Pondo sa edukasyon sa 2026 national budget, pinakamataas sa kasaysayan

ni Kuya Win Gatchalian @Win Tayong Lahat | November 13, 2025

Nakatakbo ngayong linggo sa plenaryo ng Senado ang pagsisimula ng talakayan hinggil sa panukalang budget ng bansa para sa 2026. Binigyang-diin ng inyong lingkod na ang P1.38 trilyong inilaan sa sektor ng edukasyon ang pinakamataas sa kasaysayan, katumbas ng 4.5% ng Gross Domestic Product (GDP) o 20% ng kabuuang P6.793 trilyong panukalang budget para sa susunod na taon. Mahalaga ito, lalo na’t kinakaharap ng naturang sektor ang isang malawakang krisis. 

Matatandaang iniulat ng Second Congressional Commission on Education (EDCOM II) na 24.8 milyon sa ating mga kababayan ang functionally illiterate. Ang pangkaraniwang mag-aaral ay natatapos ng Grade 3 nang hindi nakakamit ang literacy at numeracy.

Lumalabas din sa mga pag-aaral na isa sa apat na batang wala pang limang taong gulang ang maituturing na stunted o maliit para sa kanilang edad. Ito ay resulta ng kakulangan sa nutrisyon sa unang 1,000 araw ng buhay ng isang bata mula sa sinapupunan hanggang sa kanyang ikalawang kaarawan.

Ang lahat ng ito ay mga seryosong hamong kailangan nating harapin, bagay na binibigyan natin ng prayoridad sa ilalim ng 2026 national budget. Sa bersyon ng budget na tinatalakay ng Senado sa kasalukuyan, P992.7 bilyon ang inilaan para sa Department of Education (DepEd), P48.2 bilyon ang inilaan para sa Commission on Higher Education (CHED), samantalang P25.3 bilyon ang inilaan para sa Technical Education and Skills Development Authority (TESDA). May P140.3 bilyon namang nakalaan para sa ating mga State Universities and Colleges (SUCs).

Sa pagkakataong ito, tatalakayin natin ang inilaan nating pondo upang mapatatag ang pundasyon ng mga mag-aaral. Dinagdagan natin halimbawa ng P3 bilyon ang pondo para sa Academic Recovery and Accessible Learning (ARAL) Program, ang ating programa para sa learning recovery na layong bigyan ng libreng tutorial ang mga mag-aaral nating nahihirapan sa kanilang mga aralin. Ang dagdag na pondong ito ang gagamitin para bayaran ang mahigit 440,000 na tutors na tutulong sa 6.7 milyong mga mag-aaral na kailangang makahabol sa Reading at Math. 

Dinagdagan din natin ang P18.08 bilyon na budget para sa mga textbooks. Kung isasama natin ang idinagdag ng Kamara na P11 bilyon para sa mga textbooks, aabot na sa P29 bilyon ang pondo para sa mga aklat. Mapopondohan nito ang 82 textbook titles para sa mahigit 20 milyong mga mag-aaral. 

Nagdagdag din tayo ng pondo upang tugunan ang pangangailangan ng ating mga mag-aaral sa nutrisyon. Para sa School-Based Feeding Program, dinagdagan natin ang P13.61 bilyon na inilaan ng House of Representatives at ginawa na itong P15.06 bilyon. Mabibigyan natin ng masustansyang pagkain ang lahat ng mga mag-aaral sa Kindergarten at Grade 1 sa loob ng 200 araw, habang patuloy na sinusuportahan ang mga tinatawag na ‘wasted’ at ‘severely wasted’ na mga mag-aaral mula Grade 2 hanggang 6.

Ilan lamang ito sa binigyan natin ng prayoridad para sa pagpapatatag sa sektor ng edukasyon. Patuloy nating tutukan ang magiging talakayan sa mga susunod na araw upang matiyak na mailalaan natin sa mga tamang programa ang binabayad na buwis ng ating mga kababayan.

---

May katanungan ka ba, reklamo o naisihingi ng tulong? Sumulat sa WIN TAYONG LAHAT ni Kuya Win Gatchalian, BULGAR Bldg., 538 QuezonAve., Quezon City

o mag-email sa surewin.bulgar@gmail.com

Matapos ang sakuna, ligtas na pagbabalik-eskwela ng mga mag-aaral, tutukan

ni Kuya Win Gatchalian @Win Tayong Lahat | November 11, 2025

Nitong mga nakaraang araw ay nakaranas ang ating mga kababayan ng sunud-sunod na mga sakuna. Kamakailan ay nanalasa ang Bagyong Tino, kung saan mahigit 3,400 na mga silid-aralan ang nasira. Patuloy din nating hinaharap ang mga pinsalang dulot ng Super Typhoon Uwan na tumama sa malaking bahagi ng bansa. 

Sa tuwing binabayo tayo ng mga sakuna, mahalagang tiyakin natin ang kaligtasan ng mga kabataan, lalo na’t sila ang lubos na naaapektuhan at nalalagay sa panganib. Kaya naman patuloy nating hinihimok ang ating mga local government units (LGUs) na makipagtulungan sa mga ahensya ng pamahalaan kagaya ng Department of Education (DepEd), Department of Health (DOH), at Department of Social Welfare and Development (DSWD) upang matugunan ang pangunahing pangangailangan ng ating mga kabataan sa panahon ng kalamidad.

Kabilang sa mga dapat nating tiyakin ang pagkakaroon ng ligtas na espasyo para sa mga kabataan, lalo na tuwing sila ay lilikas. Mahalaga ring matiyak na matutugunan ang kanilang mga pangangailangan pagdating sa kanilang kalusugan at nutrisyon. Kabilang din sa mga nais nating bigyan ng prayoridad ang pagbibigay sa kanila ng psychosocial support, pati na rin ang ligtas na pagpapatuloy ng kanilang edukasyon sa gitna ng mga sakuna. 

