Sagabal na riles, inaalmahan ng mga motorista

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Jan. 24, 2025

Magugunitang noong isang taon ay inihinto muna ng Pambansang Daangbakal ng Pilipinas o Philippine National Railways (PNR) ang operasyon ng mga tren nito para bigyang daan ang konstruksyon ng North South Commuter Railway project. 

Pansamantalang hindi na kailangang pangilagan ng mga motorista ang nahintong pagbaybay at pagtawid ng mga tren lalo na sa lansangan ng Metro Manila. Sarado rin ang mga gate ng mga istasyon ng PNR alinsunod sa nasabing tigil-operasyon.

Bagama’t hindi muna kailangang biglang huminto at magbigay-daan ang mga sasakyan sa paparating na rumaragasang tren ng PNR na tatawid sa landas ng mga behikulo, aba’y kailangan pa ring bumagal nang husto ang mga pampubliko at pribadong mga sasakyan dahil sa kapangitan ng pagkakakamada ng nakaumbok na riles ng tren na hindi man lamang inaspalto ng maayos para naman sana maging magaan at banayad ang pagtawid dito ng mga behikulo. 

Isa ito sa kadahilanan bakit bumabagal ang trapiko sa araw-araw, malinaw pa sa sikat ng araw, kung saan kailangang pumreno ng mga sasakyan at usad-pagong talagang dumaan sa mapaghamong landas ng riles. Tsk.tsk.tsk. 

Nakakaubos-pasensya hindi lamang ng ating mga motorista kundi pati ng ating mga pasahero na napagod na sa kakahintay ng masasakyan ay tila bolang tumatalbog pa sa tuwing dadaan ang kanilang sinasakyan sa mga nasabing riles.

Kaya’t diretso na ang panawagan natin kay Pangulong Ferdinand Marcos Jr., dahil tila walang malasakit ang mga dapat kumilos para solusyunan ito. Aba’y limang taon namang hinto ang operasyon ng tren. 

Samantala, ang sinasapit ng mga motorista sa tuwing daraan sa riles ay maaaring ibsan. Aba’y aspalto lang ang katapat niyan! Laking maging pasasalamat sana ng taumbayang masakit na ang likod sa pagtitiis sa kalsadang hindi magawang kinisin sa paraang magiging kalugod-lugod. 

Palibhasa, maganda ang shock o shock absorber ng sasakyan ng mga nasa kapangyarihan sa pamahalaan kaya hindi nila iniinda ang pagdaan sa mga bahaging ito, at de-tsuper silang naka-payroll din sa gobyerno na silang napapagod sa pagpreno at pagbagal sa puntong pagdaan sa riles. At sagot din ng gobyerno ang pagmintini at langis ng sasakyan. Kaya, ayun, mga kababayan. 

Ngunit ang kaawa-awang ordinaryong manggagawang si Juan dela Cruz, na kailangang magpumilit na makabili ng sasakyan sa pamamagitan ng utang at lumarga sa kalsada araw-araw para makaalagwa, ay kailangang pa ring lalong mamroblema hindi lamang sa trapiko ngunit maging sa epekto sa kanilang sasakyan at kalusugan ng pag-indayog sa burog-burog na landas ng riles. 

Kailan ito pagtutuunan at aayusin ng pamahalaan?

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Paghahanay-hanay ng mga planeta, makikita’t makapagpapamangha

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Jan. 22, 2025

Samu’t sari ang nagkakasalungat na mga ulat kamakailan na nagsasaad na simula nitong nakaraang Martes at lalo na sa Sabado, ika-25 ng Enero, ay mas makikita ng ating mga mata ang paghahanay-hanay o “parada” ng karamihan sa mga planeta ng Sistemang Solar. Kabilang sa mga naipabatid na matatanaw pagkalubog ng araw ay ang Venus, Mars, Jupiter at Saturn, at, kung tayo’y may magagamit na teleskopyo, ang Uranus at Neptune. May hirit pa na bandang alas-6:03 ng gabi makikita ito ng mga nasa Tsina at Hong Kong, na pawang kapareho natin ng time zone. 

