Panalangin para sa mahal na Pilipinas!

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | September 12, 2025

Panginoon, maraming salamat po sa lahat ng biyayang Inyong ipinagkakaloob, kabilang ang lakas, kakayanan, at sidhing makipagsapalaran nang marangal kada araw. 

Kami po ay nananalangin sa Inyo nang lundo’t nakaluhod, habang tumatambad sa amin ang kalapastanganan at kawalanghiyaan ng ilang makapangyarihan at kanilang mga halang na kakuntsaba. 

Lumilitaw ang matagal nang nakakubling panggagahasa’t paglamon ng lamang-loob ng taumbayan — lalo na ng mga kapuspalad at nalilipasan ng gutom sa maghapon kahit ginagawa ang lahat ng makakaya upang mabuhay nang marangal. 

Tunay na nakakahiya sa mga naunang lahi ng mga bayaning pinairal ang katinuan at pagmamahal sa bayan. Kami’y tila nasa laot pa lamang at malayo-layo pa bago marating ang pampang ng kaayusan at kaunlaran. 

Kaya’t aming ipinagdarasal sa Inyo na kami’y patuloy na bigyan ng lakas at tapang upang ‘di bumitaw at ‘di matinag sa pakikiisa at pagmamalasakit tungo sa pagpapanagot sa mga nangulimbat ng walang awa sa bawat Pilipino, at pagsasaayos ng sistema sa bansa gaano man kasalimuot. 

Lubusan po sanang naming maarok na bagama’t kami’y magkakaiba ng kondisyon at sitwasyon ay ‘di ito maging hadlang sa timyas ng aming pakikipaglaban para sa katarungan. 

Uhaw na uhaw kami sa tunay at makabuluhang pagbabago sa Pilipinas. Buksan mo ng lubos ang aming kaisipan upang mabatid ang dapat gawin, lalo na para simulan ang pagbabago sa aming mga sarili. 

Nanghihingi po kami ng tibay ng loob, talas ng isip at tatag ng puso upang maging daluyan ng katotohanan at pumanig sa mga Pilipinong sinikil ang kalayaang mabuhay ng marangal sa sariling bayan. 

Inyo pong paigtinging kami ay maging daan para unti-unting maiangat ang kalagayan ng iba — ng iilan man o ng karamihan naming mga kababayan.

Mula sa kaibuturan ng aming pagkatao ay turuan N’yo po kaming umusad nang hindi nakapipinsala, umunlad nang hindi nangyuyurak, at guminhawa nang hindi nananamantala.

Paalalahanan N’yo kami sa tuwinang aming lilisanin ang mundong ito nang walang madadalang pagmamay-ari o kayamanan, maliban sa mga kabutihang naialay namin sa Iyo nang hindi kailanman umamot ng anumang parangal o gantimpala.

Gawin N’yo kaming daan para hindi magtiis o maghinagpis ang aming kapwa, bahagi man ng aming mundo o ‘di lubos na kakilala, upang ang susunod na mga salinlahi ay tuluyang matamasa ang isang dalisay at maaliwalas na Pilipinas.

Kami ay biyayaan ng mulat na mga kabataan, na sa kanilang gulang ay ‘di malilinlang ng mga gahamang nakatatandang walang malasakit sa bayan. 

Tulungan N’yo kaming magapi ang mga sakim at mapang-api, sa pamamagitan ng mga kilos na walang takot ngunit walang halong dahas at walang dugong aagos o buhay na maibubuwis. 

Na aming maipamukha sa mga walang pakundangan sa pagwawaldas sa kaban ng bayan na anumang pagpapahirap ng sambayanan ay pananagutan sa takdang panahon. 

Na hindi pa huli ang lahat upang mangarap nang lubos para sa aming bayang sinilangan. 

Lahat ng ito ay wagas na dalangin namin sa ngalan ng Inyong Anak na si Jesus.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Panulat at pagliham, sandata ng katapangan

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | August 29, 2025

Ang nakaraang Lunes, unang araw ng Setyembre, ay hindi lang hudyat ng napipintong mahabang pagtanaw ng Kapaskuhan sa Pilipinas. Para sa ilang mga matitiyagang deboto, ang naturang petsa ay nakalaan para sa World Letter Writing Day.

Ito ay itinatag noong 2014 ng Australyanong awtor na si Richard Simpkin, upang maengganyo ang marami na kumalas muna sa social media at idaan sa pagliham ang pagmemensahe. Nag-ugat ito sa kanyang proyektong naglayong makakuha ng awtograpiya ng tanyag niyang mga kababayan, na kanyang isa-isang sinulatan upang mahingian ng mga pirma at hilinging makapanayam nang harapan. 

