Bansag sa ‘Pinas na ‘most dishonest’ sa usaping pinansyal, kahiya-hiya

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | September 28, 2025

BATAY sa kamakailang ulat ng ROSHI (Singapore-based fintech firm) ang Pilipinas ay ang pinaka-hindi mapagkakatiwalaang (most dishonest) bansa sa Southeast Asia pagdating sa pera, batay sa kanila survey. 

Tingnan natin ang mga ranggo ng iba’t ibang bansa: Pilipinas, 47%; Indonesia, 45%; Singapore, 41%. Ang Vietnam ang pinakamataas ang trust rating dahil 34% ang dishonesty rate na sinusundan ng Thailand, 36%.

Ayon sa ROSHI, ang mga dahilan ng kahinaang ito ng ‘Pinas ay dulot ng kahirapan, ang labis na pagpapahalaga sa pangalan (social reputation) o kahihiyan sa kabila ng mabigat na problemang pinansyal, at kakulangan ng edukasyon. Mas mahalagang magtago sa “magandang reputasyon” sa halip na harapin ang iba’t ibang hamong pinansyal.

Samakatuwid, higit na mahalaga ang panlabas na reputasyon kaysa matuwid na pangangasiwa sa salapi. Kaya pala napakakisig at kagalang-galang tingnan ang napakaraming mga opisyales at mambabatas na akala mo’y malilinis at mararangal. Idagdag mo pa ang pagiging maka-Diyos sa pananalita. Ilang mambabatas ang mahilig banggitin ang pangalan ng Panginoon at magbuklat din ng Bibliya bago, habang at sa katapusan ng mga opisyal na pulong.

Kailan lang, inilabas ni DPWH Sec. Vince Dizon ang mga helicopter at eroplanong pag-aari ni Ako Bicol Rep. Zaldy Co (Bell 206 B3; Bell 407; AW1398 at Gulfstream Jet) na nagkakahalaga ng P4.7 bilyon. Paano nagkaroon ng ganitong kayamanan ang isang congressman? Bakit niya kailangang magkaroon ng ganyang karaming helicopter at eroplano? 

Noong mga nakaraang linggo, inilabas din sa social media ang pagyayabang ng anak ni Co sa mga mamahaling bag, damit, sapatos, relos at iba pang pag-aari nito. Nakakagulat, nakakapangilabot at nakakagalit. Kaya’t ganoon na lang ang paghahanap ng mga maibabato sa social media ng mga netizens laban sa mga naturang nepo babies o mga anak ng mga nepotista.

Sa parte ng ilang mga mayayaman at makapangyarihang opisyal parang kulang o halos wala nang makikitang kahihiyan. Marahil, nasanay na ang mga ito dahil sa tagal nilang ginagawa na walang pumapansing pakikialam sa pondo ng bayan. Salamat sa mga pangyayari ng mga nakaraang linggo, mula sa mga bahang nagpalubog sa maraming sulok ng Kamaynilaan at mga karatig na bayan hanggang sa lumabas na video tungkol sa mga luxury cars ng mag-asawang Discaya, biglang nagising ang mga mamamayan. At biglang nagkalat ang mga pagkilos laban sa mga “walang kahihiyang” opisyal at ng mga miyembro ng kanilang pamilya. Nagsunud-sunod ang mga ito hanggang nabuo ang napalaking pagkilos sa Luneta Park sa Manila, at People Power Monument sa EDSA.

Walang tigil din ang panghihiya sa mga unti-unting nabubuking na sinasabing ‘magnanakaw’ na mga kongresista at senador. Salamat sa AI, napakadaling gawan ng sari-saring video ang mga isinasangkot na mga opisyal ng DPWH sa matinding anomalya ng ghost flood control projects nito (kakuntsaba ang mga opisyales at mga kontratista). Nakakatawa’t nakakagalit ang mga video na mabilis na ikinakalat ng mga netizens na siyang dahilan na rin ng pagdagsa ng mga tao sa kalsada.

Dahil hindi na lihim ang korupsiyon na nasa likod o dahilan ng matitinding baha, nagigising na rin ang marami upang magsalita at kumilos laban sa mga abusado at itinuturing na kriminal na mga opisyal, kawani ng mga ahensya at ang mga kontratista. Hindi lang pag-uulat ang hinihingi ng taumbayan kundi, “singilin, panagutin at ikulong” ang mga sangkot sa katiwalian.

