Paghihirap, galit at pakiusap, maaari bang hindi marinig ng Diyos?

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | November 3, 2025

Nag-aaway noong isang araw ang dalawang aso ng aming kapitbahay. Malalaki ang mga aso, American Bully ang isa at Belgian Malinois naman ang pangalawa. 

Normal sa mga nag-aaway na aso ang magkagatan, na ganu’n ang nangyari. Pagkalipas ng ilang araw bigla na lang nanghina ang Belgian Malinois, hindi na makabangon.

Nawalan ng gana at dila nang dila sa kanyang isang hita. Nabahala ang aming kapitbahay at dinala sa vet ang aso. Tiningnan ng mga beterinaryo ang hitang dinidilaan. Nakita ang isang malalim na sugat mula sa kagat. Ginamot ito at nilinis ang loob ng sugat, lumabas ang maraming dugo at nana. Ni-laser pa ang mga ugat at litid na tinamaan ng ngipin ng asong nangagat. Maraming ininiksyon at iniresetang gamot.

Nang inuwi ang aso, nagulat na lang ang aming kapitbahay at biglang bumangon at naglakad ang aso. Parang milagro na walang nangyari. Salamat sa mga beterinaryong gumamot sa aso. 

Iba talaga ang ngipin. Mahusay sa pagkain, mahusay din sa labanan. Mahusay na panakot sa mga masasamang-loob.

Tila ito ang kulang sa ating bansa, ngipin. Ngipin sa mga batas at higit sa lahat ngipin sa pagpapatupad ng batas. 

Kung hindi pa nangyari ang iskadalo ng ‘ghost’ flood control projects at kumalat sa buong bansa, tuloy pa rin ang normal at walang problemang takbo ng buhay ng bawat mamamayan. Subalit, lumalabas at sadyang inilalabas na rin ng taumbayan ang kanilang ngipin at ipinamamalas ang talas at bangis ng mga ito sa mga pinaghihinalaang nagnanakaw sa kaban ng bayan. Ngipin sa mga senador na korup.

Ngipin sa mga kongresistang korup. Ngipin sa mga kawaning korup ng iba’t ibang ahensya tulad ng DPWH, DOH, DepEd at lahat ng sangay ng pamahalaan.

Biglang nagkangipin ang Ombudsman sa bagong pamumuno. Naalis ang dating Ombudsman na sadyang tinanggalan ng ngipin ang ahensyang pinamunuan nito sa ilalim ng nakaraang pangulo. Biglang nagkaroon ng Independent Commission for Infrastructure (ICI) na unti-unting tinutubuan ng ngipin. Totoo, makikita kung sinu-sino ang may ngipin sa ating mga senador at ang mga tila unti-unting nalalagasan ng ngipin.

Nakatutuwa ang mga kilalang mamamayan na nagpapakita ng ngipin. Noong nagdiwang ng kanyang kaarawan si Kara David, nag-wish ito, “Sana mamatay ang lahat ng mga korap!!!” Siyempre nag-viral ang kanyang sinabi. 

Si Bishop Socrates Villegas naman na tila nagbibiro (nang totoo): “Sana bago ako mamatay, mauna na ang mga korap.” Nagdagdag pa ito sa ibang post niya, “Sana bago mag-Undas meron nang makulong na korap!” 

Hindi makakalimutan ng marami ang isinigaw ni Vice Ganda noong nakaraang rally noong Setyembre 21. Aniya,“Sa ngalan ng mga artistang kasama ko, mabuhay kayong mga ninakawan ng mga pulitikong korap. At sa inyo namang mga pulitiko na bahagi ng gobyerno na nagnakaw sa atin, nagnanakaw sa atin, mga nakatingin habang may nagnanakaw sa atin, mga kasama ng nagnanakaw sa atin, mga alam na may nagnanakaw pero hindi nagsasalita, kasama ng mga nagnanakaw, mga nagtatago ng nagnanakaw, isa lang ang gusto naming sabihin sa inyong lahat. Patawad kay Father pero, P… Ninyo! Tapos na ang panahon ng mga mababait at mga resilient. Ang mga mababait ay ginago. Ang mga resilient ay tinarantado…”

Sakit! Siguradong tumutusok, bumabaon, sumusugat at nagpapadugo ang mga salitang ito. Sa lahat ng mga unibersidad, paaralan, parokya at iba’t ibang grupo, samahan na kapag nagkaroon ng pagkakataon ay magtitipon upang sumigaw ng, “Ikulong na ‘yan, mga kurakot … Ikulong na ‘yan mga kurakot…”

Mahalaga ang ngipin sa paglaban sa kalaban at katiwalian. Ngunit kailangang samahan ito ng istraktura, sistema na susunod sa malinaw na batas at pamamaraang magtatanggol sa dangal ng bawat mamamayan, maging biktima man o kriminal.