Dahil marami sa mga ito ay tumugon sa kanyang paanyaya, naudyok si Simpkin na gumawa ng libro noon 2005 ukol sa mga ito, at ‘di naglao’y naitatag niya ang naturang pagdiriwang. Naiulat pa ngang gawain ni Simpkin at ng kanyang anak para sa espesyal na araw ang magsagawa ng mga workshop ukol sa pagliham, upang maipabatid ang kahalagahan nito sa gitna ng kasalukuyang pamumuhay.

Tayong matagal-tagal nang nasa hustong edad ay hindi na nagagawi sa anumang tanggapan ng koreo o post office, samantalang ang mga nakababatang henerasyon ay malamang na hindi pa nakatuntong doon ni minsan.

Parang kailan lang na ang pagliham ay napakahalagang tulay na pang-ugnay ng magkalayong magkamag-anak, magkaibigan, magsing-irog o magkatrabaho at ng aplikante sa kumpanyang nais pasukan. 

Sa paglipas ng mga dekada at pag-usbong ng teknolohiya, lalong naging moderno’t matulin ang komunikasyon, kung kaya’t unti-unting nalagas ang mga post office at kakaunti na lang ang natirang mga sangay nito. Ang dating maingay at maatikabong mga kawanihan ng koreo ay nababalutan na ng katahimikan at tila museo na nakapagpapaantig na balikan ang alaala ng isang kumupas nang bahagi ng buhay.

“Snail mail” pa nga kung ituring ang kabagalan ng pagliham at pagpadala nito, dahil hindi kasintulin ng mabibilis na pamamaraan ng pagmensahe nitong mga nakaraang taon. 

Ngunit hindi lubusang naglaho ang liham sa kamalayan ng sangkatauhan.

Mas makabuluhan at matimbang kung idadaan sa liham ang pagbabahagi ng saloobin, na makapagpapagaan ng kalooban. Maganda pa ngang mapanatiling kaugalian ito, kahit manaka-naka, bilang pagpapatibay ng kakayanang gumamit ng ballpen o panulat at mapanatiling maganda o maiintindihan ang iyong sulat-kamay bago masupil ng rayuma.

Ang liham ay pamamaraan ng pagdulog. Kung babati sa kaarawan o magpapasalamat nang taos-puso, magiging katangi-tangi kung sa pagliham ang pagpapahayag, gamit ang isang greeting card. 

Marahil ay nais mong gumawa ng nobela o kumatha ng kuwento ngunit hindi alam kung papaano? Isang paraan ay ilahad at buuin ang nais isalaysay sa pamamagitan ng mga liham. Maraming naging aklat ang naglalaman ng ganito ang estilo, gaya na lamang ng pinakamabiling libro sa kasaysayan ng paglilimbag, ang Bibliya, na sinundan ng maraming nobelang epistolaryo ng tanyag na mga manunulat ng iba’t ibang lahi.

Maaari namang gumamit ng kompyuter, pero iba pa rin kung ginamit ang sariling kamay bilang panulat ng liham. Ang kabutihan pa nito ay hindi electronic o online iyon kaya walang nakalakip na virus gaya ng malware o anumang kawaldasang maisisilid sa mga email.

Ang liham ay maaari ring sisidlan ng lihim na maimumungkahi nang taimtim at mailalahad pa nang maayos at hindi mabilisan o padalos-dalos. Ang liham din ay himakas o rekwerdos, bagay na mahahawakan, maitatabi, mahahalungkat at mababasa nang ilang ulit. 

Ang pagliham ay pahiwatig na hindi lamang may puwang para sa antigo ngunit makabuluhan pa ring gawain kundi pagpapadama rin kung gaano kahalaga ang iyong padadalhan ng mensahe. 

Kaya’t asintaduhing lumiham sa tuwi-tuwina. Baka ang iyong nais padalhan nito ay naghihintay pala o ang sa iyo’y lumiham ay nagpapahiwatig ng pangako na gaya ng isang sulat, panghabang-buhay.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Panawagan sa mga mambabatas: FOI Bill, ipasa na!

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | August 29, 2025

Ang Pilipinas ay isang bansang republikano at demokratiko. Ang ganap na kapangyarihan (sovereignty) ay angkin ng sambayanan at nagmumula sa kanila ang lahat ng mga awtoridad na pampamahalaan. Ito ang itinatakda ng Artikulo II (Mga Simulain at Mga Patakaran ng Estado), Seksyon 1 ng 1987 Konstitusyon ng Pilipinas.

