Kung kakalam ang sikmura ng mga nagdarahop ngayong Pasko, sino ang dapat sisihin?

ni Ka Ambo @Bistado | November 7, 2025

Paano na ang Pasko ng mga taga-VisMin?

Maraming post sa social media, pero kakaunti rito na may eksena na tumutulong ang gobyerno.

Nasaan ang emergency response?

-----$$$--

KAHIT may warehouse ng relief goods sa mga naturang lugar, tiyak na lulubog at masisira ang suplay sa naturang lugar ng kalamidad.

Hindi ito simpleng palpak na flood control projects.

Ito ay epekto ng mababaw at lipas nang estilo ng pamamalakad sa kapaligiran at lipunan.

-----$$$--

HANGGANG ngayon ay talamak pa rin ang illegal logging at dispalinghado na ingatan ang mga kabundukan.

Maging ang reforestation ay ‘inutil’.

----$$$--

SA isang demokratikong gobyerno, ang lahat ng kontrol sa gobyerno, kapaligiran at lipunan ay nakasandal sa ehekutibo.

Suporta lamang ang lehislatura at hudikatura.

----$$$--

Kapag pumalpak ang tatlong pundasyong ito ng demokratikong gobyerno — ehekutibo, lehislatura at hudikatura, sasaklolo dapat ang mga constitutional bodies tulad ng COA, Civil Service Commission, Comelec at Ombudsman.

----$$$--

RESPONSIBILIDAD ng ehekutibo na matiyak na kumikilos, maayos at aktibo ang mga nasa ilalim ng direktang hurisdiksyon niya tulad ng mga departamento at LGU.

Halimbawa, alter-ego ng Pangulo ang lahat ng sekretaryo ng departamento, at direktang nasa ilalim ng kanyang superbisyon ang lahat ng LGU — gamit ang DILG.

----$$$--

SA palpak na flood control project at iba pang proyekto — kakastiguhin dapat ng Malacañang ang DPWH; sa palpak na illegal logging at reforestation — ang DENR; at sa kabulastugan ng LGU — ang DILG ang magbabantay.

Lahat ng iyan ay direktang nasa ilalim ng Malacañang.

-----$$$--

NAWAWALAN na ng tiwala ang ordinaryong tao na makakarekober pa ang burukrasya.

Malinaw kasi na hindi lamang nag-ugat ang lahat ng ito -- sa panahon ng administrasyong Marcos Jr., bagkus ay kakambal na ito ng Republika ng Pilipinas.

----$$$--

Kung tayo ang tatanungin, malaki ang papel ng pribadong sektor, ordinaryong tao at mga botante upang makarekober sa kabulukan ng lipunan at gobyerno.

Sa demokratikong gobyerno, mauugat ang lahat sa mismong mga botante na “walang masulingan” kundi ang bumoto pabor sa kung sino ang popular na may badyet sa propaganda.

-----$$$--

ANG mga oligarko at negosyante ay nagkakaloob ng campaign fund, hindi upang mabago ang gobyerno at lipunan — bagkus ay kung sino ang makakakutsaba nila sa “pandarambong”.

Ang mga elected officials — ang ilan ay mga aktuwal na mandarambong — ismagler, gambling lord, drug lord, at criminal pero hindi nakakasuhan at nagkakamal ng salapi.

----$$$--

SA demokratikong proseso, mahirap matalo ang may “unlimited campaign fund” na hindi kayang pigilin mismo ng Comelec.

Ang mga hindi kuwalipikadong elected officials na ito ay naatasang gumawa ng batas — hindi rin pabor sa lipunan at ordinaryong tao, bagkus ay pabor sa malalaking korporasyon.

Mahirap tanggapin, ang mga oligarko pa rin ang may kontrol ng gobyerno — imbes ang ordinaryong botante.

-----$$$--

ANG pilosopiya, esensiya at sustansiya ng demokratikong gobyerno — dapat ay ang mayorya ng botante o ordinaryong tao ang makapangyarihan.

Sa ayaw o sa gusto mo, hindi iyan ang natutupad — pero iyan mismo ang ugat ng krisis at bulok na lipunan.

----$$$--

KUNG kakalam ang sikmura ng mga nagdarahop ngayong Pasko, sino ang dapat sisihin?Malinaw ang sagot: hindi lamang ang gobyerno, bagkus ay maging ang mga ordinaryong tao — lalo na ang mga botante.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Kabaitan, ‘wag ipagkait bagkus pairalin sa kapwa

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | November 7, 2025

Mambabasa man tayo ng Bibliya o hindi pa, may napapanahong tagunton doon, sa Kawikaan 3:27: “Huwag mong ikait ang mabuti sa kinauukulan, pagka-nasa kapangyarihan ng iyong kamay na ito’y gawin.” Mungkahi ng bersikulong iyon na maglaan tayo ng kabaitan sa kapwa lalo pa kung ating makakaya. Maituturing pa nga itong tungkulin imbes na hamak na pagkakataon lamang.