Kailangan ang malinaw na pangarap, pananaw, pangitain tungo sa isang malaya, demokratiko, makatarungan, mapayapa at pantay-pantay na bansa.

Nasa Unibersidad ng Pilipinas tayo noong nakaraang linggo upang magmisa para sa isang kilalang manunulat na pumanaw. Kausap ko ang ilang mga propesor na naglalabas ng sama ng loob. “Pilipinas kay hirap kang mahalin.” Kung puwede lang umiyak at lumuha marahil ginawa na rin namin. Hindi lang nakagagalit kundi nakakaiyak na rin ang kalagayan ng ating bansa.

Ngipin at luha. Kapag nagsama ang dalawa, ano kaya ang mangyayari? Anupaman, ang mahalaga ay nagigising, namumulat at kumikilos ang karamihan. Nag-uusap na rin ang mga taong simbahan. Nagdarasal at nag-aalay ng sakripisyo para maging maayos at makabuluhan ang lahat ng ito. Sa huli, lahukan na rin natin ang pagsigaw, pagtangis at pagmartsa ng pagluhod. Maaari bang hindi marinig at makita ng Diyos ang paghihirap, galit, lungkot at pakiusap ng kanyang mga anak? 

Huwag kayong mag-alala Bishop Soc, Kara, Vice, at mga mahal na kababayan. Hindi bingi, hindi manhid, hindi natutulog ang Diyos.

Benefits ng Nattokinase sa kalusugan

ni Dr/Atty. Erwin P. Erfe, M.D. @Sabi ni Doc | October 3, 2025

Photo File

Dear Doc Erwin, 

Ako ay isang empleyado ng gobyerno, mahigit na 50 years old at may pamilya. Isa akong masugid na tagasubaybay ng Sabi ni Doc column at ng BULGAR newspaper.

Sa aking edad na ito ay may mga kaibigan ako at kakilala na nagkaroon na ng atake sa puso at na-stroke. Dahil dito ay nababahala ako sa aking kalusugan. Bagama’t maingat ako sa aking katawan at regular na nag-e-exercise, nais ko sanang makaiwas o kahit papaano ay mabawasan ang aking risk na magkaroon ng atake sa puso o ma-stroke.

Sa isang TV show ay napanood ko na maaaring makatulong ang Nattokinase bilang supplement upang makaiwas sa atake sa puso at stroke. May katotohanan ba ito? May mga pag-aaral ba na nagpakita ng bisa ng Nattokinase upang makaiwas sa atake sa puso o stroke? 

Sana ay matugunan ninyo ang aking mga katanungan. -- Anastacio

---

Maraming salamat Anastacio sa iyong pagsulat at pagsubaybay sa Sabi ni Doc at BULGAR newspaper. 

Ang Nattokinase ay isang uri ng protein enzyme na makikita sa pagkaing Natto sa bansang Japan. Ayon sa mga naunang pag-aaral ang Nattokinase ay may antihypertensive, lipid lowering, anti-platelet at neuroprotective effect. Bukod dito ayon sa isang scientific article na na-publish noong 2018 sa journal na Biomark Insights, ang Nattokinase ay may anti-atherosclerotic effect at isang promising alternative sa prevention at treatment ng mga iba’t ibang uri ng sakit sa puso. Naniniwala ang mga scientists na ang pagkain ng Natto ay may significant na contribution sa mahabang buhay ng mga Hapon at dahilan kung bakit mababa ang cardiovascular mortality sa Japanese population.

Ayon sa tatlong published na mga scientific studies may iba’t ibang mekanismo ang Nattokinase kung paano ito nakakatulong sa ating kalusugan sa pamamagitan ng pagbawas ng paglala ng atherosclerosis o pagbabara ng ugat. Sa isang randomized controlled trial na pag-aaral sa bansang Taiwan na nailathala sa Asia Pacific Journal of Clinical Nutrition noong 2009, ang Nattokinase ay epektibo sa dose na 6,000 to 7,000 FU sa pagpapababa ng level ng cholesterol at pagliit ng bara sa ugat.

