Pandemya, pulitika at kahirapan

ni Fr. Robert Reyes - @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | June 4, 2022

Mahalagang usapin ang pagkakaisa. Walang mangyayari kung walang pagkakaisa at sa halip ay puno ng alitan, inggitan at lahat ng uri ng siraan ang kapaligiran. Kitang-kita ang epekto ng pagkakahati-hati noong panahon ng kampanya. Kung ilan ang kandidato, ganundin karami ang mga pangkat o grupo ng mga sumusuporta.

Noong Miyerkules, sa unang pagbasa, maririnig ang salitang “ingat”. Mula kay San Pablo, “Ingatan ninyo ang inyong sarili at ang buong kawan, sapagkat kayo ang ginawa ng espiritu santo na mga tagapag-ingat nila para pangalagaan ang iglesya ng Panginoon, na binayaran niya ng sarili niyang dugo.” Bahagi rin ng pag-iingat ang paghahanda sa kalaban: “Mula rin sa inyo mismo lilitaw ang mga taong babaluktutin ang katotohanan at hihikayatin ang mga alagad na sumunod sa kanila.”

Ang pag-iingat sa sarili at sa buong kawan at ang pagbabantay laban sa mga babaluktot sa katotohanan ay hindi madali. Kaya, sinabi rin ni San Pablo: “Malinaw kong ipinakita sa inyo na kailangan ninyong magtrabaho at sa ganito natin matutulungan ang mahihina.” Hindi basta mangyayari ang anumang hindi nagbabanat ng buto at nagpapawis para gawin ang tama at nararapat para sa kapakanan hindi lang ng sarili kundi ng buong kawan.

At sa huli, pagkatapos gawin ang lahat ng kailangan, wala nang iba pang maaaring gawin kundi ang magdasal. Kaya’t ito ang ipinamalas ni San Pablo at ng kanyang mga kasama: “… Lumuhod siyang kasama nila at nanalangin. Umiyak silang lahat at niyakap si Pablo at hinagkan.” (Gawa 20:28-38)

Kaya, kung nais nating magkaisa, sikapin nating gawin ang apat na bagay: Ingatan ang sarili at ang buong kawan; bantayan ang mababangis na “asong gubat” na babaluktutin ang katotohanan; magsikap at magtrabaho sa lahat ng panahon at huwang kalilimutang lumuhod at magdasal sa pinagmumulan ang lahat.

Sa mga nagdaang panahon, lalo na sa dumaang dalawang taon, ang tatlong pangunahing balakid sa pagkakaisa ay ang tatlong “P” sa Ingles — “pandemic”, “politics” at “poverty”.

Sa nakaraang dalawang taon ng pandemya, na panay lockdown at paghihigpit ang naranasan ng lahat, marami ang nagkani-kanya. Tila, nabaliktad ang likas na ugali ng mga Pinoy na mapagbigay. Dalawang takot ang humatak sa marami nang pababa — takot sa sakit at takot sa kamatayang maaaring magmula sa pandemya.

Pangalawa, pulitika rin ang pinagmulan ng pagkakahati-hati natin. Salamat sa napakaraming kandidato sa pagka-pangulo — kung ano ang dami ng mga ito, siya rin namang dami ng kulay at pangkat ng mga sumusuporta. At merong pulitiko na ang paboritong estratehiya ay ang “divide and conquer” — ang hatiin at paghiwa-hiwalayin ang mamamayan upang hindi magkaisa. At kung nag-aaway-away ang iba’t ibang grupo at buo ang puwersa ng may hawak ng poder, higit na magiging matatag ito.

Pangatlo, “poverty” o kahirapan ang nagpapahina sa marami. Dahil sa matinding kahirapan, madaling kausapin, pangakuan at papaniwalain ang marami sa ating mga kababayan. At itong pangatlong dahilan o sanhi ng hindi pagkakaisa ay patuloy na lumalala. Dahil sa kahirapan, nababawasan ang makabuluhan at malayang paglahok sa pulitika. Hindi mahirap kausapin at hikayatin ang merong malubhang pangangailangan.