Dahilan dito, lahat ng mamamayang Pilipino ay hindi lamang binigyan ng kalayaan sa pananalita, pagpapahayag at pamamahayag. Pinagkalooban at kinilala rin ang kanilang karapatang kumuha at makakuha ng mga impormasyong makakaapekto sa kanila, ganoon din ng mga opisyal na rekord, dokumento at papeles tungkol sa mga opisyal na gawain, transaksyon o pasya, at mga datos sa pananaliksik ng pamahalaan ng pinagbabatayan ng patakaran sa pagpapaunlad, alinsunod sa maaaring itadhana ng batas.

Tatlumpu’t walong taon na ang nakalipas mula nang pagtibayin ang 1987 Konstitusyon ng Pilipinas, wala pa ring matibay at komprehensibong Freedom of Information law bagama’t sa lahat ng Kongreso mula noong 1988 hanggang ngayon ay may mga bill o panukalang magkaroon nito. Ang maituturing lamang na Freedom of Information law ay ang Executive Order No. 02, serye ng 2016 ni dating Pangulong Rodrigo Duterte.

Sa ilalim ng nasabing Executive Order, binigyan ng karapatan ang bawat mamamayang Pilipino na kumuha at makakuha ng mga impormasyon, opisyal na rekord at dokumento na may kinalaman sa mga opisyal na gawain, transaksyon, desisyon at datos ng lahat ng tanggapan at ahensya ng gobyerno sa ilalim ng Ehekutibo. Kaya hindi saklaw ang mga nasa ilalim ng Senado at Kapulungan ng mga Kinatawan, ganoon din ang Hudikatura.

Bukod dito, maraming eksepsiyon o hindi saklaw ng nasabing Executive Order. Binigyan din ng karapatan ang mga pinuno ng mga ahensyang nasa ilalim ng Ehekutibo na tanggihan o huwag aprubahan ang anumang kahilingang makakuha ng impormasyon o dokumento mula sa kanilang ahensiya ayon rito. Kaya halos nawalan ng ngipin ang nasabing Executive Order.

Kung mayroon mang higit na pangangailangan para sa isang malakas, matibay at komprehensibong Freedom of Information law, ito ay ngayon dahilan sa araw-araw ay walang humpay ang balita tungkol sa malakihan at malawakang korupsiyon sa gobyerno na ang halaga ay nakalulula, sapagkat hindi lamang milyon kundi bilyun-bilyong piso. Samantalang ang mga karaniwang Pilipino ay patuloy na nagsasakripisyo at nagtitiis sa walang tigil na pagtaas ng presyo ng mga bilihin para sa pang araw-araw na pangangailangan, nagpapasasa naman diumano ang ilang opisyal at kawani ng gobyerno sa salaping kinita mula sa korupsiyon.

Ang isang malakas, matibay at komprehensibong Freedom of Information law ay makatutulong sa pagsugpo at paglaban sa korupsiyon sapagkat magkakaroon nang higit na transparency at accountability sa buong gobyerno.

Ang pagiging transparent ay mangangahulugan ng pagbibigay ng malinaw at bukas na impormasyon tungkol sa mga proseso, desisyon at aktibidad sa lahat ng sangay ng gobyerno na kailangan ng bawat mamamayan upang makabuo sila ng kanilang sariling opinyon. Sa ganoon ay maiiwasan ang mga kaduda-dudang gawain ng mga opisyales at empleyado ng pamahalaan na magiging daan ng pagbabalik ng tiwala ng mga mamamayan.

Sa isang pag-aaral noong 2014 sa Estados Unidos, lumabas na mula nang magkaroon ng Freedom of Information law sa ilang estado o state doon ay tumaas ang bilang ng mga napatunayang lumabag sa mga batas laban sa korupsiyon.

Sa isang dako naman, ang pagkakaroon ng accountability o pananagutan ay mag-uudyok sa mga nasa gobyerno na maging laging maingat sa kanilang mga aksyon, desisyon at galaw, na pagbutihin ang paglilingkod sa mga mamamayan at tiyaking lahat ng kanilang ginagawa ay naaayon sa batas. Makakapigil din ito na abusuhin ang kanilang kapangyarihan.

Sa panig naman ng mga karaniwang mamamayan, ang Freedom of Information law ay magbibigay sa kanila ng lakas ng loob na ibulgar ang mga nalalaman nilang katiwalian sa pamahalaan.

Kaya ang dapat na asintaduhin at higit pag-ukulan ng panahon ng ating mga mambabatas ay ang pagpapatibay ng isang malakas, matibay at komprehensibong batas sa Freedom of Information. Dito natin mapatutunayan kung sinsero nga ba ang mga mambabatas na totohanin ang pagbuwag sa galamay ng korupsiyon o sila man din ay walang itinatagong maaaring maungkat o maibuyangyang sa taumbayan.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.