Hindi man labis na bihira ang pangyayaring ito ayon sa mga eksperto sa dalubtalaan o astronomiya, pambihira pa ring mapagmasdan ang magiging pagtatanghal — isang pangkalawakang palabas na walang kinalaman ang sinumang tao at tanging ang Manlilikha ang may-akda. 

Sa pangunahing banda, malaking bagay ito kung iisipin ang distansya ng nabanggit na mga planeta mula sa ating daigdig. Ang pinakamalapit sa atin sa mga iyon, ang Mars, ay naitalang 78.34 milyong kilometro ang layo sa atin, samantalang ang pinakamalayo sa mga nabanggit, ang Neptune, ay mahigit 4.351 bilyong kilometro ang distansya mula sa Earth.  

Ngunit matanaw man natin o hindi ang napakalayong mga mundong iyon, may ‘di maikakailang pakinabang ang kahit kailang pagmamasid sa kalangitan. 

Sa isang banda, dala ng kinakailangang pagtingala sa karingalang kayang maabot ng ating paningin, tayo ay maeengganyong magpakumbaba habang mauunawaang napakamunti ng sangkatauhan at ng ating mga kasalimuotan at suliranin sa gitna ng milya-milyang sandaigdigan. Kung totoo pa ngang may kakaibang mga nilalang sa mga mundong hindi pa naaabot ng ating mga kasangkapang pangsiyensya, lalo pa nating mauunawaan na hindi lamang tayo sa sangkatauhan ang pangunahing “bituin” ng malawakang sansinukob.

Makapagpapaliit ng anumang bumabagabag sa ating puso’t diwa ang pagtanaw sa mga planeta’t konstelasyon, na makapagpapagaan din naman ng ating kalooban. Sa ating magiging pagtutok sa karikitan ng tahimik at mapayapang kalangitan ay maiwawaksi, kahit panandalian, ang anumang mga kagambalaan at ingay sa gitna ng ating araw. Pasasalamatan tayo ng ating katawan sa pamamagitan ng pagbaba ng ating alta presyon at paggaan ng ating katawan at paghinga, pati sa paghimbing at paglalim pa ng ating pagtulog. Kung gagawin pa natin nang madalas ang pagtitig sa himpapawid sa labas ng ating daigdig, mapapalaya natin ang ating sarili sa milyun-milyong bumibihag at umaagaw ng ating atensyon. Natural na medisina upang magamot ang ating balisang diwa. 

Sa isa pang punto, mistula ring tagapagbuklod ang makikita nating maniningning na laman ng panggabing kalangitan, na habang ating natatanaw ay nakikita rin ng ating kapwa sa ibang lupalop ng mundo — mga tao na posibleng hindi lang ating kababayan kundi baka pa nalulumbay nating minamahal sa buhay.

Sa gitna ng lahat ng iyan ay nakamamanghang matanto na ‘di mabibilang at tila walang hangganan ang posible pa nating malaman, madiskubre at matanggap sa maipagkakaloob na kahabaan ng ating talambuhay.

Sa bandang huli, ang minsang matatanaw na pagkakahanay ng mga planeta ay maituturing ding sagisag na, sa kabila ng milyun-milyong posibilidad sa kalawakan ng buhay ay may mga nakagagalak na pambihirang pagkakataon, kung saan ‘di inaasahang magtutugma-tugma ang kapalaran at magkrus ng landas ang halimbawa’y matagal nang magkalayo mula sa isa’t isa. Na kadalasan ang tamang panahon pala para makamit ang ating minimithi ay ang naaayon hindi sa ating ninanais kundi ayon sa wagas na kagustuhan ng Maykapal.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Mahigpit na yakap, nakakabawas ng stress

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Jan. 17, 2025

Ang darating na Martes, ika-21 ng Enero, ay National Hugging Day sa Estados Unidos. Nasimulan ito noong 1986 ng pastor na si Kevin Zaborney sa Clio, Ohio, upang ipalaganap ang pagyakap bilang pantawid na pampasigla ng diwa matapos ang pagdiriwang ng Pasko at Bagong Taon at bago pa mag-Araw ng mga Puso.