Angkop ang usaping ito hindi lamang dahil World Kindness Day muli sa darating na Huwebes, ika-13 ng Nobyembre, sa maraming bahagi ng mundo. Bagkus ay karapat-dapat mapagmuni-muniha’t matalakay ito dahil sa rumaragasang salimuot sa kasalukuyan. Kung tutuusin, maituturing na ang kakulangan ng dalisay na kabaitan ang dahilan kung kaya’t laganap ang kaguluha’t pinsalang naidudulot ng isa’t isa sa ating bansa at maging sa ibang mga lupalop sa daigdig.

Bata pa lang tayo ay kabilang na sa mga itinuturo sa natin ang kagandahang-asal at ang kahalagahan nito sa sangkatauhan. Ngunit sa dami ng karanasan, responsibilidad o karangyaang maaaring matamo sa paglipas at matuling takbo ng panahon, tila natatabunan nang matindi ang ating likas na kakayanang maging mabait. Malinaw naman kung paano maging mabuting nilalang, ngunit tila nauuwi pa rin ang marami sa samu’t saring kamunduhan, na kapag nasita ay isisisi sa kamot-ulong pagsambit ng, “Tao lamang.”

Maraming kaparaanan upang makapag-alay ng kabaitan, at halos bawat sandali ay may kalakip na pagkakataon para rito. Marahil ay mainam din na ating isa-isahin ang nararapat na makatanggap ng ating bait.

Nariyan ang ibang tao, mga indibidwal na hindi natin kakilala o kaya’y ’di makikilala ngunit maaaring maapektuhan o maimpluwensya ang buhay sa pamamagitan ng ating mga gawain o adhikain. Sila ang mga binabaybay ang lansangan o kaya’y naglilinis at nagpapanatili nito. Sila ang mga naninilbihan para sa mga pampublikong sasakyan at maging ang kapwa mga pasahero ng jeep, bus, tren, motor at iba pa. Sila ang nagbebenta o nagkakaloob ng ating mga pangangailangang serbisyo o mga bagay, sa mga tindahan man, sa mga restawran o karinderya, sa pagawaan ng makukumpuning mga kasangkapan, sa mga beauty parlor o barberya, sa mga nasa presinto o himpilang

pang-bumbero, at sa kung saan pa. 

Kung may pagkakataon nga namang makapag-alay ng kagandahang asal o kabutihang-loob sa kanila o sa iba pa, estranghero man na baka pa nga’y iba ang pagkatao sa atin at marahil pa ay 'di natin makikita muli sa ating buhay o kaya'y ’di makakaalam na sila'y ating natulungan, aba’y huwag ipagkait ang pagiging mabait. Kung tayo pa nga ay may matimbang na kapangyarihan na makaaapekto ng daan-daan o libu-libong mamamayan, mas lalo nating isaisip at isapuso ang kabaitan, at iwaksi ang anumang bahid ng kasakiman na, sa bandang huli, ay makapipinsala, makapapanakit o, mas malala, makababawi pa ng inosenteng mga buhay. 

Siyempre, ang kinakailangan ding makatanggap ng kabaitan natin ay ang ating mga mahal sa buhay, pati na ang matalik na mga kaibigan. Kadalasan, dahil sila’y araw-araw nating kasama’t nakakasalamuha ang ating mga kapamilya’t katsokaran ay tila mas nagiging maiksi ang pisi ng ating pasensiya’t pag-unawa para sa kanila. Ngunit dahil ganoon ang kanilang estado sa ating buhay, lalo silang karapat-dapat na paglaanan ng kabaitan o kahit manaka-nakang pagtitimpi, masuklian man nila ito sa lalong madaling panahon o kahit tila abutin pa ng pagputi ng uwak.

Bukod pa sa mga iyan ay huwag nating kaligtaang maging mabait sa ating sarili. Sa gitna ng pag-aaruga at pagsusubaybay sa iba ay ’wag tayong makawaglit sa pagkalinga sa ating katawan, isipan, kalooban at damdamin. Marami ang paraan upang maipatotoo iyon nang hindi mauuwi sa kalabisan o pag-abuso, gaya ng pag-eehersisyo imbes na tumunganga o bumabad sa Internet, pagkain nang tama’t wasto imbes ng mapanganib sa kalusugan, pagtulog nang sapat at pag-iwas sa pagpupuyat, at sa tuwinang pagpahinga imbes na walang humpay sa pagkayod na tila wala ng bukas.

Kinakailangan din nating pagmalasakitan ang ating kapaligiran, hindi lamang ang ating mga bakuran o kalyeng tinitirhan kundi ang malawakang daigdig. Kung ating isasadiwa ang kahalagahan ng kalikasan at planeta, iiwasan nating mag-iwan o mapuntahan ng anumang karumal-dumal na kalat o basura ang mga kalye, dagat, gubat, ilog, lupain at iba pang mga panlabas na espasyo. Kung ayaw nating makakita ng kalayakan sa ating bahay, dapat ay hindi rin natin taniman ng kaaligutgutan ang sanlibutan na siya nating malawakang tahanan. Isama na natin sa paglalaanan ng kabaitan ang ating kapuwa mga nilalang, ang iba’t ibang uri ng hayop at maging ang sari-saring mga halaman at puno na pareho nating mga naninirahan sa mundong ito.

