabubuong komisyon, maaaring maging simula ito ng tunay na paglilinis sa kagawaran at maparusahan ang mga tiwalang opisyal. 

Subalit, kung tatapusin lang sa rekomendasyon at press release, isa na namang palabas ang masasaksihan ng mamamayan.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com