Kabataang biktima ng pagmamaltrato, sagipin

ni Ryan Sison @Boses | August 17, 2025

Nakakabahala na sa isang lipunang dapat kumakalinga sa mga kabataan — mismong mga institusyong pinagtitiwalaan nating mag-aruga ay nagiging pugad ng pagmamaltrato at pang-aabuso. 

Ang mga bata, na dapat protektado at minamahal, ay kadalasang nabibiktima ng malupit na sistema at ng mga taong mapagsamantala. 

Kamakailan, nasagip ng Department of Social Welfare and Development (DSWD) ang higit 160 bata, matapos makarating ang ulat ng umano’y pisikal, psychological, at emosyonal na pang-aabuso. Ang iba raw ay ikinukulong, hindi binibigyan ng pagkain, at

sinasaktan ng mismong dapat nag-aalaga sa kanila. 

Kaya naman agad na naglabas ng cease and desist order ang DSWD laban sa sinasabing care facility, na nag-o-operate nang walang lisensya at accreditation. 

Ayon kay DSWD Secretary Rex Gatchalian, hindi pag-aari ng sinumang institusyon ang mga batang ito. Sila ay ipinagkatiwala lamang ng lipunan at ng pamahalaan, upang maalagaan, mahalin at pagmalasakitan. May ilan na nagsasabing hindi totoo ang mga alegasyon, subalit lima hanggang walong bata ang nagbigay ng detalyadong salaysay ng pang-aabuso. Dagdag ni Gatchalian, walang dahilan para hindi paniwalaan ang testimonya ng mga batang ito. Habang isinasagawa ang masusing imbestigasyon, tiniyak ng kagawaran na ang mga kabataan ay tatanggap ng counseling, debriefing, at tamang suporta. Ang mga handa nang bumalik sa kanilang pamilya ay ire-reintegrate, at ang iba ay pansamantalang ilalagak sa mga pasilidad ng DSWD para sa rehabilitasyon. 

Nakipag-ugnayan na rin ang ahensya sa Bureau of Immigration (BI) upang bantayan ang isang banyagang suspek para hindi makalabas ng bansa. 

Sa pangyayaring ito, muling nagpapaalala na kailangang higpitan ang pagbabantay sa mga private childcare facilities. Kinakailangan ng regular na inspeksyon, mas mahigpit na monitoring, at agarang aksyon laban sa mga mapagsamantala.

Sa ating bansa kung saan ang mga kabataan ang itinuturing na pag-asa ng bayan, tila ba hindi sapat ang ating pagbibigay proteksyon sa kanila. Nakakaalarma na kailangang dumating pa sa rescue operations bago tayo umaksyon. 

Ang pag-aaruga sa kanila ay hindi pribilehiyo kundi tungkuling dapat gawin. At kapag ang tiwala nila ay nilapastangan, nararapat na ang parusa ay maging mabilis at mas mabigat. 

Lagi sana nating tandaan na ang kabataan ay hindi dapat lumaki sa takot at pang-aabuso, kundi sa pagmamahal at pagkalinga.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Mga bagong graduate, huwag hayaang maging tambay

ni Ryan Sison @Boses | August 16, 2025

Nakakalungkot isipin na ang paniniwala na kapag may diploma ka, tiyak na magkakaroon ka na ng magandang trabaho ay tila naglalaho na. 

Ito ay dahil sa datos ng Commission on Higher Education (CHED), malinaw na may krisis sa pagkakaroon ng trabaho para sa mga bagong graduate, isang realidad na dapat pagtuunan ng pansin ng gobyerno, industriya nito at mismong mga paaralan. Ayon kay CHED Chairperson Shirley Agrupis, tumaas ng 2.6 percent ang unemployment rate ng mga Pinoy college graduates batay sa June 2025 Labor Force Survey ng Department of Labor and Employment (DOLE), mula 35.6% noong Disyembre 2024. 

Ang masaklap pa, karamihan sa mga natanggap sa trabaho ay napunta sa mababang skilled na posisyon na hindi nangangailangan ng college diploma. 

Sa ginanap na DOLE job fairs nitong Enero 2025, 3,364 lamang sa 25,876 aplikante ang natanggap, at hindi pa sa trabahong tugma sa kanilang pinag-aralan. 

Bagama’t bumaba ang pangkalahatang unemployment rate ng bansa sa 3.7% noong Hunyo 2025, hindi nito nabubura ang malalim na problema ng job-skill mismatch. 

Sa datos ng 2023 Social Weather Survey, pinakamataas ang joblessness sa hanay ng college graduates na nasa 22.1%, kumpara sa 8.7% lamang sa mga hindi nakatapos ng elementarya. 

Sa konteksto ng Association of Southeast Asian Nations (ASEAN), ang mga bansang gaya ng Malaysia, Vietnam, Singapore at Thailand ay mas malinaw ang ugnayan ng edukasyon at pangangailangan ng industriya, isang bagay na tila kapos tayo. 

Dagdag naman ni Agrupis, kailangan ng malalim na reporma upang maging mas makabuluhan at produktibo ang trabaho ng mga Pilipino. 

