DOH nagbabala sa sakit na Filariasis mula sa kagat ng lamok

ni Ryan Sison @Boses | July 12, 2025

Sa panahon ng tag-ulan, palaging konektado ang banta ng dengue, pero nakakalimutan ng marami ang mas tahimik ngunit may kaparehong mapanganib na sakit tulad ng “Filariasis”. Nakababahala na habang ang karamihan ay abala sa pag-iwas sa karaniwang Aedes aegypti isang uri ng lamok na dulot ay dengue, may iba pang uri ng lamok gaya ng Aedes spp., Anopheles spp., at Mansonia spp. na maaaring magdala ng microscopic na bulate na nagdudulot ng filariasis. 

Ayon sa Department of Health (DOH), ang lymphatic filariasis ay isang tropikal na sakit na dala ng kagat ng lamok na nagdadala ng microscopic worms. Kapag hindi naagapan, maaari itong magdulot ng permanenteng kapansanan — kadalasang namamaga ang mga binti, braso, dibdib o ari ng pasyente, na tinatawag ding “Elephantiasis.” 

Bukod sa pisikal na hirap, dala rin nito ang matinding emosyonal at panlipunang epekto sa mga nagdurusa o tinamaan ng naturang sakit.

Ilan sa mga pangunahing sintomas ng filariasis ay lagnat, pananakit ng katawan, panginginig, at pamamaga ng bahagi ng katawan. 

Dahil dito, muling nanawagan ang DOH na kung may nararamdamang sintomas, huwag nang mag-atubili at magpakonsulta agad sa doktor upang maagapan ang kumplikasyon. Pinaalalahanan din ng DOH ang publiko na hindi lang bakuna o gamot ang sandata laban sa sakit — malaking bagay ang simpleng pagsunod sa mga preventive measures. Kabilang na rito ang pagsusuot ng mahabang damit gaya ng pantalon at long sleeves, paggamit ng mosquito repellent, at pagtulog sa loob ng kulambo. 

Isinusulong din ng ahensya ang kampanyang “4S”: Search and destroy, Self-protection, Seek early consultation, at Say yes to fogging. 

Maliban pa rito, paulit-ulit na paalala ng gobyerno, gawin ang “taob, taktak, tuyo, takip” sa mga lalagyan ng tubig upang mawalan ng lugar ang mga lamok na magparami. 

Ang laban sa mga sakit na dala ng mga lamok ay hindi lang trabaho ng DOH kundi obligasyon nating lahat. 

Ang simpleng aksyon ay may kapalit na malaking proteksyon. Hindi kailangang hintayin pang magkasakit para lang seryosohin ang pag-iwas. 

Tandaan sana natin na ang ating kalusugan ay responsibilidad at pananagutan ng bawat isa.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Lahat ng public school, mabibigyan na ng internet connection ngayong taon

ni Ryan Sison @Boses | July 11, 2025

Sa panahon ng AI, Zoom classes, at online modules, hindi na luho ang internet sa mga paaralan, dahil isa na itong pangunahing pangangailangan. 

Kaya marahil gumawa ng hakbang ang Department of Education (DepEd) at Department of Information and Communications Technology (DICT) na magtulungan upang matiyak na bago matapos ang 2025, may internet na ang lahat ng pampublikong eskwelahan sa bansa. 

Ang inisyatibo ay pinalakas ng Phase 2 at Phase 3 ng National Fiber Backbone Project, na kamakailan lang ay inilunsad sa pamumuno ni Pangulong Ferdinand Marcos, Jr. 

Sa ilalim ng proyektong ito, palalawakin ang digital infrastructure ng bansa sa pamamagitan ng 31 bagong connection points na ikakabit sa mga pangunahing isla ng Luzon, Visayas, at Mindanao. Layunin ng pagpapalawak na ito na paigtingin ang bandwidth at abot ng koneksyon sa mga lugar na matagal nang nawawalan ng access sa digital tools, kabilang na ang mga geographically isolated and disadvantaged areas (GIDAs). Sa kabuuan, tinatayang mahigit 600 government sites at 17 milyong Pilipino ang makikinabang sa proyektong ito. 

Bagama’t mukhang ambisyoso ang target ng full internet connectivity para sa public schools sa loob lamang ng natitirang taon, sinisigurado ng mga ahensya na minamadali na ang mga proseso upang maabot ito sa tamang oras. Sa tulong ng fiber optic technology, posible nang mailapit ang mundo sa mga batang dati’y halos walang signal kahit sa simpleng text message. 

Sa ganang akin, ito ay tulay ng pag-asa para sa mga batang Pinoy sa liblib na lugar, na sa wakas ay magkakaroon ng pagkakataon na matuto nang pantay sa mga nasa lungsod. Dahil ang edukasyon ay dapat para sa lahat at walang iniiwanan — digital man o hindi. 

Sana, hindi lang ito maging press release at nawa’y matupad para sa ating mga mag-aaral na nagsusumikap sa pag-aaral.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Batas para masugpo ang online scam, suportahan

ni Ryan Sison @Boses | July 10, 2025

Sa panahon na digital na ang pagnanakaw online, hindi na sapat ang simpleng paalala lamang kapag ang mga scammer ay tila mas mabilis pa sa internet sa paggawa ng bagong modus. 

Kaya’t makatuwiran ang panukala na inihain ni Senador Mark Villar na lumikha ng Philippine Scam Prevention Center (PSPC) — isang tanggapang tututok sa mga reklamo at biktima ng panloloko online. 

Sa ilalim ng isinusulong na batas, ang PSPC ay magiging lead agency ng gobyerno sa pagtugon sa mga kaso ng online financial scams at digital fraud. Ito ay itatatag sa ilalim ng Cybercrime Investigation and Coordinating Center (CICC) at makikipagtulungan sa mga ahensya gaya ng Department of Trade and Industry (DTI), Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP), National Telecommunications Commission (NTC), National Privacy Commission (NPC), at maging sa mga pribadong sektor tulad ng mga bangko, telcos, at e-commerce platforms. Aniya, ang hakbang na ito ay kasunod ng matagumpay na pagpasa ng Anti-Financial Account Scamming Act (AFASA) noong 19^th Congress, na layong protektahan ang publiko laban sa mga scammer na patuloy ang panlilinlang gamit ang teknolohiya. 

Sa bagong panukala, PSPC ang magiging katuwang sa pagpapatupad ng AFASA at Cybercrime Prevention Act of 2012, upang mas mapabilis ang pagsasampa ng kaso ng mga biktima at pagwasak sa scam networks. 

Plano rin na magbukas ng mga regional at local PSPC offices upang gawing mas mabilis ang pagreklamo at pagtugon sa mga kaso saanmang sulok ng bansa. 

Ayon kay Villar, ang pagkakaroon ng iisang center para sa lahat ng biktima ay hindi lang magbibigay proteksyon kundi magpapatibay din sa digital economy sa pamamagitan ng pagbuo ng tiwala sa online na transaksyon. 

Marahil sa panahon ngayon na kahit simpleng GCash o online shopping ay may banta at pag-usbong ng panganib, ang bawat hakbang patungo sa sistematikong proteksyon ay dapat suportahan. 

Gayunpaman, ang edukasyon, aksyon, at agarang tugon mula sa gobyerno ang tunay na solusyon. ‘Wag nating hayaan na ang kawalan ng batas ay maging dahilan kung bakit patuloy tayong nabibiktima. Alalahanin din na hindi lang ito tungkol sa pera — ito’y tungkol sa dignidad at seguridad ng bawat Pilipino.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com