Good news sa mga estudyante, senior, PWD na pasahero

ni Ryan Sison @Boses | August 14, 2025

Good news para sa mga estudyanteng araw-araw nakikipagsiksikan sa MRT at LRT. Hindi na kailangang pumila nang matagal, mag-fill out ng kung anu-anong form, o maghintay ng ilang araw para sa discount card. Instant na makukuha ang personalized student beep card na may automatic 50% fare discount. Ito ay simpleng hakbang pero malaking ginhawa, isang malinaw na halimbawa na kapag gusto, may paraan. 

Inanunsyo ng Department of Transportation (DOTr) na simula Setyembre, ipatutupad na ang bagong sistema para sa student beep cards sa Metro Manila rail lines. Sa halip na mag-fill out pa ng form, ang diskuwento ay makukuha na agad sa kahit anong istasyon ng MRT-3, LRT-1, o LRT-2. Kailangan lamang magpakita ng school ID, at ipi-print na on-the-spot ang personalized white beep card na may pangalan ng estudyante. Valid ito sa loob ng isang taon at puwedeng i-renew bawat pasukan. Katulad ng mga senior citizen at persons with disabilities (PWDs), automatic na ring makukuha ang 50% fare discount gamit ang white card na ito. 

Ayon kay DOTr Secretary Vince Dizon, tinanggal na ang requirement ng form filling dahil sayang ang oras ng mga pasahero. Binigyang-diin niya na umaabot ng halos isa’t kalahating minuto ang pagsagot sa form — oras na mas mainam na ilaan na lamang sa pagbibiyahe. Nakipag-ugnayan na rin ang DOTr sa Commission on Audit (COA) para gawing digitalized ang pagkuha ng data, kasabay ng pagsulong ni Pangulong Ferdinand Marcos, Jr. para sa modernisasyon ng mga serbisyo. 

Sa isang bansa kung saan halos lahat ng proseso ay mabagal at paminsang pagkakaroon ng red tape, nakakagaan ng loob kapag may mga pagbabago na tunay na nakakaapekto sa pang-araw-araw na buhay ng mamamayan. 

Ang pagbibigay ng on-the-spot personalized beep card ay hindi lang tungkol sa discount, ito ay patunay na puwede namang maging simple ang isang sistema kung tatanggalin ang hindi kailangan. 

Sana ay hindi rito magtatapos ang reporma. Kung kaya nilang gawing mabilis ang ganitong simpleng serbisyo, dapat magawa rin ito sa mas malalaking proyekto at programa. Lalo na’t nasa panahon tayo kung saan mahalaga ang bawat minuto sa biyahe at bawat piso sa pamasahe. 

Para sa akin, ang hakbang na ito ay simbolo ng maliit ngunit makabuluhang tagumpay laban sa mabagal na sistema. Kung magtutuluy-tuloy ito, posibleng balang araw, hindi na kailangang maghirap sa biyahe ang bawat commuter, dahil mayroon nang mas maayos, mabilis, at kumbinyenteng transportasyon sa ating bansa.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Sensitivity training ipinatupad para protektahan ang mga PWD

ni Ryan Sison @Boses | August 13, 2025

Sa mundo ng transportasyon, hindi lang gulong at makina ang kailangang gumulong nang maayos — dapat pati puso at isipan ng mga humahawak ng manibela at nabibigay serbisyo. 

Ang insidente ng pananakit sa isang pasaherong may Autism Spectrum Disorder (ASD) ay malinaw na paalala na hindi sapat ang magaling lang magmaneho at magpasakay sa mga pasahero, kailangang marunong ding umunawa o umintindi sa anumang sitwasyon. 

Kaya naman isinailalim sa sensitivity training ang mga driver, konduktor, operator ng EDSA Carousel, at mga enforcer ng Department of Transportation (DOTr)-Special Action on Intelligence Committee on Transportation (SAICT) matapos mag-viral noong Hunyo 9, 2025 ang video ng pananakit kay alyas "Mark" o "MakMak," isang passenger na may ASD. Siya ay pinagsusuntok, sinakal, at kinuryente gamit ang taser ng kapwa pasahero makaraang magpakita ng kilos na dulot ng kanyang kondisyon. 

Ayon sa Autism Society Philippines (ASP), matagal nang nagko-commute si MakMak nang walang problema, subalit noong araw na iyon ay na-overwhelm ito, dahilan ng kanyang hindi pangkaraniwang kilos. Hindi alam ng mga pasahero, drayber, at konduktor ang kanyang kalagayan, kaya nauwi sa marahas na insidente. 

Bilang tugon, nagsagawa ang DOTr-SAICT ng espesyal na pagsasanay para sa lahat ng tauhan ng EDSA Bus Carousel upang maituro ang tamang pagtrato sa mga pasaherong may kapansanan, kabilang ang mga may autism at Tourette Syndrome. At lumahok naman dito ang dalawang bus consortium na may kabuuang 300 unit. 

