top of page
Search

ni Ryan Sison @Boses | July 3, 2025



Boses by Ryan Sison

Hindi na bago at batid ng marami ang naidudulot na risk sa mga indibidwal ng kanilang paninigarilyo at vaping, na maging ang mga kabataan ay sumusubok na ring gumamit nito. Gayunman, magiging mas matibay na sandata para malayo sa bisyong ito kung pangungunahan mismo nila ang kampanya ng pag-iwas dito.  


Kamakailan, inihayag ng Department of Health (DOH) ang plano nitong bumuo ng mga anti-vape at anti-tobacco student council sa mga paaralan sa buong bansa. Layunin ng hakbang na ito na impluwensyahan, turuan at hikayatin ang mga estudyante na ipaalam ang panganib ng mga bisyong ito na posibleng makasira sa kanilang kalusugan. 


Unang maglulunsad ng ganitong konseho ang isang iskul sa Pasig City, kung saan ang mga student leader ang mangunguna sa kampanya kontra sigarilyo at vape. Kasama ng DOH sa planong ito ang mga ahensya ng gobyerno, civil society groups, at mismong mga kabataan — isang kolaborasyon na bihirang makita sa mga kampanyang pangkalusugan. 


Hindi lang ito simpleng information drive, isa itong pagkilala sa kapangyarihan ng kabataan bilang mga tagapaghatid ng pagbabago sa sariling komunidad. 


Ayon sa pulmonologist na nakapanayam ng kagawaran, delikado rin ang tinatawag na third-hand smoke — ang kemikal na naiiwan sa mga damit, furniture, o pader matapos manigarilyo. Ibig sabihin, kahit ‘di naninigarilyo, apektado pa rin dahil sa pagkakalantad natin dito. 


Ang datos mula sa World Health Organization (WHO) ay nakababahala, dahil mahigit 809,000 kabataang Pilipino ang gumagamit ng sigarilyo, habang higit sa 913,000 naman ang gumagamit ng e-cigarettes. 


Bukod pa rito, itinuturong number one cause of death sa bansa ang paninigarilyo, base sa Global Burden of Disease survey noong 2021, nai-record ang higit 88,000 namatay dahil dito. 


Ang pagtatatag ng mga student council na tututok sa kampanya laban sa yosi at vape ay hindi lamang panukalang pangkalusugan, kundi isang makabuluhang pagkilos ng mga kabataan. 


Kung dati, kabataan ang target ng marketing ng sigarilyo, ngayon, sila na ang maaaring bumangga sa industriyang ito kung makasisira rin lang naman sa kanilang kalusugan. 

Hindi kailangang maging eksperto para magtaguyod ng pagbabago.


Marahil sa panahong tila normal na lang ang paggamit ng vape sa eskinita, eskwelahan, o social media, panahon nang ibalik ang tinig ng kabataan — hindi para sundan ang uso, kundi para pigilan ang sariling unti-unting masira at posibleng malulong sa bisyo. Kung usok ang kalaban, dapat malinaw ang paninindigan.


Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

 
 

ni Ryan Sison @Boses | July 2, 2025



Boses by Ryan Sison

Sa harap ng lumalalang kaso ng adiksyon at posibleng krimen kaugnay ng online gambling, isang panukalang batas ang inihain na layong higpitan ang kontrol sa operasyon ng nasabing sugal sa Pilipinas. 


Ayon kay Sen. Sherwin Gatchalian, sa dami ng kabataang naaadik, pamilyang nasisira, at kabuhayang nauubos, tila ito na ang tamang oras para seryosohin ang pag-regulate sa isang industriyang patuloy na lumalaki sa likod ng mga screen. 


Sa nasabing bill, ipagbabawal ang sponsorship ng mga sugal sa mga pampublikong aktibidad at ang pagtanggap ng campaign donations mula sa mga gambling entities. 

Hindi lamang ito usapin ng kalinisan sa pulitika, kundi ng moral na obligasyon, dahil sa likod ng bawat pisong tinatanggap mula sa sugal, may pamilyang nauubos at kabataang nalululong dito. 


Kasama rin sa panukala ang paglalaan ng bahagi ng regulatory fees para sa pagtatayo naman ng mga rehabilitation center sa mga nalulong sa online gambling. Isang mahalagang hakbang ito na matagal nang dapat isinagawa — dahil kung marunong tayong kumita para sa bisyo, dapat marunong din tayong magpagaling o ayusin ang nasira nito. 