At napakadaling pagsamantalahan ninumang merong natatagong salapi ang mga kinakapos sa mga batayang pangangailangan. At kapag pinagsamantalahan ang mga kapatid nating lubhang nahihirapan, dalawa ang ating pagkakasala. Una, ginamitan sila ng pera na hinding-hindi magiging katumbas, bagkus ay binabawasan pa ang kanilang dangal. Pangalawa, sa halip na tulungan silang unti-unting umahon sa kanilang kalagayan, lalo silang ibinabaon dahil hindi sila tinatratong kapantay sa dangal at kalayaan ng mga anak ng Diyos.

Sa huli, napakalinaw ng batayan ng tunay na pagkakaisa: Ang dangal ng tao at ang kanyang banal na bokasyon na buuin ang lipunang mapayapa, makatarungan at patas para sa lahat. Hindi batayan ang pananakot at panggigipit. Hindi rin batayan ang sadyang paghahati ng lipunan sa pamamagitan ng kasinungalingan at panlilinlang, gayundin ang kahirapan.

At ito ang batayan ng pagkakaisa, ang pagkilala ng pantay na dangal ng bawat isa bilang mga anak ng Diyos. Dahil dito karapatan nilang mamuhay ng malaya, ligtas sa anumang pananakot at panggigipit, sa lipunang kinikilala at iginagalang ang kabutihang panlahat (common good).

Sa susunod na 500 taon, Balik-Misyon, Balik-Kalikasan

ni Fr. Robert Reyes - @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | May 29, 2022

Natapos noong nakaraang ika-22 ng Abril ang isang taong pagdiriwang ng 500 taon ng Kristiyanismo sa Pilipinas.

Hindi ko alam kung sinadya ng Catholic Bishops’ Conference of the Philippines (CBCP) ang pagpili ng ika-22 ng Abril o ang "Earth Day" para sa pagtatapos ng pagdiriwang ng unang pagdating ng mga Misyonerong Katoliko sa Pilipinas at ang pagpapalaganap ng pananampalatayang Kristiyano-Katoliko.

Kung hindi man nila naisip, maganda pa ring isipin ang malalim na kaugnayan ng ating pananampalataya sa pagpapahalaga kay Inang Kalikasan.

Sa kabila ng magagandang ginawa at sinimulan ng mga unang misyonero, hindi makakaila ang mga pagkakamali at kalabisang nagawa ng mga ito sa ating kultura maging sa kapaligiran at kalikasan.

Sa pagpapalaganap ng pananampalatayang Kristiyano-Katoliko nagkaroon ng tagisan ito sa mga relihiyon ng mga katutubong Pilipino sa iba’t ibang bahagi ng ating bansa. Maraming katutubong relihiyon ang napalitan at nawala. Marami-rami na rin tayong mga sinaunang literatura na nakasulat sa Baybayin (minsan tinatawag ding Alibata) o ang sinaunang alpabeto ng mga Pilipino. At dahil kinailangan ng mga unang misyonaryo kasama ang mga Kastilang Opisyal ng Hari at Reyna ng Espanya, na magtayo ng mga simbahan, paaralan at mga poblacion, napakarami ring nasirang mga gubat at bundok, mga tabing dagat na pinagkunan ng mga materyales sa paggawa ng mga malalaki at matitibay na istraktura para sa gamit ng mga simbahan at ng Pamahalaang Sibil.

Inilabas ni Papa Francisco noong ika-3 ng Oktubre 2020 ang Fratelli Tutti. Sinundan nito ang unang libro ni Papa Francisco tungkol sa pagmamahal sa kalikasan, ang Laudato Si (ika-24 Mayo 2015). Hango sa mga turo ni San Francisco ng Assisi ang “Fratelli Tutti”. “Magkakapatid tayo,” sabi ng santo. Dahil dito, kailangan nating magmahalan at kilalanin ang bawat isa bilang mga anak ng iisang Ama. Ito ang dalawang pag-ibig na tila magkahiwalay at kulang sa pagpapahalaga.

Kung pinagsasamantalahan ang kalikasan, ganun din ang ginagawa sa mga karaniwan at mahihirap na tao.