Katuwang sa nasabing pagsasanay ang Autism Society Philippines at Tourette Syndrome Association of the Philippines. Layunin nitong gawing mas ligtas at mas accessible ang transportasyon para sa lahat ng PWDs, alinsunod sa Magna Carta for Persons with Disabilities (RA 7277) at Anti-Discrimination Law for PWDs (RA 9442). 

Samantala, may kaukulang parusa na ang Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) sa naturang bus company habang iniimbestigahan ang insidente. Pinatawan din ng 90-araw na suspensyon ang lisensya ng drayber at konduktor. 

Ang pangyayaring ito ay malinaw na salamin ng kapos ng kaalaman at kakulangan ng malasakit ng ilan pagdating sa PWDs. Sa isang bansang ipinagmamalaki ang hospitality at mahusay makitungo, nakakabahala na may mga tao pa ring kayang manakit ng mahina at walang kalaban-laban. 

Hindi siguro maitatama ang ganitong sitwasyon kung puro batas at training lamang ang aasahan, kailangan ay maging bukas ang puso sa pang-unawa at pakikipagkapwa, at may malawak na pag-iisip ang bawat isa. 

Ang transportasyon ay hindi lang sistema ng pagpapasakay o paghahatid ng tao mula sa pinanggalingan hanggang sa pupuntahan nito — ito ay bahagi ng ating pang-araw-araw na pakikisalamuha sa kapwa. Hindi sapat na alam natin ang mga batas, dapat ay isabuhay din natin. 

Ang sensitivity training ay isang hakbang, pero hindi dito dapat matapos. Sana ito ay maging isang kultura na. At kung ang bawat drayber, konduktor, at pasahero ay may malasakit, wala nang may kapansanan na masasaktan sa biyahe.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

‘Sumbong Sa Pangulo’ website, tulong para iwas-katiwalian

ni Ryan Sison @Boses | August 12, 2025

Sa bawat pisong pondo ng bayan na nanggagaling mismo sa mga ibinabayad na buwis, nararapat lamang mapunta sa tunay na kapakinabangan ng mamamayan, at ang pagbubukas ng isang website na magsisilbing makabagong sandata ay dapat para labanan ang katiwalian. 

Hindi na lamang basta reklamo sa social media o bulung-bulungan sa kanto ang laban kontra sa substandard na imprastraktura, dahil may direktang daluyan na para makarating sa pinakamataas na opisina ng bansa ang bawat sumbong. Pero nakasalalay pa rin ang tagumpay nito sa katapatan ng mga Pilipinong mag-uulat at sa determinasyong tugunan ng gobyerno ang mga sumbong. Kaya inilunsad ni Pangulong Ferdinand Marcos, Jr. ang “Sumbong Sa Pangulo” website, isang online platform na magbibigay daan sa publiko upang masubaybayan at i-report ang mga proyektong pangkontrol sa baha sa kani-kanilang lugar. 

Sa gitna ng kanyang pahayag laban sa substandard na flood control projects na binanggit sa kanyang ikaapat na SONA, sinabi ng Pangulo na personal niyang babasahin ang bawat ulat. Maaari itong salain ayon sa rehiyon, lungsod, uri ng proyekto, at taon ng pondo, at may opsyon din upang magpasa ng larawan, video, at detalyadong report. 

Sa paunang datos ng Malacañang, 20% ng halos 10,000 flood control projects na nagkakahalaga ng mahigit P100 bilyon mula 2022 ay napunta lamang sa 15 kontraktor. May mga ulat din ng magkakaparehong presyo para sa iba’t ibang lokasyon at maraming proyektong walang malinaw na deskripsyon ng ginagawa. 

Tinukoy ng Pangulo na may mga indibidwal at korporasyong sangkot umano sa katiwalian sa Department of Public Works and Highways (DPWH) na balak nang i-blacklist. Kasabay nito, hinikayat ni PBBM ang publiko na gamitin ang platform upang makapag-ambag sa pagtuklas ng anomalya. Binigyang-diin din niya na mas mabisang makita ang problema kung maraming mata ang nakabantay, at handa siyang isama sa reporma kahit ang mga kaalyado kung napatunayang sangkot sa katiwalian. 

Ang “Sumbong Sa Pangulo” ay maaaring maging makasaysayang hakbang tungo sa mas transparent na pamamahala, subalit ito ay mananatiling simbolo lamang kung walang malinaw at mabilis na aksyon mula sa mga nasa posisyon. 

Hindi sapat na makita ang problema — kailangan itong resolbahin nang may tapang at katarungan. Sa bawat ulat na isusumite, may pag-asang mabawasan ang katiwalian at mapabuti ang kalidad ng imprastraktura. Gayunpaman, ang laban na ito ay hindi lang laban ng pinakamataas na lider, kundi laban ng bawat Pilipino. Kung kaya nating gawing ugali ang pagiging mapagmatyag at responsable, maipapamana natin sa susunod na henerasyon ang isang gobyernong mas tapat at epektibo ang pamamahala.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com