Ngunit meron tayong isang gawi na nagiging sagabal sa ligtas na pagpapatuloy ng edukasyon at pagbabalik-eskwela ng mga mag-aaral: ang paggamit sa mga silid-aralan bilang mga evacuation center. 

Noong nanalasa ang Bagyong Tino, 2,564 na mga silid-aralan sa mga 424 paaralan ang ginamit bilang mga evacuation center. Kung matagal na ginagamit ang mga classroom bilang mga evacuation center, naaantala ang ligtas na pagbabalik ng mga mag-aaral sa kanilang mga paaralan, bagay na nagiging sagabal sa pagpapatuloy ng edukasyon.

Isinulong ng inyong lingkod ang Ligtas Pinoy Centers Act (Republic Act No. 12076) — na naisabatas na noong nakaraang taon — upang mapigilan na ang paggamit sa mga paaralan bilang evacuation centers. 

Sa ilalim ng naturang batas, isa nang mandato ang pagkakaroon ng evacuation center sa bawat munisipalidad at lungsod. Nakasaad din sa naturang batas na kailangang kayanin ng mga evacuation center ang hanging hindi bababa ang lakas sa 300 kilometro kada oras. Dapat manatiling matatag ang mga ito sakaling magkaroon ng lindol na hindi bababa sa 8.0 magnitude. Nakasaad din sa naturang batas na dapat ligtas ang mga evacuation center para sa mga bata at kababaihan.

Bagama’t hindi pa natin agarang maipapatayo ang lahat ng mga evacuation center sa bawat lungsod at munisipalidad, mahalagang masiguro natin na maipapatupad talaga ang batas hanggang sa tuluyan nating makamit ang layunin nito.

---

May katanungan ka ba, reklamo o naisihingi ng tulong? Sumulat sa WIN TAYONG LAHAT ni Kuya Win Gatchalian, BULGAR Bldg., 538 QuezonAve., Quezon City

o mag-email sa surewin.bulgar@gmail.com

Ngayong Children’s Month, krisis sa edukasyon, tuldukan

ni Kuya Win Gatchalian @Win Tayong Lahat | November 6, 2025

Sa ating mga kababayan, lalo na sa ating mga kabataan, Happy National Children’s Month sa inyong lahat! Sa ating pakikiisa sa pagdiriwang ng National Children’s Month, patuloy nating isinusulong ang mga hakbang upang masugpo ang krisis na kinakaharap ng ating bansa pagdating sa edukasyon.

Sa pagsugpo natin sa krisis sa edukasyon, mahalaga ang pagbibigay sa mga kabataan ng matatag na pundasyon. Kabilang dito ang kanilang kalusugan, pati na rin ang pagkamit ng functional literacy o ang kakayahang bumasa, sumulat, umunawa, at mag-compute. 

Ngunit nakakabahala ang pagsusuri ng Second Congressional Commission on Education (EDCOM II), kung saan lumalabas na dumoble sa 24.8 milyon ang bilang ng mga functionally illiterate nating mga kababayan sa nagdaang 30 taon. Pinuna rin ng EDCOM sa Year Two Report nito na ang pangkaraniwang mag-aaral ay natatapos ng Grade 3 nang hindi nakakamit ang literacy at numeracy. Para sa inyong lingkod, hindi natin masusugpo ang krisis sa edukasyon, hangga’t milyun-milyon sa ating mga kababayan ang nananatiling functionally illiterate. 

Sa ating mga paaralan, inaasahan na natin ang pagpapatupad ng Academic Recovery and Accessible Learning (ARAL) Program Act (Republic Act No. 12028). Layon ng programang ito na makamit ang learning recovery at tulungan ang ating mga mag-aaral na nahuhuli sa Reading, Mathematics, at Science. Sa ganitong paraan, matitiyak nating lubos na natututunan ng ating mga mag-aaral ang mga kinakailangan nilang aralin at pagsasanay para sa kanilang baitang.

Ngunit hindi lamang sa loob ng ating mga paaralan, dapat ipatupad ang mga hakbang para mapatatag ang pundasyon ng ating mga mag-aaral. Mahalaga rin ang papel ng ating mga komunidad. Inihain ng inyong lingkod ang National Literacy Council Act (Senate Bill No. 628), kung saan isinusulong natin ang mas aktibong pakikilahok ng mga local government units (LGUs) sa pag-angat ng literacy sa bansa. 

Sa ilalim ng panukalang batas na ito, ang mga probinsya, mga lungsod, at munisipalidad ang magsisilbing de facto local literacy councils na magiging responsable sa pag-angat ng literacy sa kanilang mga nasasakupan.

Meron na rin tayong batas upang palawakin ang access sa mga programa at serbisyong may kinalaman sa early childhood care and development (ECCD) para sa mga batang wala pang limang taon gulang, bagay na inaasahang magpapatatag lalo sa kanilang pundasyon. Sa ilalim ng Early Childhood Care and Development System Act (Republic Act No. 12199), ang mga LGU rin ang magpapatupad at maghahatid ng mga programa at serbisyo para sa ECCD, kabilang ang pagpapatayo ng mga child development centers (CDC). 

Bilang Chairman ng Senate Committee on Finance, muling naninindigan ang inyong lingkod na bibigyan nating prayoridad ang edukasyon at kapakanan ng mga kabataan sa ilalim ng 2026 national budget.

---

May katanungan ka ba, reklamo o naisihingi ng tulong? Sumulat sa WIN TAYONG LAHAT ni Kuya Win Gatchalian, BULGAR Bldg., 538 QuezonAve., Quezon City

o mag-email sa surewin.bulgar@gmail.com