Balikan natin ang ulat ng ROSHI tungkol sa pinakamataas o pinakamababang ranggo ng Pilipinas sa mga bansang mapagtitiwalaan at hindi mapagtitiwalaan. Paano ba natin naabot ang ganitong katayuan? Dahil sa kasanayang magpakita ng maayos na panlabas sa kabila ng mga malubhang problemang pinansyal naging mababaw ang pagkilatis ng marami sa tunay na pagkatao ng mga nakapuwesto at ng mga kakuntsaba nila. Kaya sa halip na maghinala tayo na merong anomalyang ginagawa, pinapalakpakan pa natin ang mga magarang magdamit (kumpleto sa alahas, mamahaling bag, sapatos at damit, at iba pa) at mag-drive ng mga mamahaling sasakyan at nakatira sa kanilang mga sobrang laki at maluhong mansyon.

Sana nga’y tuluy-tuloy na ito upang magbago hindi lang ang sitwasyon kundi ang ugali ng bawat isa mula sa mga hiyang-hiya hanggang sa mga walang kahiya-hiya. At habang itinutulak nating mga karaniwang mamamayan ang patuloy na proseso ng paglilitis sa Senado, Kamara at sa Independent Commission for Infrastructure hanggang sa makarating ang mga kaso sa mga korte dapat ding tuluy-tuloy ang pagmumulat, paghuhubog at pagbabago ng pagkatao at kamalayan ng bawat isa para sa halip na hiya ay malaya, marangal at may responsableng kaisipan at pagkatao ang isilang.

Oo, litisin, panagutin at ikulong ang mga walang kahihiyang magnanakaw at gamutin ang ‘sakit’ o kahinaang kahihiyan ng marami na bunga ng maling kultura at mahina o kawalan ng edukasyon.

Gobyernong mahina at walang proteksyon, nauuwi sa korupsiyon

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | September 21, 2025

Malinis o panis, masarap o korup, bumubuhay o pumapatay. Saan ang biyaya, saan ang pagkakasala? Sila bang mambabatas, DPWH at kontratista na mga kasabwat? Sinong dapat kasuhan at ikulong? Sina Brice Hernandez lang ba at mga pulitikong kanyang isinuplong?                             

Gaano kalaking kulungan ang paglalagyan sa kanila? Ilan at gaano karami? Para ba itong dami ng gurami kapag bumabaha? Kapag nakulong na ang mga bilyonaryo’t trilyonaryong kawatan tapos na ba ang problema? Paano ang sistemang dagat na nilanguyan, ‘pinagpasasaan’ nila? Wala na bang nagpapatakbo ng sistema? DPWH lang ba ang kasama sa sistema o parang “virus” nga ang sistema na dumapo’t nanuot, pawang kalawang na sumisira ng bakal o anay na kumakain ng bahay o amag na mabagal ngunit tiyak na kumakapit sa mga pader, sahig, bubong, etc., sa mga lantad at tagong bahagi ng anumang gusali.

Hindi ba’t ganyan katindi ang sistema: parang kalawang, anay, virus o amag? Hindi lang isa kundi marami, ang buong pamahalaang mahina’t walang proteksyon sa anumang transaksyong nauuwi sa korupsiyon.

Gobyerno lang ba ang nilalamon ng sistema? Wala ba itong epekto sa buhay ng masa, ng balana? Parang hangin, tubig na nakakalat, nakapaligid. Parang bahang naglubog sa lahat, mayaman at mahirap, malakas at mahina. Ganito ang sistemang akala nating sumakop sa pamahalaan. Sakop ng pamahalaan ang bawat mamamayan na tila walang nalalaman at binawian ng karapatang makialam.

Isang napakalaking kulungan ang sistema. Saklaw nito ang mga opisyales, mga institusyon, pondo, kawani at lahat ng bumubuo sa pagpapatakbo, pananatili at pagpapatatag nito. 

Ipinakita ni Hernandez ang kaugnayan ng sumusunod na grupo: mga contractor; opisyales ng DPWH at mga pulitiko (Senado, Kamara atbp.). Nasaan ang karaniwan at maliliit na taumbayan? Bagama’t labas sila sa kaugnayan ng mga bilyonaryo-trilyonaryong barkadahan, ang taumbayan ang laging biktima na tinatamaan at naapektuhan ng mga kapalpakang bunga ng katiwalian.

Salamat sa iba’t ibang kaganapan sa mga nagdaang linggo at buwan mula sa inilabas na video ng mga interview ng mga broadcaster sa mag-asawang Discaya, sa mga komentaryo ng isang mayor na yumanig hindi lang sa maraming kawani ng media kundi sa lahat, unti-unting kumalat ang iskandalo ng ‘ghost’ flood control projects o ang multo ng mga pekeng flood control projects.

