LTFRB at LTO, galaw-galaw vs. mala-pusit na usok ng sasakyan

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | November 14, 2025

Isa sa matagal nang tinitiis ng ating mga kababayan lalo na sa Metro Manila at mga siyudad sa bansa ay ang pagkarumi-ruming hangin na ating nalalanghap. 

Paano ba naman, kabi-kabila ang mala-pusit na usok mula sa tambutso ng mga sasakyan na hindi na dapat pinapayagan ng Land Transportation Franchising and Regulatory Board at Land Transportation Office na mairehistro para magamit sa tila unti-unting pagkitil ng buhay ng ating mga kababayan sa lansangan. 

Ito rin ang isa sa mga dahilan kung bakit ang mga turistang minsan nang pumunta rito ay ayaw o nagdadalawang-isip nang bumalik sa Pilipinas. 

Para naman sa mga ordinaryong nagtatrabaho at kailangang pumasok araw-araw, aba’y ‘pag umalis ka sa iyong tinutuluyang bagong ligo at mabango ang amoy, pagsakay mo sa hindi naka-aircon na pampublikong transportasyon ay magsisimula ka na ring manggitata. At kung basa pa ang iyong buhok ay matutuyo ito nang malagkit at amoy usok, na tila galing ka sa pagsisiga ng ilang oras. Pagdating mo sa trabaho, malagkit ka pa sa kalamay sa rumi ng iyong pakiramdam.

Sa ganda ng likas na yamang mayroon ang Pilipinas, dadagsain sana ang ating bayan ng higit pang maraming turista kung napapangalagaan lamang ang kalinisan ng ating hangin. Ngunit sa matagal na panahon, natulog tayo sa pansitan at hinayaan nating magharing uri ang mga nagpaparumi ng ating hangin na dapat nating ikinulong at pinanagot sa rami ng namatay na mula sa peligrong dala nito. 

Iyang Public Utility Vehicle (PUV) Modernization, naniniwala tayong matagal na iyang napapanahon. Matagal nang nagtitiis ang mga Pilipino sa kalalanghap ng usok mula sa mga lumang pampublikong sasakyan na hindi namimintina ng maayos o mahina na ang makina kaya gayon na lamang ang ibinubuga nitong usok sa pamamasada sa lansangan. 

Kung binigyan at tinulungan na lang sana ng sapat itong mga PUV drivers, umalagwa na sana ang modernisasyon. Ayun naman pala at bilyun-bilyon ang napunta sa pangungurakot na maaari namang itinulong na lamang sa mga isang kahig isang tukang mga tsuper. 

Ngunit kahit nga wala pa iyang modernisasyon, kung hindi lamang pinayagang mairehistrong muli ang mga peligrosong mga sasakyan ay hindi masasalaula ang kalidad ng ating hangin.

Palibhasa de-aircon ang sinasakyang service vehicle ng mga opisyal ng gobyerno, kaya hindi nila nararanasan kung paano umalingasaw ang kanilang amoy mula sa smoke belchers na walang pakundangan at makapal ang hilatsa ng mukhang ibiyahe pa ang kanilang mga sasakyan. 

Kailangan ba matitigil ang pagbibigay ng panibagong rehistro sa mga ganitong uri ng pasakit na mga sasakyan? Aba’y napapanahon na para pagtuunan ng pansin ang mga nagbibigay ng lisensya at permit na mga ahensya ng gobyerno na diumano’y lugar ng pulut-pukyutan ng mga paglalangis — kaya nakakalusot kahit may mga diperensya o wala puwang sa maayos na lipunan. 

Nalalapit na ang araw ninyo, at may araw din kayo ng pananagutan — sa panahong

hindi ninyo inaasahan, kayong mga ganid at nagbebenta ng kapakanan ng taumbayan. 

Gaya ng pagkakabisto ng mga salarin sa flood control scandal, mabibisto rin kayo nang hindi ninyo akalain. 

Pangulong Marcos Jr., bigyan ninyo ng pansin ang daing ng ating mga kababayang nag-

aamoy-usok araw-araw sa lansangan para makarating sa kanilang paroroonan.

