LTFRB at LTO, galaw-galaw vs. mala-pusit na usok ng sasakyan

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | November 14, 2025

Isa sa matagal nang tinitiis ng ating mga kababayan lalo na sa Metro Manila at mga siyudad sa bansa ay ang pagkarumi-ruming hangin na ating nalalanghap. 

Paano ba naman, kabi-kabila ang mala-pusit na usok mula sa tambutso ng mga sasakyan na hindi na dapat pinapayagan ng Land Transportation Franchising and Regulatory Board at Land Transportation Office na mairehistro para magamit sa tila unti-unting pagkitil ng buhay ng ating mga kababayan sa lansangan. 

Ito rin ang isa sa mga dahilan kung bakit ang mga turistang minsan nang pumunta rito ay ayaw o nagdadalawang-isip nang bumalik sa Pilipinas. 

Para naman sa mga ordinaryong nagtatrabaho at kailangang pumasok araw-araw, aba’y ‘pag umalis ka sa iyong tinutuluyang bagong ligo at mabango ang amoy, pagsakay mo sa hindi naka-aircon na pampublikong transportasyon ay magsisimula ka na ring manggitata. At kung basa pa ang iyong buhok ay matutuyo ito nang malagkit at amoy usok, na tila galing ka sa pagsisiga ng ilang oras. Pagdating mo sa trabaho, malagkit ka pa sa kalamay sa rumi ng iyong pakiramdam.

Sa ganda ng likas na yamang mayroon ang Pilipinas, dadagsain sana ang ating bayan ng higit pang maraming turista kung napapangalagaan lamang ang kalinisan ng ating hangin. Ngunit sa matagal na panahon, natulog tayo sa pansitan at hinayaan nating magharing uri ang mga nagpaparumi ng ating hangin na dapat nating ikinulong at pinanagot sa rami ng namatay na mula sa peligrong dala nito. 

Iyang Public Utility Vehicle (PUV) Modernization, naniniwala tayong matagal na iyang napapanahon. Matagal nang nagtitiis ang mga Pilipino sa kalalanghap ng usok mula sa mga lumang pampublikong sasakyan na hindi namimintina ng maayos o mahina na ang makina kaya gayon na lamang ang ibinubuga nitong usok sa pamamasada sa lansangan. 

Kung binigyan at tinulungan na lang sana ng sapat itong mga PUV drivers, umalagwa na sana ang modernisasyon. Ayun naman pala at bilyun-bilyon ang napunta sa pangungurakot na maaari namang itinulong na lamang sa mga isang kahig isang tukang mga tsuper. 

Ngunit kahit nga wala pa iyang modernisasyon, kung hindi lamang pinayagang mairehistrong muli ang mga peligrosong mga sasakyan ay hindi masasalaula ang kalidad ng ating hangin.

Palibhasa de-aircon ang sinasakyang service vehicle ng mga opisyal ng gobyerno, kaya hindi nila nararanasan kung paano umalingasaw ang kanilang amoy mula sa smoke belchers na walang pakundangan at makapal ang hilatsa ng mukhang ibiyahe pa ang kanilang mga sasakyan. 

Kailangan ba matitigil ang pagbibigay ng panibagong rehistro sa mga ganitong uri ng pasakit na mga sasakyan? Aba’y napapanahon na para pagtuunan ng pansin ang mga nagbibigay ng lisensya at permit na mga ahensya ng gobyerno na diumano’y lugar ng pulut-pukyutan ng mga paglalangis — kaya nakakalusot kahit may mga diperensya o wala puwang sa maayos na lipunan. 

Nalalapit na ang araw ninyo, at may araw din kayo ng pananagutan — sa panahong

hindi ninyo inaasahan, kayong mga ganid at nagbebenta ng kapakanan ng taumbayan. 

Gaya ng pagkakabisto ng mga salarin sa flood control scandal, mabibisto rin kayo nang hindi ninyo akalain. 

Pangulong Marcos Jr., bigyan ninyo ng pansin ang daing ng ating mga kababayang nag-

aamoy-usok araw-araw sa lansangan para makarating sa kanilang paroroonan.