Kung sinisira ang kalikasan ng mga kalakal na lumalason, labis na kumukuha at sumisira sa mga likas yaman, hindi malayong ganun din ang turing sa tao.

Inabot ng 29 na taon (mula 1993) bago magtagumpay ang kaso ng mga taga-Marinduque sa Marcopper Mining Corporation. Dahil sa kapabayaan, bumigay ang “siltation dam” ng Marcopper noong ika-6 ng Disyembre 1993, kung kaya’t binaha ang mga bayan ng Bocboc at Magapua.

Noon namang ika-24 ng Marso 1996, bumigay naman ang plug ng drainage tunnel ng Taipan pit ng Marcopper. Ito ang dahilan ng pagragasa ng 200 million toxic tons ng lason (toxic mine tailings) na nagtapos sa mga ilog ng Makulapnit at Boac.

Pinatay ng lasong tubig ang ilog ng Boac.

Ang pangyayaring ito ang isa sa pinakamalaking “industrial pollution disaster".

Babayaran ng Marcopper ng danyos ang 30 naghain ng kaso noong 2001.

Bakit inabot ng 29 taon ang desisyon sa kasong ito? Meron kayang ginawa ang Marcopper para ituwid ang idinulot nitong kapahamakan sa kalikasan at tao?

Hindi sinabi sa mga ulat kung meron ngang ginawa ang nakasuhang korporasyon ng mina. Hindi malayong umiwas na magbayad at tumulong sa mga apektadong tao.

Ngayong nagmamadaling umupo ang anak sa tronong dating inupuan ng kanyang ama, magandang tingnan niya ang isang halimbawa ng mga abuso at kapabayaang nagawa ng isang mahalagang ahensiya noong panahon ng kanyang nasirang ama.

Maaari nating itanong ngayon, kung saka-sakaling umupo ang anak ng pinaalis na ama, magiging prayoridad kaya niya ang pagkalinga at pagtatanggol sa kalikasan? At ganun din sa usapin ng mga maliliit na madalas maging biktima ng abusadong mga ahensiya at walang pakundangang mga korporasyon tulad ng Marcopper, may gagawin kaya ang susunod na administrasyon para sa mga mamayanang nasaktan, naargabyado at namatayan?

Balikan natin ang tanong na “bakit inabot ng 29 na taon ang desisyon ng korte?”

Ano kaya ang gagawin ng susunod na administrasyon sa sistema ng katarungan sa ating bansa?

Bibilis kaya ang mga desisyon ng korte o aabutin muli ng siyam-siyam bago makapagdesisyon ang mga ito?

Natapos ang pagdiriwang ng 500 taon ng Kristiyanismo sa Pilipinas noong ika-22 ng Abril 2022, Earth Day. Natapos ba talaga? O ngayong tapos na ang nakaraang 500 taon, dapat lang na tingnan natin ang susunod na 500 taon… at sabihing Balik-Misyon, Balik-Kalikasan…

Laging may pag-asa habang may buhay

ni Fr. Robert Reyes - @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | May 22, 2022

Maraming nagulat sa paghain ng petisyon sa Korte Suprema ng grupo ng mga biktima ng Martial Law sa pamumuno ni Atty. Teodore Te na hiniling na bawiin ng Comelec ang desisyon nitong (noong Enero 17 at Mayo 10, 2022) tanggalin ang anumang hadlang sa pagka-kandidato ni Bongbong Marcos, Jr.

Meron ding pangalawang hawig na petisyon sa Korte Suprema ang mga miyembro ng Campaign Against the Return of the Marcoses and Martial Law at mga “survivors” ng Martial Law sa pangunguna ni Atty. Howard Calleja.

Sa aking pagkagulat, bigla kong naalala ang isang kilalang tula na sinulat ni Dylan Tomas: Do Not Go Gentle Into That Good Night. Naghanap agad ako ng salin ng tula sa Filipino at ito lang ang aking nakita:

Do not go gentle into that good night,

Old age should burn and rave at close of day;

Rage, rage against the dying of the light.