***

Bago tayo magtapos, hayaan ninyong batiin ko ang isang masugid nating mambabasa na nagbibigay sa atin ng reaksyon, si Dra. Aurora Franco Gali, na ating hinahangaan sa kanyang paglilingkod sa mga mahihirap na maysakit diyan sa Laguna. Mabuhay ka, Dra. Gali! Pagsaludo sa iyong paglilingkod sa ating mga kababayang may karamdaman — umulan man o umaraw.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Kabaitan, ‘wag ipagkait bagkus pairalin sa kapwa

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | November 7, 2025

Mambabasa man tayo ng Bibliya o hindi pa, may napapanahong tagunton doon, sa Kawikaan 3:27: “Huwag mong ikait ang mabuti sa kinauukulan, pagka-nasa kapangyarihan ng iyong kamay na ito’y gawin.” Mungkahi ng bersikulong iyon na maglaan tayo ng kabaitan sa kapwa lalo pa kung ating makakaya. Maituturing pa nga itong tungkulin imbes na hamak na pagkakataon lamang.

Angkop ang usaping ito hindi lamang dahil World Kindness Day muli sa darating na Huwebes, ika-13 ng Nobyembre, sa maraming bahagi ng mundo. Bagkus ay karapat-dapat mapagmuni-muniha’t matalakay ito dahil sa rumaragasang salimuot sa kasalukuyan. Kung tutuusin, maituturing na ang kakulangan ng dalisay na kabaitan ang dahilan kung kaya’t laganap ang kaguluha’t pinsalang naidudulot ng isa’t isa sa ating bansa at maging sa ibang mga lupalop sa daigdig.

Bata pa lang tayo ay kabilang na sa mga itinuturo sa natin ang kagandahang-asal at ang kahalagahan nito sa sangkatauhan. Ngunit sa dami ng karanasan, responsibilidad o karangyaang maaaring matamo sa paglipas at matuling takbo ng panahon, tila natatabunan nang matindi ang ating likas na kakayanang maging mabait. Malinaw naman kung paano maging mabuting nilalang, ngunit tila nauuwi pa rin ang marami sa samu’t saring kamunduhan, na kapag nasita ay isisisi sa kamot-ulong pagsambit ng, “Tao lamang.”

Maraming kaparaanan upang makapag-alay ng kabaitan, at halos bawat sandali ay may kalakip na pagkakataon para rito. Marahil ay mainam din na ating isa-isahin ang nararapat na makatanggap ng ating bait.

Nariyan ang ibang tao, mga indibidwal na hindi natin kakilala o kaya’y ’di makikilala ngunit maaaring maapektuhan o maimpluwensya ang buhay sa pamamagitan ng ating mga gawain o adhikain. Sila ang mga binabaybay ang lansangan o kaya’y naglilinis at nagpapanatili nito. Sila ang mga naninilbihan para sa mga pampublikong sasakyan at maging ang kapwa mga pasahero ng jeep, bus, tren, motor at iba pa. Sila ang nagbebenta o nagkakaloob ng ating mga pangangailangang serbisyo o mga bagay, sa mga tindahan man, sa mga restawran o karinderya, sa pagawaan ng makukumpuning mga kasangkapan, sa mga beauty parlor o barberya, sa mga nasa presinto o himpilang

pang-bumbero, at sa kung saan pa. 

Kung may pagkakataon nga namang makapag-alay ng kagandahang asal o kabutihang-loob sa kanila o sa iba pa, estranghero man na baka pa nga’y iba ang pagkatao sa atin at marahil pa ay 'di natin makikita muli sa ating buhay o kaya'y ’di makakaalam na sila'y ating natulungan, aba’y huwag ipagkait ang pagiging mabait. Kung tayo pa nga ay may matimbang na kapangyarihan na makaaapekto ng daan-daan o libu-libong mamamayan, mas lalo nating isaisip at isapuso ang kabaitan, at iwaksi ang anumang bahid ng kasakiman na, sa bandang huli, ay makapipinsala, makapapanakit o, mas malala, makababawi pa ng inosenteng mga buhay. 