Dagdag pa rito, itinakda ang minimum cash-in requirement sa P10,000. Layunin nitong pigilan ang madaling makapasok sa online gambling lalo na ng mga low-income earner. 

Sa kabilang banda, baka magbigay ito ng ilusyon sa iba na ginawa ang panukala para lamang sa may pera — na sa totoo’y hindi solusyon kundi pagpapaliban lang ng problema. 


Kung tutuusin ang tunay na hamon dito ay ang implementasyon. Kahit gaano kaganda ang batas, kung mahina ang enforcement, para lang itong palamuti sa papel. Lalo pa’t marami sa online gambling operators ay tech-savvy at kayang magpalit-palit ng platform, mukha, at maskara. 


Hindi sapat ang pagkontrol kung walang kasabay na edukasyon. Kailangan ng mas agresibong kampanya laban sa sugal, lalo na online, kung saan madaling mabitag ang mga kabataan na sa kalaunan ay hindi na mapigilan. Kaya naman huwag natin hayaang maadik sila sa online sugal.


Ang online gambling ay hindi lamang usapin ng bisyo, kundi salamin ng desperadong kumita agad ng malaki na hindi napapagod. Kapag ang pera ay kinikita sa legal na paraan, sa tingin ko, tinutumbasan ito ng suwerte. 


Marahil, panahon na para bigyan ng kaalaman at tulungang magkaroon ng magandang kinabukasan ang publiko, laban sa isang industriya na gustong pagkakitaan lamang ang kahinaan ng mga mamamayan.


Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

 
 

ni Ryan Sison @Boses | July 1, 2025



Boses by Ryan Sison

Ngayong Hunyo 30, 2025, higit 18,000 halal na opisyal ang pormal nang uupo sa kani-kanilang puwesto. Pero bago pa man makaupo, handa na ang publiko na sila’y singilin — hindi sa buwis, kundi sa mga pangakong kanilang binitiwan noong kampanya. 


Ang hiling ng maraming Pilipino ay simple lamang, ang tuparin ang kanilang ipinangako. Mula sa mas maayos na kabuhayan, abot-kayang presyo ng mga bilihin, trabaho para sa lahat at maging ng mga kabataan — mga bagay na paulit-ulit nang ipinapangako tuwing eleksyon pero madalas nauuwi sa wala at paasa lamang. 


Ayon kay Prof. Maria Fe Mendoza ng UP NCPAG, mahalagang paalalahanan ang mga halal na opisyal na accountable sila sa mga mamamayan. 


Aniya, isang positibong senyales, ang pagboto ng mga kabataan na umabot sa 31 porsyento, na umano’y nakapagpabago ng takbo ng resulta ng halalan. Ang mga kandidatong hindi inaasahang manalo ang siyang nanguna, bagay na nagpapakita ng pag-asa para sa mas makabuluhang pamumuno. 


Dagdag pa rito, nagkaroon ng 155 additional na opisyal dahil sa mga bagong lalawigan at walong bagong bayan. Karamihan naman sa mga uupong opisyal ay maninilbihan ng tatlong taon, habang ang 12 senador ay may anim na taon sa panunungkulan. 


Subalit, kung gaano kabilis ang pangako noong kampanya, ganoon kabagal minsan ang pagkilos pagkatapos manalo. 


Mula sa barberya, eskinita, hanggang sa bangketa, iisa ang pakiusap ng mamamayan – “tuparin ang mga ipinangako ninyo”. Hindi lang ito usapin ng performance, kundi ng tiwala. Kapag ang salita ay hindi sinundan ng gawa, nawawala ang dignidad ng serbisyo-publiko. 


At sa isang bansang laging humaharap sa krisis sa ekonomiya, trabaho, kalusugan, hindi na kayang palampasin ng taumbayan ang mga kinakalawang na pangako. Dahil ang tunay na sukatan ng lider ay hindi kung gaano siya kagaling magsalita, kundi kung paano niya tinutupad ang mga binitiwang pangako. 


Sa ganang akin, panahon na ng paniningil — hindi ng away, kundi ng pagkilos. Marahil, ang halalan ay hindi katapusan ng laban, kundi simula ng tunay na pagsubok sa mga bagong halal. Pero ang mas mahalagang simulan na ng taumbayan ang pagbabantay sa mga bagong uupo sa puwesto. Kung hindi tayo lilingon sa ating karapatan, paulit-ulit lamang tayong mabibigo at paaasahin.


Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

 
 
RECOMMENDED
bottom of page