***

Bago tayo magtapos, hayaan ninyong batiin ko ang isang masugid nating mambabasa na nagbibigay sa atin ng reaksyon, si Dra. Aurora Franco Gali, na ating hinahangaan sa kanyang paglilingkod sa mga mahihirap na maysakit diyan sa Laguna. Mabuhay ka, Dra. Gali! Pagsaludo sa iyong paglilingkod sa ating mga kababayang may karamdaman — umulan man o umaraw.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Pagpapatayo ng mga bagong klasrum sa buong bansa, madaliin

ni Bong Go @Bisyo Magserbisyo | November 14, 2025

Noong November 11, bilang Chairperson ng Senate Committee on Youth, nagsalita tayo sa Senado upang maging co-sponsor ng Senate Bill No. 1482 o ang Classroom Building Acceleration Program Act. Binigyang-diin natin ang kahalagahan ng mabilisang pagtugon sa kakulangan ng mga silid-aralan sa bansa — isang problemang matagal nang nagpapahirap sa kalidad ng edukasyon ng ating mga kabataan.

Isa sa mga paulit-ulit nating naririnig sa mga guro, magulang, at estudyante sa bawat probinsyang napupuntahan natin ay: kulang pa rin ang mga classroom. Sa bawat pagbisita natin sa mga paaralan, ipinapakita ng mga principal ang mga lumang silid na halos ‘di na magamit — bitak-bitak ang dingding, tumutulo ang bubong, at siksikan ang mga bata. Kaya’t naniniwala tayo na panahon na para tutukan at pabilisin ang pagpapatayo ng mga bagong silid-aralan sa buong bansa.

Lagi kong sinasabi na hindi maihihiwalay ang pag-unlad ng kabataan sa kalidad ng edukasyon na kanilang natatanggap. Ang kabataan ang pag-asa ng ating bayan, at bukod sa kanilang kalusugan — na patuloy kong isinusulong sa aking health reforms crusade — dapat maging pangunahing prayoridad din ang edukasyon.

Ayon sa ulat ng Second Congressional Commission on Education (EDCOM 2), may kakulangan tayong mahigit 165,000 classrooms sa buong bansa noong 2023 pa lamang. Ang ganitong sitwasyon ay direktang nakaaapekto sa pagkatuto ng milyun-milyong kabataang Pilipino. Habang ang ibang sektor ay nakatatanggap ng bilyun-bilyong pondo, nananatiling limitado ang pondo para sa mga paaralan.

Nakakalungkot isipin na nasasayang ang pondo para sa mga flood control projects. Sana, inilaan na lamang ito sa sektor ng kalusugan o kaya rito sa sektor ng edukasyon para makapagpatayo tayo ng mga classrooms. Sa P1.2 trillion na budget para sa flood control mula 2022 hanggang 2025, aabot sa 300,000 to 600,000 classrooms sana ang naipatayo, or 60,000 evacuation centers -- batas na ito through Ligtas Pinoy Centers Act, or 80,000 health centers, or even 800 tertiary hospitals ang puwedeng maipatayo sa mga pondong ito.

Ang Classroom Building Acceleration Program Act ay tugon sa obligasyon ng Estado na magbigay ng dekalidad na edukasyon sa lahat ng Pilipino. Sa pamamagitan nito, hinihikayat natin ang pakikiisa ng iba’t ibang sektor — mula sa pambansang pamahalaan, mga lokal na pamahalaan, hanggang sa pribadong sektor — upang sabay-sabay nating mapunan ang kakulangan sa mga silid-aralan. Malaking tulong dito ang mga LGU dahil mas alam nila ang kakulangan ng mga klasrum sa kani-kanilang mga lugar.

Buong puso akong sumusuporta sa panukalang ito at nais maging isa sa mga co-authors nito. Naniniwala ako na ang bawat silid-aralan na maipapatayo ay isang puhunan sa kinabukasan ng ating bansa. Sa bawat batang matututo sa maayos na paaralan, may bagong pag-asang isinisilang para sa Pilipinas.

Samantala, noong November 8, bilang Chairman ng Senate Committee on Sports, inimbitahan naman tayong dumalo sa Mikey Belmonte Cup District 2 Opening Ceremony sa Quezon City.

Noong nakaraang linggo, tuloy pa rin ang pamamahagi ng tulong ng ating Malasakit Team sa mga biktima ng Bagyong Tino sa ilang siyudad at bayan sa probinsya ng Cebu tulad ng Consolacion, Liloan, Compostela, Talisay City, Cebu City, at Danao City; at sa La Castellana, Negros Occidental. Agad ring namahagi ng tulong ang ating Malasakit Team sa mga biktima ng Bagyong Uwan sa Caloocan City, at Hermosa, Bataan.

Bumisita rin ang Malasakit Team sa iba’t ibang kababayan nating nangangailangan sa Mati City, Davao Oriental; Tandag City, Surigao del Sur; at Iloilo City upang tumulong sa mga maliliit na negosyante.