Siyempre, ang kinakailangan ding makatanggap ng kabaitan natin ay ang ating mga mahal sa buhay, pati na ang matalik na mga kaibigan. Kadalasan, dahil sila’y araw-araw nating kasama’t nakakasalamuha ang ating mga kapamilya’t katsokaran ay tila mas nagiging maiksi ang pisi ng ating pasensiya’t pag-unawa para sa kanila. Ngunit dahil ganoon ang kanilang estado sa ating buhay, lalo silang karapat-dapat na paglaanan ng kabaitan o kahit manaka-nakang pagtitimpi, masuklian man nila ito sa lalong madaling panahon o kahit tila abutin pa ng pagputi ng uwak.

Bukod pa sa mga iyan ay huwag nating kaligtaang maging mabait sa ating sarili. Sa gitna ng pag-aaruga at pagsusubaybay sa iba ay ’wag tayong makawaglit sa pagkalinga sa ating katawan, isipan, kalooban at damdamin. Marami ang paraan upang maipatotoo iyon nang hindi mauuwi sa kalabisan o pag-abuso, gaya ng pag-eehersisyo imbes na tumunganga o bumabad sa Internet, pagkain nang tama’t wasto imbes ng mapanganib sa kalusugan, pagtulog nang sapat at pag-iwas sa pagpupuyat, at sa tuwinang pagpahinga imbes na walang humpay sa pagkayod na tila wala ng bukas.

Kinakailangan din nating pagmalasakitan ang ating kapaligiran, hindi lamang ang ating mga bakuran o kalyeng tinitirhan kundi ang malawakang daigdig. Kung ating isasadiwa ang kahalagahan ng kalikasan at planeta, iiwasan nating mag-iwan o mapuntahan ng anumang karumal-dumal na kalat o basura ang mga kalye, dagat, gubat, ilog, lupain at iba pang mga panlabas na espasyo. Kung ayaw nating makakita ng kalayakan sa ating bahay, dapat ay hindi rin natin taniman ng kaaligutgutan ang sanlibutan na siya nating malawakang tahanan. Isama na natin sa paglalaanan ng kabaitan ang ating kapuwa mga nilalang, ang iba’t ibang uri ng hayop at maging ang sari-saring mga halaman at puno na pareho nating mga naninirahan sa mundong ito.

Pero bukod sa mga nabanggit, kanino pa tayo dapat maging mabait? Sa Maykapal, sa Panginoon. Sa pamamagitan ng ating pagdasal, sa mga iniisip, kilos at galaw, pananalig at pakikipagkawangggawa ay makapagpapamalas tayo ng kabaitan sa Diyos. Ituring din natin na isang napakalaking biyaya na tayo’y mabigyan araw-araw ng bagong pagkakataon upang maging mabait sa Kaniya at sa iba.

Madali ngunit mapaghamon ang pagpapakabait, na tila ba’y tumatahak ng napakataas at napakatarik na bundok. Ngunit kung tayo’y magtitiwala’t mananalig, at tutulungan ang isa’t isa, mas magiging bukal at magaan ang paglaan ng kabaitan.

Kung mamuhunan lamang tayo ng kabaitan sa bawat oras sa bawat araw, maaaring magbunga ito ng isang sansinukob na mapayapa’t tunay na maaliwalas at hindi nababalutan ng pagkabalisa’t pagkamuhi. Unti-unti, sa malaki man o kahit napakaliit na paraan, ang maiaalay nating mga punla ng kabaitan ay posibleng umusbong at magbunga ng kasaganahang pangmaramihan at makapagpalawak at makaparikit pa ng karagatan ng kabutihan.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Mga aral ng buhay mula sa pamilya De Mesa

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | October 31, 2025

Pag-usapan naman natin kahit panaka-naka ang mga paksang magagaan ngunit may dalang aral sa buhay, bilang pampaluwag sa ating nagsisikip na dibdib sa gitna ng mga nagaganap na kasalimuotan sa bansa. 

Maikuwento ko sa inyo na ako ay naanyayahan kamakailan sa isang okasyon ng pagpapabasbas ng tahanan diyan sa gawi ng Taguig City. Itinuturing ko sa tuwinang isang pribilehiyo ang maimbitahan sa isang tahanan, lalo pa sa isang house blessing, sapagkat simbolo ito ng pagtitiwala, pagiging tapat na magkaibigan, at pagiging bukas at mababang-loob sa isa't isa. 

