Pribilehiyo ng mga cultural property sa ‘Pinas

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | September 25, 2025

Dear Chief Acosta,

Maitanong ko lamang kung may angkop na pribilehiyo ba kung ang isang ari-arian ay maihahayag na cultural property rito sa ating bansa? Salamat sa inyong magiging tugon sa aking katanungan. -- Kimmie

---

Dear Kimmie,

Matatagpuan ang kasagutan sa iyong katanungan sa Seksyon 6 at 7 ng Republic Act (R.A.) No. 11961, o “National Cultural Heritage Act of 2009”, na nagsasaad na:

“Section 6. World Heritage Sites.- x x x.

Section 7. Privileges for Cultural Property. - All cultural properties declared as Grade I or Grade II Level shall be entitled to the following privileges:

1. Priority government funding for protection, conservation, and restoration;

2. Incentive for private support of conservation and restoration through the Commission’s Conservation Incentive Program for Grade I and Grade II Level cultural properties;

3. An official heritage marker to be placed by the pertinent cultural agency indicating the official designation of the cultural property;

4. Priority government protection for all Grade I or Grade II Level cultural properties in times of armed conflict, natural disasters, and other exceptional events that endanger the cultural heritage of the country; and

5. Priority protection from modification or demolition resulting from all government projects. Government projects that may potentially affect the integrity of any Grade I or Grade II Level cultural property must consult with the Commission at the planning stages.”

Masasagot ang iyong katanungan ng nasabing batas dahil malinaw na nakasaad dito ang mga pribilehiyo na matatanggap ng mga inihayag na Grade I o Grade II Level na cultural property sa bansa.

Para rin sa kaalaman ninyo, nakasaad sa Seksyon 3(r) ng R.A. No. 11961 ang ibig sabihin ng cultural property na:

“Section 3. Definition of Terms. - For purposes of this Act, the following terms shall be defined as follows: x x x

(r) ‘Cultural property’ shall refer to all products of human creativity by which a people and a nation reveal their identity, including churches, mosques and other places of religious worship, schools, and natural history specimens and sites, whether owned publicly or privately, movable or immovable, or tangible or intangible; x x x”

Nakasaad sa batas na ang isang Grade I o Grade II Level na cultural property ay may pribilehiyo na magkaroon ng prayoridad sa pondo mula sa gobyerno para sa proteksyon, pangangalaga, at panunumbalik nito. Maliban dito, maaari rin itong magkaroon ng isang opisyal na heritage marker na ilalagay ng naaangkop na ahensyang pangkultura bilang opisyal na pagtatalaga ng bilang cultural property. Ang mga cultural properties ay magkakaroon din ng prayoridad sa proteksyon mula sa pamahalaan sa panahon ng armadong labanan, natural na sakuna, at iba pang pambihirang kaganapan na maglalagay sa panganib sa kultural na pamana ng bansa.

Ang mga nabanggit na pribilehiyo ay alinsunod sa polisiya ng batas, na nag-uutos sa pamahalaan na tiyaking pangalagaan, payabungin, at itaguyod ang kulturang Pilipino. Naaayon din ito sa Konstitusyon ng Pilipinas na nag-uutos sa Estado na pangalagaan, paunlarin, itaguyod, at itanyag ang makasaysayan at kultural na pamana ng bansa, gayundin ang mga likhang sining. Isinasaad pa nito na ang lahat ng masining at makasaysayang kayamanan ng bansa ay bumubuo sa kayamanan ng kultura ng bansa, at dapat nasa ilalim ng proteksyon ng Estado. 

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.

Maaaring gawin ng ospital o klinika kung di kaya ang emergency o serious cases

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | September 24, 2025

Dear Chief Acosta,

Maaari bang tumanggi ang mga ospital at klinika na gamutin ang mga pasyente sa oras ng emergency o malubhang kalagayan? Ano ang maaaring gawin ng ospital kung hindi nito kayang gamutin ang pasyente? -- Gojo

---

Dear Gojo, 

Ang sagot sa iyong mga katanungan ay matatagpuan sa Batas Pambansa Bilang 702, na inamyendahan ng Republic Act (R.A.) No. 10932, o mas kilala bilang “An Act Strengthening the Anti-Hospital Deposit Law by Increasing the Penalties for the Refusal of Hospitals and Medical Clinics to Administer Appropriate Initial Medical Treatment and Support in Emergency or Serious Cases.” Espesipiko, sa Seksyon 1 ng nasabing batas, nakasaad na:

“Sec. 1. In emergency or serious cases, it shall be unlawful for any proprietor, president, director, manager or any other officer and/or medical practitioner or employee of a hospital or medical clinic to request, solicit, demand or accept any deposit or any other form of advance payment as a prerequisite for administering basic emergency care to any patient, confinement or medical treatment of a patient in such hospital or medical clinic or to refuse to administer medical treatment and support as dictated by good practice of medicine to prevent death, or permanent disability, or in the case of a pregnant woman, permanent injury or loss of her unborn child, or noninstitutional delivery: Provided, That by reason of inadequacy of the medical capabilities of the hospital or medical clinic, the attending physician may transfer the patient to a facility where the appropriate care can be given, after the patient or his next of kin consents to said transfer and after the receiving hospital or medical clinic agrees to the transfer: Provided, however, That when the patient is unconscious, incapable of giving consent and/or unaccompanied, the physician can transfer the patient even without his consent: Provided, further, That such transfer shall be done only after necessary emergency treatment and support have been administered to stabilize the patient and after it has been established that such transfer entails less risks than the patient’s continued confinement: Provided, furthermore, That no hospital or clinic, after being informed of the medical indications for such transfer, shall refuse to receive the patient nor demand from the patient or his next of kin any deposit or advance payment: Provided, finally, That strict compliance with the foregoing procedure on transfer shall not be construed as a refusal made punishable by this Act.’”