Matatandaang binigyang-diin ni Pangulong Ferdinand Marcos, Jr., sa kanyang ikaapat na State of the Nation Address ang kahalagahan ng edukasyon bilang pundasyon ng pag-unlad. Subalit, kung hindi natin iaayon ang kurikulum at training sa totoong demand ng merkado, mananatiling papel lamang ang diploma. Hindi sapat na palakihin ang bilang ng mga graduate, kailangang matiyak na ang kanilang pinag-aralan ay may silbi sa hinaharap. 

Ang edukasyon ay hindi dapat maging pangarap lang na magandang pakinggan, kundi konkretong tulay patungo sa matinong kabuhayan at kinabukasan. Kung hindi, mas lalong dadami ang mga may titulo ngunit walang trabaho, habang unti-unting masisira ang tiwala ng kabataang mag-aaral sa halaga ng edukasyon. 

Bilang isang mamamayan at produkto ng sistemang pang-edukasyon, nakakalungkot makita na matapos mong suungin ang apat o higit pang taon ng sakripisyo at gastos sa pag-aaral, wala pa ring kasiguraduhan na magkakaroon ng trabahong tugma sa iyong kurso. At ang nagiging resulta ay mas dumarami ang mga nagsipagtapos na tambay.  

Hindi ito simpleng usapin ng swerteng may hanapbuhay matapos ang kolehiyo, ito ay malinaw na senyales ng kakulangan sa koordinasyon ng pamahalaan, edukasyon, at industriya. Kung patuloy nating pababayaan ang mismatch, at hahayaan ang problemang ito, posibleng mabuo ang isang henerasyong ayaw nang mangarap. 

Ang edukasyon ay isa sa mga puhunan at maituturing na pundasyon ng bayan, ngunit dapat ay siguraduhin nating may balik ito para sa kinabukasan ng mga kabataan.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com

Mga gov’t. contractor na magdo-donate sa kandidato, dapat parusahan

ni Ryan Sison @Boses | August 15, 2025

Ang pagbabawal sa mga government contractor na magbigay ng campaign funds ay maliwanag sa ating batas, subalit tila matagal nang nababalewala. 

Sa kabila ng malinaw na probisyon sa Omnibus Election Code, paulit-ulit pa rin itong nalalabag, at kadalasan sa kanila ay may makapangyarihan at koneksyon pa sa malalaking proyekto ng pamahalaan. 

Ang kamakailang isyu na kinasasangkutan ng ilang kilalang contractor at pulitiko ay nagpapakita na ang problema ay hindi lamang sa mga piling indibidwal, kundi lumalabas sa mismong sistema ng pamamahala ng pondo at proyekto. 

Kaya naman nagpahayag ang Commission on Elections (Comelec) na ipinagbabawal ang pagbibigay ng kontribusyon ng mga kumpanyang may kontrata sa gobyerno sa mga kandidato, alinsunod sa Section 95(c) ng Omnibus Election Code. Ang paglabag dito ay isang election offense na may kaparusahan mula isa hanggang anim na taong pagkakakulong, kanselasyon ng business permit. Lumabas ang pahayag na ito kasunod ng isyu sa P545 bilyong flood control projects kung saan 20% ng kabuuang pondo ay napunta sa iilang contractor. 

Ayon kay Pangulong Ferdinand Marcos, Jr., limang kumpanya ang may proyekto at halos sa lahat ng rehiyon. Nananatili namang malinaw na sa ilalim ng ating batas, bawal tumanggap ng pondo mula sa mga kumpanyang may kontrata sa gobyerno, kahit pa matagal nang kaibigan ang may-ari nito. 

Iginiit din ng veteran election lawyer na si Atty. Romulo Macalintal at mismong si Comelec Chairman George Garcia na maliwanag ang probisyon, walang indibidwal o korporasyon na may kontrata sa gobyerno ang maaaring magbigay ng kontribusyon sa kandidato, direkta man o hindi. 

Kung tutuusin, ang usaping ito ay tumatalakay sa mas malalim na problema ng political patronage sa bansa. Ang mga kontrata sa malalaking imprastruktura ay nagiging instrumento hindi lang para sa kaunlaran pero kung minsan ay para rin sa political survival ng iilang tao. 

Sa tuwing nagkakaroon ng koneksyon ang campaign funding sa government projects, lumalabo ang ugnayan sa serbisyo-publiko habang namamayani ang pansariling interes. 

Kung seryoso ang gobyerno sa paglaban sa korupsiyon, kailangang ipatupad ang batas nang walang pinapaboran. Hindi sapat ang pahayag lamang, kailangang may malinaw na aksyon, imbestigasyon, at parusa sa mga lumalabag. 

At ang pagpapabaya rito ay maituturing na direktang banta sa tiwala ng publiko sa halalan at pamahalaan. 

Bilang mamamayan, responsibilidad nating bantayan at singilin ang mga opisyal na ating inihahalal. Kung patuloy nating palalampasin ang ganitong uri ng koneksyon sa pulitika at negosyo, hindi kailanman magiging patas ang sistema at pamamahala sa bansa. Ang batas ay ginawa para sundin, hindi para lampasan sa ngalan ng pagkakaibigan o impluwensya.

---

Para sa inyong opinyon, sumbong, hinaing o nais hinging tulong ito ang pagkakataong marinig ang inyong boses, sumulat lamang sa BOSES ni RYAN SISON at ipadala sa Bulgar Bldg. 538 Quezon Avenue, Quezon City o mag-email sa boses.bulgar@gmail.com