Nabigyan naman ng tulong ang mga solo parent, senior citizens, at persons with disabilities sa Pinamungajan, Cebu at sa Tolosa, Leyte. Tinulungan din ng Malasakit Team ang ilang iskolar mula sa Tarlac State University.

Patuloy akong magseserbisyo sa inyo dahil bisyo ko ang magserbisyo at ako ay naniniwala na ang serbisyo sa tao ay serbisyo ‘yan sa Diyos.

---

Kung mayroon kayong nais idulog o ipaabot sa inyong abang lingkod, maaari kayong sumulat sa BISYO MAGSERBISYO ni Bong Go, BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa bisyo.magserbisyoo@gmail.com.

Paalala lamang na sana ay isama ninyo sa inyong mga liham ang inyong contact number upang mas madali namin kayong mapaglingkuran.

Mga nakauwing Pinoy na biktima ng scam hubs abroad, tulungang agad makabangon

ni Leonida Sison @Boses | November 14, 2025

Nakauwi na rin sa wakas sa lupang sinilangan ang 346 na overseas Filipino workers (OFWs) na naging biktima ng human trafficking at sapilitang pinagtatrabaho sa mga online scam hubs sa Myanmar — isang pagbabalik ito na simbolo ng pag-asa, katarungan, at panibagong simula. Pinangunahan ng Department of Migrant Workers (DMW) at Department of Foreign Affairs (DFA) ang repatriation, ang pinakamalaking batch ng mga nailigtas mula Myanmar.

Ayon kay DMW Secretary Hans Leo Cacdac, dumating sila sa NAIA Terminal 1 sakay ng chartered flight mula Bangkok, Thailand, bilang tugon sa direktiba ni Pangulong Ferdinand Marcos, Jr. na pauwiin ang lahat ng biktima ng human trafficking sa Myanmar at kalapit na bansa. 

Sinabi ni Cacdac, nasa maayos na kalagayan ang lahat ng repatriates. Ang mga OFWs na ito ay sasailalim sa psychosocial counseling, medical checkup, at bibigyan ng transportation at accommodation assistance. Dagdag pa rito, makatatanggap din sila ng tulong pinansyal, reintegration programs, at training vouchers mula sa Department of Labor and Employment (DOLE), Overseas Workers Welfare Administration (OWWA), Technical Education and Skills Development Authority (TESDA) at Department of Social Welfare and Development (DSWD) upang makapagsimula muli ng marangal na kabuhayan. 

Kabilang sa mga nakauwing safe na OFWs ay ang 127 na pormal na kinilalang biktima ng trafficking at 219 mula sa Mae Sot Immigration Facility sa Thailand. 

Kasalukuyang isinasagawa ng National Bureau of Investigation (NBI), Philippine National Police (PNP) at Inter-Agency Council Against Trafficking (IACAT) ang imbestigasyon upang matukoy ang mga recruiter at kasabwat sa operasyon ng illegal recruitment at human trafficking. 

Paliwanag naman ni OWWA Administrator Patricia Yvonne Caunan, karamihan sa mga biktima ay naengganyo sa pamamagitan ng pekeng social media job ads na nangangakong mataas ang sahod bilang “chat support” o “online staff.” Sa halip, napilitan silang magtrabaho sa cyber-scam compounds na naging marahas at naabuso. Ilan pa sa kanila ay ipinupuslit sa mga backdoor routes sa Palawan at Tawi-Tawi upang makaiwas sa immigration checks. 

Patuloy namang nakikipag-ugnayan ang ating gobyerno sa Thailand at Myanmar para mapanagot ang mga sindikato at masagip ang natitira pang biktima. 

Ngunit higit sa lahat, panawagan ito sa mga Pinoy na nangangarap magtrabaho abroad na mag-ingat, mag-verify, at dumaan sa tamang proseso. Dahil sa panahon ngayon, hindi lahat ng oportunidad sa socmed ay tunay, ang ilan ay pain lang ng mga mapanlinlang na recruiter. 

Sana sa pagkakataong ito sila ay magkaroon na ng magandang buhay sa loob ng bansa, at maka-recover sa mga nangyari sa kanila. 

Sa kinauukulan, tuluy-tuloy sana ang pagsagip sa ating mga kababayan na patuloy na nakakaranas ng pang-aapi sa ibang bansa, at agarang maabutan ng tulong para makauwi ng ligtas sa kanilang pamilya at makapagsimula ng bagong buhay.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com