Pero bukod sa mga nabanggit, kanino pa tayo dapat maging mabait? Sa Maykapal, sa Panginoon. Sa pamamagitan ng ating pagdasal, sa mga iniisip, kilos at galaw, pananalig at pakikipagkawangggawa ay makapagpapamalas tayo ng kabaitan sa Diyos. Ituring din natin na isang napakalaking biyaya na tayo’y mabigyan araw-araw ng bagong pagkakataon upang maging mabait sa Kaniya at sa iba.

Madali ngunit mapaghamon ang pagpapakabait, na tila ba’y tumatahak ng napakataas at napakatarik na bundok. Ngunit kung tayo’y magtitiwala’t mananalig, at tutulungan ang isa’t isa, mas magiging bukal at magaan ang paglaan ng kabaitan.

Kung mamuhunan lamang tayo ng kabaitan sa bawat oras sa bawat araw, maaaring magbunga ito ng isang sansinukob na mapayapa’t tunay na maaliwalas at hindi nababalutan ng pagkabalisa’t pagkamuhi. Unti-unti, sa malaki man o kahit napakaliit na paraan, ang maiaalay nating mga punla ng kabaitan ay posibleng umusbong at magbunga ng kasaganahang pangmaramihan at makapagpalawak at makaparikit pa ng karagatan ng kabutihan.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Pagkuha ng SSS Unemployment Insurance or Involuntary Separation Benefits

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | November 7, 2025

Dear Chief Acosta,

Isa akong sekretarya sa isang pribadong kumpanya. Bigla na lamang akong tinanggal sa trabaho sa kadahilanang nalulugi na diumano ang aming kumpanya. Nais kong malaman kung may makukuha ba akong benepisyo mula sa SSS dahil sa kawalan ng trabaho dulot ng pagtanggal sa akin? -- Emilyn

---

Dear Emilyn, 

Isinabatas ang Republic Act (R.A.) No. 11199 o mas kilala bilang “Social Security Act of 2018” upang magtatag at magsulong ng social security system na angkop sa mga pangangailangan ng mga tao sa buong Pilipinas at magtaguyod ng katarungang panlipunan sa pamamagitan ng pag-iipon at pagtitiyak ng makabuluhang proteksyon sa social security para sa mga miyembro nito at kanilang mga benepisyaryo, laban sa mga panganib ng kapansanan, pagkakasakit, pagtanda, pagkamatay, pagkalugi, at pagkawala ng trabaho o kita. Ang probisyon para sa unemployment insurance o involuntary separation benefits ay matatagpuan sa Section 14-B ng batas na ito na nagsasaad na: 

 “SEC. 14-B. Unemployment Insurance or Involuntary Separation Benefits. – A member who is not over sixty (60) years of age who has paid at least thirty-six (36) months contributions twelve (12) months of which should be in the eighteen-month period immediately preceding the involuntary unemployment or separation shall be paid benefits in the form of monthly cash payments equivalent to fifty percent (50%) of the average monthly salary credit for a maximum of two (2) months: Provided, That an employee who is involuntarily unemployed can only claim unemployment benefits once every three (3) years: Provided, further, That in case of concurrence of two or more compensable contingencies, only the highest benefit shall be paid, subject to the rules and regulations that the Commission may prescribe.”

Ayon sa nasabing probisyon ng batas, ang isang miyembro na hindi lalampas sa 60 taong gulang at nagbayad ng hindi bababa sa 36 na buwang kontribusyon, kung saan 12 buwan nito ay dapat nasa loob ng 18 buwan bago ang hindi pagkawala o pagkahiwalay sa trabaho, ay dapat mabayaran ng benepisyo sa anyo ng buwanang pagbabayad ng salapi na katumbas ng 50% ng average monthly salary credit ngunit hindi hihigit sa dalawang buwan. Isang beses bawat tatlong taon lamang ito maaaring makuha.

Sa iyong sitwasyon, ang iyong pagkatanggal sa trabaho dahil sa pagkalugi ng kumpanya na iyong pinapasukan ay maaaring maituring na retrenchment kung saan ipinaliwanag ng Korte Suprema sa kasong Team Pacific et al vs. Layla M. Parente (G.R. No. 206789, 15 July 2020), sa panulat ni Honorable Senior Associate Justice Marvic M.V.F. Leonen, na: 

“Under Article 298 of the Labor Code, retrenchment is one of the authorized causes to dismiss an employee. It involves a reduction in the workforce, resorted to when the employer encounters business reverses, losses, or economic difficulties, such as ‘recessions, industrial depressions, or seasonal fluctuations.’ This is usually done as a last recourse when other methods are found inadequate.”

Alinsunod sa nasabing kaso, ang iyong hindi kusang pagkatanggal sa trabaho dahil sa retrenchment ay kabilang sa mga authorized causes of termination kung saan maaari kang makakuha ng involuntary separation benefits alinsunod sa R.A. No. 11199 kung ikaw ay kuwalipikado ayon sa nabanggit na mga pamantayan. Gayundin, iyong tandaan na ang benepisyong ito ay maaari lamang makuha isang beses bawat tatlong taon.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.