Sa isang pananaliksik na na-publish noong August 2022 sa journal ng Frontiers in Cardiovascular Medicine ay pinag-aralan ng mga dalubhasa kung epektibo ang Nattokinase laban sa pagbabara ng ugat (atherosclerosis) at pagpapababa ng lipids sa 1,062 study participants.

Ayon sa pag-aaral na nabanggit naging epektibo ang Nattokinase laban sa progression ng atherosclerosis at nagpababa ito ng lipid profile kasama ang cholesterol at triglycerides ng mga study participants. Nakatulong din ang pag-inom ng Vitamin K2 at aspirin dahil sa naobserbahang synergistic effect nito kasama ng Nattokinase.

Kung ninanais na uminom ng Nattokinase supplement ay makakabuti na kumonsulta sa inyong doktor kung paano ito maisasama sa inyong health regimen.

Maraming salamat muli sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y ipagpatuloy ninyo ang pag-aalaga sa inyong kalusugan. 

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Pananagutan ng drayber ng bus sa natamong pinsala ng pasahero mula sa kapwa pasahero

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | November 3, 2025

Dear Chief Acosta,

Ako ay isang drayber ng pampasaherong bus. May pasahero ako na sinaksak ng kapwa niya pasahero sa hindi malamang kadahilanan. Hindi nakilala ng biktima ang salarin at hindi rin ito nahuli dahil kaagad itong nakatakas. Ang masakit ay ako ang inirereklamo ng pasahero para magbayad ng danyos dahil hindi diumano namin siya nadala sa kanyang destinasyon nang ligtas. Sinabi pa niya na ang pag-iingat na kinakailangan mula sa amin sa lahat ng pagkakataon ay “extra-ordinary diligence”. Maingat naman ako sa aking pagmamaneho at wala rin akong napansin na kahina-hinala sa aming mga pasahero noong nangyari ang insidente. Totoo ba na ang extraordinary diligence ang dapat na pag-iingat na gagawin namin sa lahat ng pagkakataon? -- Boznia

---

Dear Boznia,

Ang pananagutan ng isang pampasaherong bus kung may natamong pinsala ang isang pasahero mula sa kapwa pasahero ay nakasaad sa Artikulo 1763 ng Bagong Kodigo Sibil ng Pilipinas na:

“A common carrier is responsible for injuries suffered by a passenger on account of the willful acts or negligence of other passengers or of strangers, if the common carrier's employees through the exercise of the diligence of a good father of a family could have prevented or stopped the act or omission”.

Ang ilustrasyon o aplikasyon ng nabanggit na probisyon ng batas ay ginamit sa kasong G.V. Florida Transport, Inc. vs. Heirs of Battung, Sr., October 14, 2015, na kung saan ang Korte Suprema ay nagsalita sa pamamagitan ni Kagalang-galang na Mahistrado Estela M. Perlas-Bernabe:

“On the other hand, since Battung’s death was caused by a co-passenger, the applicable provision is Article 1763 of the Civil Code, which states that “a common carrier is responsible for injuries suffered by a passenger on account of the willful acts or negligence of other passengers or of strangers, if the common carrier’s employees through the exercise of the diligence of a good father of a family could have prevented or stopped the act or omission.” Notably, for this obligation, the law provides a lesser degree of diligence, i.e., diligence of a good father of a family, in assessing the existence of any culpability on the common carrier’s part.

Case law states that the concept of diligence of a good father of a family “connotes reasonable care consistent with that which an ordinarily prudent person would have observed when confronted with a similar situation. The test to determine whether negligence attended the performance of an obligation is: did the defendant in doing the alleged negligent act use that reasonable care and caution which an ordinarily prudent person would have used in the same situation? If not, then he is guilty of negligence.” 

Sa iyong sitwasyon, totoo na ang pampasaherong sasakyan (common carrier) ay inaasahang gawin ang pag-iingat na tinatawag na “extraordinary diligence” pero hindi sa lahat ng pagkakataon. Kung ang pinsala ng pasahero ay natamo niya mula sa kapwa pasahero, ang hinihiling na uri ng pag-iingat mula sa pampasaherong sasakyan ay mas mababa at ito ay tinatawag “diligence of a good father of a family”. Kinakailangan lamang na mapatunayan na gumamit ng makatwirang pangangalaga at pag-iingat para maiwasan ang sakuna na nangyari sa iyong pasahero dahil kung hindi ay maaari ngang ikaw ay nagkaroon ng kapabayaan at kailangan ay managot sa danyos na natamo ng pasahero.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.