Ang pagkakataong makatuntong sa isang tahanan mula sa isang personal na paanyaya, na may kasama pang tamis ng pagtawag sa telepono para ipaalala ang okasyon, ay pagpapamalas ng sinseridad at pagpapahalaga sa kapwa — na nakapagpapalalim ng samahan ng magkakaibigan.

Kagalakan kong banggitin ang isa sa may-ari ng tahanan at sinserong kaibigang si Nenita (Tita Nitz) Franco De Mesa, na sa kanyang gulang na mahigit sitenta ay kinapulutan ko ng mga aral at paalala sa buhay, na akin namang isinasapuso. May kasabihan nga, kapag ika’y nakatagpo ng gabay sa landas ng buhay ay paglaanan mo ng panahon ang pakikinig sa kanya. 

Tulad ng ginto, ang karunungan ay pinapalalim ng pagkakabatid at pagkatuto mula sa mga karanasang pinagdaanan na ng iba, hindi lamang sa mga sariling karanasan, kalakip ang pagsasabuhay ng mga leksyong mula rito. 

Ang ama nina Tita Nitz na si Felix De Mesa ay yumao sa edad na 100 at apat na buwan. Samantalang kanilang ina naman na si Pacita Franco ay pumanaw sa gulang na 104. Kagila-gilalas na narating nila ang pagiging centenarian — tanda ng pagpapala at biyaya ng Maykapal.

Isa ang mga Franco sa apat na kilalang pamilyang nagmamay-ari rin ng mga lupa noon pang araw diyan sa Taguig. Bagama't mas maykaya ang napangasawa, nagsumikap naman ng husto si Lolo Felix kasama ang kanyang kabiyak na si Lola Pacita, sa pamamagitan ng kabi-kabilang paghahanapbuhay. Ginampanan ni Lolo Felix ang pagiging ama ng tahanan at gabay ng kanilang pitong anak — bagay na dapat tularan ng maraming lalaki lalo na sa panahon ngayon.

Ang laging pangaral kina Tita Nitz ni Lolo Felix ay huwag magpapatubo kapag may mga nangungutang na nangangailangan, sapagkat ito’y lalong panggigipit at pananamantala sa kapwang dumaraan sa hamon ng pagkakataon. Ang maging patas sa kapwa ang kanyang laging paalala, bagay na halukipkip ni Tita Nitz sa kanyang matagumpay na pangingibang bansa bilang OFW noong araw. 

Samantala, ang pag-estima naman ni Mommy Consolacion (Choleng) De Mesa (na kapatid ni Tita Nitz), ang kanyang pagpapadama ng kababaang loob, pagyakap ng mahigpit sa tuwina, at ang kanyang pagiging bukas ng loob, ay salamin ng pagiging ina. 

Nakatutuwa ring nakilala namin ang isa pa nilang kapatid na lalaki, na sa edad na lampas sitenta ay wala ring maintenance medicines na iniinom, at ang sikreto pala niya ay ang tuwinang pagkain ng bayabas. 

Hindi lamang iyan, nakausap rin natin ng matagal ang kanilang pinsang 86 ang edad na hanggang ngayon ay nagsisilbi pa bilang doktora na napakaraming pasyente sa Laguna. Napakatatas pa ng kanyang pananalita, makuwento ng mga iba't ibang kasaysayan sa iba't ibang bahagi ng Pilipinas na hitik sa pananariwa ng nakaraang tila kailan lang. Walang alalay sa paglalakad, at lalong walang tungkod. Ang kagila-gilalas pa ay nakakasakay pa si doktora sa Angkas at e-bike! Wala rin siyang maintenance medicine, at bitamina A, C, E, at B lamang ang kanyang iniinom araw-araw. Aniya, sa pagkain, laging tatandaan: ang lahat ng sobra ay masama.

Isang taos-pusong pasasalamat, Tita Nitz, at sa’yong katuwang na si Meanne, kay Mommy Choleng, at sa buong pamilya. Kaibigan ko kayo habambuhay. Salamat at hinayaan niyo akong ibahagi ang inyong kasaysayan upang kapulutan ng iba ng saganang aral.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.