Mula noon hanggang ngayon, halos araw-araw nang nagsisilabasan ang mga maliliit at malalaking grupo ng mga aktibista, mga mag-aaral ng iba’t ibang paaralan at mga simbahan. Kaya’t nabuo rin ang iba’t ibang koalisyon na magsasagawa ng malakihang pagkilos ngayong Linggo, Setyembre 21, 2025. Dalawang malaking pagkilos ang magaganap: ang pagkilos ngayong umaga sa Quirino Grandstand, Luneta at ang buong araw na pagkilos sa People Power Monument.

Hindi lang pala tubig ang bumabaha sa ating bansa, binabaha rin tayo ng lantarang ‘korupsiyon’ ng mga ahensya, kontraktor at pulitiko. Malakihang pambansang nakawan ang kitang-kita, amoy na amoy ng lahat. Dahil dito, galit at lalaban ang marami, lalung-lalo na ang karaniwang mamamayan at mga kabataan.

Mula sa misang iaalay sa alas-10:30 ng umaga ni Bishop Elias Ayuban at kaparian ng Cubao hanggang sa maghapong programa, maririnig ang mga mahinahon sampu ng malalakas at maaangas na tinig na kapwa galit at handang maningil sa mga nagnanakaw. Ito na ba ang simula ng malalim at malawakang pagbabago? Malalaman natin ito ngayon. 

Nasa 53 taon makaraan ang deklarasyon ng Martial Law noong Setyembre 21, 1972,

muling nagulo na naman ang ating bansa. Hindi ba tayo nagtataka sa mga pangyayari? Matapos nating paalisin ang amang diktador noong 1986, 39 na taon ngayon, ang anak naman ng diktador ang nakaupong pangulo.

Walang ibang sisisihin kundi ang sistema na binubuo ng mga opisyales at istraktura, mga ahensya at institusyon na sumusunod sa mga nakasanayang proseso o kalakaran na tumigas, tumibay at naging kultura o pamamaraan ng pagkilos at pamumuhay sa loob at labas ng pamahalaan.

Madaling isigaw ang, “panagutin, ikulong, baguhin, at iba pa” ngunit kailangang tanungin din natin paano, sino, kailan at magkano?

Nakatatakot na sagot: gulo, karahasan, sunugan ng bahay at sasakyan, dugo, buhay. Narinig ko na rin ang ganitong tanong at sagot noong dekada 70 hanggang 80 nang maganap ang mapayapang People Power Revolution. 

“Malalim, tunay, malawakan at higit sa lahat mapayapang pagbabago ang dalangin namin, Panginoon. Padaluyin Mo ang iyong biyaya ng katapangan, paninindigan at kahinahunan o Diyos. Baguhin po Ninyo kami, tao at sistema, at kultura. Ituro po Ninyo sa aming ibalik ang dangal, katinuan, kalinisan, katapatan, ang kabanalan ng paglilingkod sa Inyo, sa kapwa, lalo na sa mga mahihirap at maliliit, at sa kalikasan,” ang aming taos na dasal.

Sa pagtatapos magandang banggitin ang sinabi ni Papa Francisco: “Laging nagpapatawad ang Diyos. Paminsan-minsan nagpapatawad ang tao. Subalit hindi kailanman magpapatawad ang kalikasan. Tubig ay iniinom para mabuhay. Baha rumaragasa… subalit pumapatay.”

Mga kabataan, desperasyon o inspirasyon

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | September 20, 2025

Noong Setyembre 7, itinanghal na mga santo sa Vatican ni Papa Leo XIV sina Carlo Acutis (15) at Pier Giorgio Frassati (24). Ang dalawang kabataan ang pinakaunang mga santong naitanghal ni Papa Leo, at mga kabataan ang dalawa. 

Hindi pa nagtatagal ang malalim na galak at pasasalamat ng marami sa pagkakatanghal ng dalawang kabataang santo nang dalawang kabataan naman ang nakilala sa buong mundo ngunit sa dahilang ibang-iba. 

Noong ng Setyembre 10, binaril si Charlie Kirk (31) sa Utah, Estados Unidos. Kilalang “supporter” ni Pangulong Donald Trump si Kirk. Nakilala rin siya sa kanyang mga matatalim na pananalita na sumusuporta sa mga kampanya ni Trump. 

