Epekto ng pagpupuyat sa mga atleta at kalusugan

ni Dr/Atty. Erwin P. Erfe, M.D. @Sabi ni Doc | November 24, 2025

Photo File

Dear Doc Erwin, 

Tagasubaybay ako ng Sabi ni Doc column at ng BULGAR newspaper.

Ako ay isang varsity athlete sa isang university. Dahil dito ay nakatatanggap ako ng college scholarship upang makapag-aral sa isang tanyag na private school. Ngunit kaakibat ng scholarship na ito ay ang aming responsibilidad na mag-practice araw-araw at maglaro para sa university basketball team. Madalas ay nakakapag-aral na lamang kami para sa aming mga exams at recitation sa gabi o madaling-araw.

Bagama’t mahigpit na bilin sa amin ng aming coach na umiwas na magpuyat at matulog ng sapat gabi-gabi ay madalas kaming napupuyat dahil sa kinakailangan naming magbasa at mag-aral gabi-gabi upang maipasa namin ang aming mga subjects. Ito ay kabilang sa mga kondisyon upang patuloy na makatanggap ng scholarship.

May epekto ba ang aming pagpupuyat sa aming athletic performance? Kung ito ay nakakaapekto sa aming kalusugan ano ang epekto nito? May mga pag-aaral na ba sa larangan na ito? Sana ay mapaliwanagan ninyo at masagot ang aking mga katanungan.

-- Johnvee

---

Maraming salamat Johnvee sa iyong pagsulat at pagsubaybay sa Sabi ni Doc at BULGAR newspaper. 

Isa sa mga dalubhasa na nag-aral sa epekto ng pagtulog (sleep) sa athletic performance ay si Dr. Peter Attia, isang prominenteng longevity expert mula sa bansang Amerika. Sa kanyang aklat na may title na Outlive: The Science & Art of Longevity ay inihayag niya ang mga pag-aaral tungkol sa masamang epekto ng kakulangan ng tulog sa physical at cognitive performance. Ayon sa mga scientific research na kanyang binanggit, ang kakulangan ng tulog ay nagpapahina ng performance ng mga atleta. Ang kanilang endurance, lakas at kapasidad na gumamit ng oxygen ay bumababa. Apektado rin ang abilidad ng mga atleta na pawisan.

Sa isang observational study, ayon kay Dr. Attia, ang mga batang atleta na natulog ng mas mababa sa anim na oras ay mas madalas na makaranas ng injury kaysa sa mga atleta na natulog ng walong oras o mahigit pa.

Sa isang pag-aaral sa mga basketball players ng Stanford University, ang mga manlalaro na natulog ng 10 oras sa isang araw (kasama ang pag-idlip sa maghapon) ay tumaas ang shooting accuracy at mas bumilis ang kanilang pagtakbo. Isang halimbawa na ibinigay ni Dr. Attia ay ang tanyag na manlalaro sa NBA na si LeBron James na natutulog ng 10 oras kada araw para sa kanyang physical recovery at upang mapanatili ang kanyang top performance.

Sa mga hindi atleta, ang kakulangan sa sapat na tulog ay may epekto rin. Ayon kay Dr. Attia, ang mga professional drivers na kulang ng tulog ay bumagal ang kanilang reaction time, katulad ng pagbagal ng pag-break upang umiwas sa aksidente. Sa survey na isinagawa ng American Automobile Association, ang kakulangan ng tulog ay nagdulot ng pagkaantok (drowsiness) sa 32 porsyento ng mga drivers.

Sa pag-aaral ni Dr. Kirk Parsley sa mga sundalo ng U.S. Navy Seals, ayon kay Dr. Attia, bagama’t sila ay physical fit, ang kanilang mga blood tests ay nagpapakita ng mataas na stress hormones at inflammatory markers katulad ng nakikita sa mga nakakatanda. Tinawag itong “old-man blood” ng mga dalubhasa na bagama’t bata pa ang resulta ng mga diagnostic examinations ay maihahalintulad sa resulta na makikita sa mga indibidwal na matanda na.

Ayon naman sa mga sleep researchers ng University of Chicago sa bansang Amerika, ang mga study participants na natulog lamang ng 4.5 hours gabi-gabi sa loob ng 4 na araw ay tumaas ng kanilang insulin level at insulin resistance. Sa mga malalaking meta-analysis studies na isinagawa, nakita ang close relationship ng kakulangan ng tulog at mataas na risk sa type 2 diabetes. Tumaas din ang risk na magkaroon ng hypertension, mga sakit sa puso at obesity.

Maliwanag sa mga nabanggit na mga pag-aaral na hindi lamang athletic at cognitive performance ang naapektuhan ng kakulangan ng pagtulog. Pati ang ating kalusugan ay apektado rin. Mas malapit din tayo sa pagkakasakit ng diabetes, obesity at sakit sa puso. 

Maraming salamat muli sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa'y ipagpatuloy ninyo ang pag aalaga sa inyong kalusugan.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Bawal ang diskriminasyon sa PWD sa pampublikong transportasyon

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | November 24, 2025

Dear Chief Acosta, 

Isa akong Person with Disability (PWD) dahil sa nangyaring aksidente sa akin. Hindi na ako nakakapaglakad at gumagamit ako ng wheelchair. Gayunpaman, patuloy akong naghahanapbuhay. Ngunit kamakailan ay nakaranas ako ng diskriminasyon noong pumara ako ng pampasaherong jeep. Sabi sa akin ay kung hindi ako magbabayad ng mas mahal ay hindi nila ako isasakay dahil na rin sa wheelchair ko. Gusto ko lang malaman kung tama ba ito?