Huwag kang banayad sa magandang gabing iyon,

Ang pagkakatanda ay dapat na masunog at magganyak sa pagtatapos ng araw;

Galit, galit laban sa pagkamatay ng liwanag.

At siyempre handang sumagot si Atty Estelito Mendoza, ang Solicitor General noong panahon ni Marcos. Sabi nito na ayon sa Article VII ng ating Saligang Batas, matatapos ang termino ni Pangulong Rodrigo Duterte sa ika-30 ng Hunyo at magsisimula ang termino ng bagong Pangulo sa ika-12:00 ng tanghali ng araw na iyon. Sa Section 4 ng Article VII kailangang bilangin (canvass) ng Senado at Kamara ang mga boto ng presidente at bise presidente.

Ayon kay Mendoza, sa pagkakasulat at himig ng batas, walang kakayahan at karapatan ang Korte Suprema na hadlangan ang inuutos ng batas.

Maraming nagsasabing, ano pa nga ba ang magagawa ng Korte Suprema at Comelec sa panahong ito? Lalo na kung ang mga nakaupo sa Korte Suprema ay halos lahat pinili at iniluklok ng nakaupong Pangulo at lalo na rin kung ang halos lahat ng mga nasa Comelec ay malapit sa isang kandidatong nanalo.

Oo nga, napakadaling sabihing, “wala na tayong magagawa” dahil mabigat ang kalaban. Walang-wala na tayong pag-asa sa harap ng dambuhalang pagsasanib-puwersa ng mga trapo, dinastiya at mga kalaban ng demokrasya at kabutihan.

At maririnig mo mula sa kabila ang mga salitang matagal na nilang inihanda: MOVE ON, SUPORTAHAN NA LANG ANG NANALO, MAGKAISA NA TAYO, HUWAG NANG MANGGULO, MAGTULUNGAN NA ANG LAHAT SA PAGPAPAUNLAD NG ATING BANSA.

Napakadalas nang marinig ngayon ang mga salitang “Move on… Move on!!!” Parang ganun na lang kadaling balewalain ang nakaraan, lalo na ang lahat ng mga pangit, madilim, ‘di makatao, labag sa batas, imoral at sadyang labag sa dangal at karapatan ng tao. Kaya’t ito ang sinulat ni Ambeth R. Ocampo sa “blurb” para aklat ni Raissa Robles na Never Again:

“Moving on means liberation from the past, but it does not mean forgetting. We cannot turn back the clock and undo the dark days of Martial Law, but we in the present should always remember and be vigilant so we do not repeat history.”

“Maaaring kaligtasan sa nakaraan ang kahulugan ng ‘moving on’ ngunit hindi nangangahulugan ito ng pagkalimot. Hindi natin maaaring ibalik ang kamay ng orasan at burahin ang mga madidilim na araw ng Martial Law. Subalit tayong nabubuhay sa ngayon ay dapat laging gising at mulat upang hindi natin ulitin ang kasaysayan.”

Upang hindi pumikit at makatulog, balikan natin ang tula ni Dylan Tomas:

Huwag kang banayad sa magandang gabing iyon,

Ang pagkakatanda ay dapat na masunog at magganyak sa pagtatapos ng araw;

Galit, galit laban sa pagkamatay ng liwanag.

Maaaring tumatanda na ang marami sa atin ngunit hindi ito nangangahulugan ng pagtigil at pamamahinga. Madaling maging banayad kung maganda ang gabi, lalo na kung hindi ito maganda. At dahil matanda na tayo ay hindi na tayo dapat makialam at lumaban. Hindi, huwag tayong magpadala at palamon sa pagkamatay ng liwanag, sa paglaganap ng kasinungalingan, ng fake news. Sa halip, ituloy ang galit sa madilim at masamang pagkamatay ng liwanag, ng katotohanan.

At kapag tayo’y laging nagbabantay at lumalaban sa anumang pagtatangkang patayin ang liwanag, hindi mamamatay o mawawala ang pag-asa. At dahil dito, hindi tayo mamamatay bagkus lalong mabubuhay!!!