Hindi nagtagal nang makilala ang bumaril kay Charlie Kirk. Nang natuklasan ng ama ng bumaril na ang anak niya ang gumawa, agad-agad niyang isinuko ito sa mga pulis. 

Si Tyron Robinson (22), ang sinasabing pumatay kay Charlie Kirk ay kabataan din. Masasabing batang-bata pa ang dalawa ito. 

Bakit pinatay ni Tyron si Charlie? Hindi na natin malalim na pag-uusapan ito dahil hindi pa tapos ang imbestigasyon. Nakalulungkot lang na masundan ang masaya at lubhang makabuluhang buhay ng dalawang Banal na Kabataang sina Carlo at Pier Giorgio ng malungkot at tragikong kuwento ng buhay nina Charlie at Tyron.

Hindi pa ganoon katanda si Brice Hernandez, 42 taong gulang lang. Siya ngayon ang nakasalang na pinatetestigo sa Senado laban sa katiwalian ng mga taga-DPWH, contractors at ng mga kasabwat ng mga itong pulitiko. Bilyun-bilyong salapi ang isinugal umano ni Hernandez kasama ang dalawa pang taga-DPWH. Makikita itong ipinagmamalaki ang relos na milyun-milyong piso ang halaga. 

Maluho, marangya, maiskandalong buhay ang ipinakita ng batang propesyonal na ito. Ngunit si Hernandez lang ba ang marumi? Napapanood natin sa telebisyon ang imbestigasyon ng Senado rito. Sinu-sino ang nag-iimbestiga kay Hernandez? ‘Yung mga senador na idinadawit niya sa iskandalo ng ghost flood control projects kung saan dumaloy at nawala ang bilyun-bilyong salapi mula sa kaban ng bayan na pag-aari ng mamamayan. Mukhang magiging Napoles din si Hernandez. 

Nasaan si Janet Napoles at nasaan ang mga nadawit sa mga ghost NGO projects nito? Nakakulong si Napoles at malaya ang mga pulitikong nadawit sa kanyang maruming oplan port barrel scam.

Tampok sa buwang ito ang patuloy na imbestigasyon ng bilyun-bilyong salaping nawala sa mga ghost flood control projects. At sa gitna ng mga lumalabas na nakawan at korupsiyon halos araw-araw na ang mga kilos-protesta ng mga mamamayang galit na galit na.  

Ipagdiriwang naman ng Simbahang Katoliko sa Setyembre 27 ang pista ng martir na si San Lorenzo Ruiz. Nasa 42 taong gulang lang si San Lorenzo nang pinatay siya sa Nagasaki, noong Setyembre 29, 1637. Hindi pera, kapangyarihan, luho at layaw ang naging buhay ni San Lorenzo Ruiz. Isang tagapagtala (parish secretary), tapat na asawa’t mabuting ama at debotong Katoliko si Lorenzo. Dahil sa hindi totoong akusasyon na pinatay niya ang isang Kastila, tumakas at sumama siya sa mga Dominikano sa Japan noong panahon ng persekusyon ng Tokugawa Shogunate ng mga Kristiyano. Madalas marinig at mabasa ang sinabi ni San Lorenzo Ruiz bago siya namatay: “Kung bibigyan ako ng isang libong buhay, iaalay ko ang bawat isa nito sa paglilingkod sa Panginoon.” 

Isinabit nang patiwarik si San Lorenzo sa isang balon, bahagyang ginilitan sa leeg ito at hinayaang unti-unting dumaloy ang dugo hanggang mamatay. Nasawi si San Lorenzo pagkaraan ng dalawang araw, ngunit hindi namatay ang kanyang mensahe at banal na pagsaksi.

Sino ba ang higit na marumi at higit na makasalanan? Si Brice Hernandez at ang mga taga-DPWH? Ang mga contractor? Ang mga pulitikong pumipirma sa pag-release ng pondo para sa ghost flood control projects? Ang iba, ang nakararaming taumbayan? Samantalang dapat ikulong ang mga sangkot sa pangungurakot umano mula sa mga opisyal DPWH hanggang mga contractor at pulitiko, hindi maaaring magkibit-balikat ang nakararaming hindi nagsasalita at nakikialam. 

Tumagal at lumala ang problema dahil na rin sa kapabayaan at katahimikan ng marami. Nagbabago na ito ngayon, umiingay at nararamdaman na ang galit at inip ng marami. 

Simula lang ang paglabas ng marami bukas, Setyembre 21, 2025. Susundan at magpapatuloy pa rin ang paglabas, ang pag-agos at pagbaha ng taumbayan upang linisin ang tiwali sa pamahalaan.