-- Estelita

---

Dear Estelita,

Upang maingatan ang karapatan ng mga tinatawag na “Persons with Disability,” minarapat ng ating mga mambabatas na maipasa ang “Magna Carta for Disabled Persons” o ang Republic Act No. 7277 (R. A. No. 7277). Ayon sa nasabing batas, tungkulin ng Estado na pangalagaan ang karapatan ng ating mga PWD, upang sila ay makapamuhay ng marangal at maayos sa ating bansa. 

Kinikilala rin ng Estado ang ating mga PWD bilang mahalagang kawani ng ating mga manggagawa o tinatawag na labor force. Kaya naman ipinagbabawal din ang pagdidiskrimina sa kanila sa anumang lugar, oras, o paraan. 

Sang-ayon sa Section 34, Chapter 2 ng R.A. No. 7277, bawal ang diskriminasyon sa ating mga PWD sa anumang pampublikong transportasyon: 

“SEC. 34. Public Transportation. -- It shall be considered discrimination for the franchisees or operators and personnel of sea, land, and air transportation facilities to charge higher fare or to refuse to convey a passenger, his orthopedic devices, personal effects, and merchandise by reason of his disability.”

Maliwanag ang nakasaad sa nasabing probisyon ng batas na ipinagbabawal ang anumang uri ng diskriminasyon para sa ating mga PWD, sa anumang uri ng pampublikong transportasyon. Ipinagbabawal ng batas ang pagsingil ng mas mataas na bayad o pamasahe sa kanila, at lalong higit na ipinagbabawal na sila, pati na ang kanilang mga gamit na may kaugnayan sa kanilang kapansanan, ay pagkaitan ng serbisyong pangtransportasyon.

Sa iyong sitwasyon, maaaring hindi tama ang inasal sa iyo ng drayber ng pampasaherong jeep, sapagkat ikaw ay siningil niya ng mas mataas na pamasahe dahil sa iyong wheelchair. Ang kanyang ginawa ay maaaring pumasok o maklasipika bilang isang uri ng diskriminasyon na ipinagbabawal sa ilalim ng Magna Carta for Persons with Disability. 

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.

Hirit na house arrest, hospital arrest, tablado sa Ombudsman at Sandiganbayan, Zaldy Co, himas-rehas talaga!

ni Pablo Hernandez @Prangkahan | November 24, 2025

MABI-BRING BACK HOME SI HARRY ROQUE PARA IKULONG SA CITY JAIL -- May ‘Red Notice’ nang hiniling ang Philippine gov’t. sa pamamagitan ng Presidential Anti-Organized Crime Commission (PAOCC) para dakpin si former presidential spokesman Harry Roque na may kasong qualified trafficking in person kaugnay sa pagkakasangkot nito sa ilegal na operasyon ng Philippine Offshore Gaming Operator (POGO) sa Porac, Pampanga.

Kapag nagkataon at matimbog si Harry Roque, mabi-bring back home siya para ikulong sa Quezon City Jail, boom!

XXX

HIRIT NA HOUSE ARREST O HOSPITAL ARREST, TABLADO SA OMBUDSMAN AT SANDIGANBAYAN, IBIG SABIHIN KULONG SA CITY JAIL TALAGA SI ZALDY CO -- Ang magkasunod na kahilingan ni Atty. Ruy Rondain, abogado ni former Cong. Zaldy Co, na house arrest at hospital arrest para sa kanyang kliyente ay parehong ibinasura lang ng Ombudsman at Sandiganbayan.

Ibig sabihin niyan ay hindi talaga bibigyan ng Ombudsman at Sandiganbayan ng VIP treatment si Zaldy Co, na talagang ipaparanas sa kanya ang buhay sa loob ng Quezon

City Jail, abangan!

XXX

REP. ROMUALDEZ, MALABO NANG MAKALABAS NG BANSA PARA TUMAKAS, NASA IMMIGRATION LOOKOUT BULLETIN ORDER NA SIYA NG BUREAU OF IMMIGRATION -- Matapos hilingin ng Independent Commission for Infrastructure (ICI) sa Ombudsman na sampahan ng mga kasong no bail na plunder at bribery sina Leyte Rep. Martin Romualdez at former Cong. Zaldy Co, ay sinabi ng dating Speaker na handa raw niyang harapin ang kaso at hindi umano siya lalabas ng Pilipinas para magtago.

Siyempre, iyan na lang ang palusot ni Romualdez, na hindi siya lalabas ng ‘Pinas para magtago, kasi nga wala naman na talaga siyang lusot para makapagtago sa ibang bansa dahil kabilang na siya na nasa Immigration Lookout Bulletin Order  (ILBO) ng Bureau of Immigration (BI), period!

XXX

DAHIL HINDI BANSA ANG ICC KAYA HINDI ITO SAKLAW NG SC NEW EXTRADITION RULES, KAPAG MAY WARRANT OF ARREST NA, ANUMANG ORAS O ARAW PUWEDENG DAKPIN SI SEN. DELA ROSA PARA IKULONG SA ICC JAIL -- Binigyang-linaw ng Supreme Court (SC) na ang bagong desisyon nila patungkol sa extradition rules ay para lang sa mga bansang may extradition treaty ang Pilipinas.

Kumbaga, parang sinabi na rin ng SC na hindi saklaw ng kanilang bagong extradition rules ang International Criminal Court (ICC) na bagama’t nasa The Netherlands ito, ay hindi naman bansa ang ICC.

Dahil sa statement na iyan ng SC, para na rin nilang sinabi na sa bagong extradition rules ay hindi safe dito si Sen. Ronald Dela Rosa, na ‘ika nga, kung totoong may warrant of arrest na siya ay nagdedelikado siya na anumang oras o araw ay puwede siyang dakpin ng pulisya para i-turnover sa Interpol, dalhin at ikulong sa ICC jail, boom!