Hinggil sa nabanggit, sa mga emergency o malubhang kaso, labag sa batas para sa sinumang may-ari, presidente, direktor, tagapamahala, o alinmang opisyal, at/o manggagamot o empleyado ng isang ospital o klinikang medikal na:

1. Humingi, manghingi, tumanggap ng deposito o anumang uri ng paunang bayad bilang kondisyon bago tanggapin sa ospital o gamutin ang isang pasyente; o

2. Tumangging magbigay ng medikal na lunas at suporta alinsunod sa tamang praktis ng medisina na kinakailangan upang maiwasan ang kamatayan o permanenteng kapansanan.

Sa sitwasyon naman na walang kakayahan ang isang ospital o klinikang medikal dahil sa kakulangan sa kakayahan, maaaring ilipat ng manggagamot ang pasyente sa isang pasilidad kung saan maibibigay ang angkop na pangangalaga, matapos makuha ang pahintulot ng pasyente o ng kanyang kaanak, at matapos pumayag ang ospital o klinikang tatanggap sa pasyente.

Kung ang pasyente ay walang malay, walang kakayahang magbigay ng pahintulot, at/o walang kasamang kamag-anak, maaaring ilipat ng manggagamot ang pasyente kahit walang pahintulot, sa kondisyon na ang nasabing paglipat ay gagawin lamang matapos maibigay ang kinakailangang agarang lunas at suporta upang patatagin ang kalagayan ng pasyente, at matapos matiyak na ang paglipat ay mas ligtas kaysa sa pananatili ng pasyente sa kasalukuyang ospital.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.

Lupang ‘di nakarehistro kaninuman, maaari bang angkinin?

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | September 23, 2025

Dear Chief Acosta,

Ang mga magulang ko ay may sinasakang lupain sa probinsya. Nagtanong kami sa munisipyo ng aming bayan at napag-alaman naming hindi nakarehistro ito sa kahit sino mang pribadong indibidwal. Maaari ba naming angkinin ang nasabing lupa dahil kami naman ang gumagamit at nakikinabang dito? – Bryan

---

Dear Bryan,

Ang mga lupa na hindi pagmamay-ari ng sino mang pribadong indibidwal ay itinakda ng batas bilang pagmamay-ari ng Estado batay sa tinatawag na Regalian Doctrine na nakasaad sa:

Section 2(1), Article XII, 1987 Constitution: “All lands of the public domain, waters, minerals, coal, petroleum, and other mineral oils, all forces of potential energy, fisheries, forests or timber, wildlife, flora and fauna, and other natural resources are owned by the State. With the exception of agricultural lands, all other natural resources shall not be alienated. x x x”

Ito ay ipinaliwanag din ng Korte Suprema sa kasong Federation of Coron, Busuanga, Palawan Farmer’s Association, Inc. et. al vs. The Secretary of Department of Environment and Natural Resources (DENR), et. al (G.R. No. 247866, September 15, 2020), sa panulat ni Honorable Chief Justice Alexander G. Gesmundo.

“This is in consonance with the Regalian Doctrine that all lands of the public domain belong to the State, and that the State is the source of any asserted right to ownership in land and charged with the conservation of such patrimony. Under the Regalian Doctrine, all lands not otherwise appearing to be clearly within private ownership are presumed to belong to the State. Hence, a positive act of the government is needed to declassify a forest land into alienable or disposable land for agricultural or other purposes.

The burden of proof in overcoming the presumption of state ownership of the lands of the public domain is on the person applying for registration that the land subject of the application is alienable or disposable. xxx” 

Sang-ayon sa mga nabanggit, ang ano mang lupain na hindi pribadong pagmamay-ari ay itinuturing na pag-aari ng Estado. Kaya’t sa iyong kalagayan, hindi sapat na walang nagmamay-ari sa lupa at kayo ang umookupa o gumagamit dito upang angkinin ito. Mas makabubuti kung inyong aalamin ang pag-uuri ng nasabing lupa kung ito ba ay mahahanay sa tinatawag na alienable public lands. Dahil kung ito ay nasa ganoong uri ng lupa at inyong mapatutunayan ang inyong iba pang kuwalipikasyon sang-ayon sa batas ay maaari kayong magpasa ng aplikasyon upang ito’y maigawad sa inyo.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay.

Maraming salamat sa inyong patuloy na pagtitiwala.