Bagama’t sa Amerika nagsimula, ang naturang espesyal na araw ay naitatag na rin sa ilan pang mga lupalop sa mundo, at nitong mga nakaraang taon ay unti-unti ring kinupkop at ipinamalas nang manaka-naka sa ilang bahagi ng kalakhang Maynila at ating bansa.

Siyempre, matagal nang nasa kamalayan nating mga Pilipino ang pagyakap. Kahit na ang mga naunang henerasyon ng mga magulang ay hindi kasinghilig sa pagyakap kung ihahambing sa kasalukuyang mga ina at ama, ay hindi lingid sa nakararami ang halaga’t kahulugan ng pagyakap.

Sa musika pa lang, naglipana ang mga awiting patungkol sa paksang ito. Sa mga kaedaran natin, maaalala pa ang mahinahon na “Yakap” ng mang-aawit noon na si Junior at ang may kapilyuhang “Yakap sa Dilim” ng Apo Hiking Society.

Sa unang mga taon ng bagong milenyo ay naging tanyag ang “Akap” ng Imago at ang sa The Itchyworms na “Gusto Ko Lamang sa Buhay” na ang karugtong na linya ay “yakapin mo ako” at ang music video ay tema ng pagbibigay ng libreng mga yakap para sa kahit hindi kakilala — hango sa konseptong “free hugs” na unang naipatupad noong 2004 sa Sydney ng Australyanong nagtago sa pangalang Juan Mann. Sa mga mas bata pang tagapakinig ay may makabagong mga awit na mismong “Yakap” ang pamagat, mula kay Zack Tabudio at sa bandang may kakaibang ngalan na figvres.

Higit pa riyan, malamang ay matagal at madalas nang bahagi ng ating araw-araw na pamumuhay ang yakap, maging isa man ang kaakap o kabilang tayo sa isang group hug. “Mahigpit na yakap” ang madalas na nasasambit na komento sa social media para sa kadugo o kakilalang namatayan, iniwanan ng sinisinta, nalulumbay, nawalan ng trabaho o ano pa mang pagkakait ng kapalaran. Sa kabilang banda, sariwa pa rin sa ating alaala ang pabirong paggamit ng salitang iyon, gaya ng nakagagamot kumbaga na “yakap-sule” at ang pagbibigay ng “kiss sabay hug”.

Kahit magkakaiba ang salitang katumbas ng yakap sa iba’t ibang panig ng planeta, ang mismong aksyon na ito ay kilala saan man tayo mapadpad at hindi kailangang isalin sa ibang wika upang maintindihan ang nais maiparamdam. Tiyakin nga lang na ayos lamang sa yayakapin at hindi siya ang tipong hindi mahilig na mayapos.

Ang maganda pa nito ay ang maraming pakinabang ng pagyakap sa ating pangangatawan, kalusugan at diwa. Ang pagyakap ay may benepisyo para sa sarili at sa niyayakap, gaya ng pagpapabawas ng stress at pangangamba, pampalakas ng resistensya laban sa sakit, pampasaya dala ng pagpakawala sa ating kalooban ng kemikal na oxytocin na nakapagpapababa ng alta presyon, pampapurol ng masamang pakiramdam na dulot ng karaniwang sakit at pampalusog ng ating puso.

Nakapagpapabata pa nga raw ayon din sa siyensiya.

Ang payo pa nga ay patagalin ng kahit 20 segundo ang pagyakap upang makamit nang husto ang kabutihang matatamo mula rito. 

Sa madaling salita, ang pagmamalasakit o pagmamahal na ibinabahagi sa pamamagitan ng pagyakap ay pagpapatunay ng kahalagahan ng dalisay na pakikipag-ugnayan sa sangkatauhan at sa isa’t isa, na hahanap-hanapin ng ating katawan sa anumang araw. 

Ngunit asintaduhin ding mag-ingat sa mga nais yumakap na madilim ang layunin, na habang sa iyo’y mahigpit na nakaankla ay unti-unting dinudukot ang iyong pinagpaguran, pinagsikapa’t pinagsakripisyuhang laman ng iyong pitaka na siyang nais pala talaga niyang mayakap.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.