Pagpapaalis sa nagmamatigas na nangungupahan

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | October 13, 2025

Dear Chief Acosta,

Totoo ba na kung hindi lamang makabayad ng tatlong buwan ang umuupa ay saka lamang siya maaaring kasuhan ng pagpapaalis sa tirahan na inuupahan? Mayroong nangungupahan sa aking maliit na bahay sa halagang walong libong piso kada buwan. Hindi siya nagbabayad ng tamang upa, kung kaya’t nais ko na siyang paalisin upang mapaupahan ko na ang aking bahay sa iba. Ang maliit na kita ko sa upa ay mahalaga sa akin sapagkat iyon ang ginagamit ko para sa aking pagpapagamot. Noong nakaraang buwan ay nagbayad lamang siya ng kalahati ng upa para lamang sa buwan na iyon. Noong mga nakaraan na buwan ay hindi rin niya nabayaran ng buo ang kanyang upa. Wala na rin ang deposito niya dahil nagamit na ito para sa mga nauna pang buwan na hindi siya nakabayad. Mayroon na kaming notaryado na kasunduan na nagsasaad na hanggang sa katapusan na lamang siya ng nakaraan na buwan maaaring manatili sa aking bahay, pati na ang pagbabayad ng kanyang kulang na upa, ngunit ang sabi niya ay hindi ko pa rin siya mapapaalis dahil wala pang tatlong buwan ang arrears niya sa upa. Tama ba na iyon lamang ang legal na basehan upang masampahan ko siya ng reklamo at mapaalis? Nagmamatigas kasi siya. Sana ay malinawan ninyo ako. -- Merlina

---

Dear Merlina,

Malinaw na nakasaad sa Republic Act (R.A.) No. 9653, o higit na kilala bilang “Rent Control Act of 2009,” ang mga basehan upang makasuhan ng pagpapaalis ang nangungupahan. Alinsunod sa Section 9 ng R.A. No. 9653:

“Section 9. Grounds for Judicial Ejectment. - Ejectment shall be allowed on the following grounds:

1. Assignment of lease or subleasing of residential units in whole or in part, including the acceptance of boarders or bedspaces, without the written consent of the owner/lessor;

2. Arrears in payment of rent for a total of three (3) months: Provided, That in the case of refusal by the lessor to accept payment of the rent agreed upon, the lessee may either deposit, by way of consignation, the amount in court, or with the city or municipal treasurer, as the case may be, or barangay chairman, or in a bank in the name of and with notice to the lessor, within one (1) month after the refusal of the lessor to accept payment.

x x x

x x x

3. Legitimate need of the owner/lessor to repossess his or her property for his or her own use of for the use of an immediate member of his or her family as a residential unit: Provided, however, That the lease for a definite period has expired: Provided, further, That the lessor has given the lessee the formal notice three (3) months in advance of the lessor's intention to repossess the property and: Provided, finally, That the owner/lessor is prohibited from leasing the residential unit or allowing its use by a third party for a period of at least one (1) year from the time of repossession;

4. Need of the lessor to make necessary repairs of the leased premises which is the subject of an existing order of condemnation by appropriate authorities concerned in order to make the said premises safe and habitable: Provided, That after said repair, the lessee ejected shall have the first preference to lease the same premises: Provided, further, That the new rent shall be reasonably commensurate with the expenses incurred for the repair of the said residential unit and: Provided, finally, That if the residential unit is condemned or completely demolished, the lease of the new building will no longer be subject to the aforementioned first preference rule in this subsection; and

5. Expiration of the period of the lease contract.”

Bagaman ang hindi pagbabayad ng upa para sa kabuuan na tatlong buwan ay kadalasan na basehan upang masampahan ang nangungupahan ng reklamo para sa pagpapaalis, hindi lamang ito ang natatanging legal na basehan. Alinsunod sa nabanggit na probisyon ng R.A. No. 9653, mayroong iba pang mga legal na basehan upang mapaalis ang nangungupahan at kabilang na rito ang pagkapaso o expiration ng kasunduan ng pagpapaupa.

Sa sitwasyon na iyong ibinahagi, bagaman walang tatlong buwan ang arrears ng nangungupahan sa iyong bahay, kung mayroon kayong kasunduan na naglilimita sa kanyang pananatili roon hanggang katapusan ng nakaraan na buwan ay maaari mong igiit ang naturang kasunduan. Kung sakali na siya ay patuloy na magmatigas, maaari kang maghain ng reklamo ng pagpapaalis at ang iyong gagamitin na basehan ay ang Section 9 (e) ng R.A. No. 9653, ang expiration o pagkapaso ng panahon na inyong napagkasunduan na siya ay maaari na manatili sa iyong paupahan na bahay.

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.

Karapatan ng isang foster child

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | October 12, 2025

Sang-ayon sa ating Saligang Batas ay pangangalagaan ng ating Estado ang karapatan ng mga bata laban sa lahat ng uri ng pagpapabaya, pang-aabuso, kalupitan, pananamantala at sa iba pang kondisyon na maaaring ikasira ng kanilang pag-unlad.

Dahil dito, ipinasa ang batas na may layuning bigyan ng isang foster family ang isang batang napabayaan, naabuso, inabandona at ng mga batang mayroong espesyal na pangangailangan. Ang foster family na ito ay isang alternatibong pamilya na magbibigay ng pagmamahal, pangangalaga at pag-aaruga sa nasabing bata.

Kinikilala ng Estado na sa karamihang kaso, higit na makikinabang ang isang bata mula sa isang foster care kaysa sa isang institutional care. Ito ang dahilan kung bakit ipinatutupad sa ating bansa ang Foster Care Program. Ito ay isang mahalagang hakbang patungo sa pagkakabalik ng isang bata sa kanyang tunay na pamilya o, kung hindi man, sa paglalagay sa isang pamilyang mag-aampon at mag-aaruga sa kanya.

Ayon sa Article II ng Republic Act (R. A.) No. 10165 ang mga sumusunod ay maaaring sumailalim sa foster care:

(a) Isang bata na inabandona, isinuko, pinabayaan, umaasa ng suporta o naulila;

(b) Isang bata na biktima ng sekswal, pisikal, o anumang iba pang anyo ng pang-aabuso o pagsasamantala;

(c) Isang batang may espesyal na pangangailangan;

(d) Isang bata na ang mga miyembro ng pamilya ay pansamantala o permanenteng hindi kaya o ayaw magbigay sa bata ng sapat na pangangalaga;

(e) Isang bata na naghihintay ng adoptive placement at kailangang maging handa para sa buhay pampamilya;

(f) Isang bata na nangangailangan ng pangmatagalang pangangalaga at malapit na ugnayan ng pamilya ngunit hindi maaaring ilagay para sa domestic adoption;

(g) Isang bata na ang pag-aampon ay nagambala;

(h) Isang bata na nasa ilalim ng mahirap na kalagayan sa lipunan tulad ng, ngunit hindi limitado sa, isang batang lansangan, isang bata sa armadong labanan o isang biktima ng child labor o trafficking;

(i) Isang bata na nakagawa ng pagkakasala ngunit pinalaya base sa “recognizance”; nasa kustodiya o pangangalaga o kaya naman ang kaso ay na-dismiss na; at

(j) Isang bata na nangangailangan ng espesyal na proteksyon ayon sa pagsusuri ng isang social worker, isang ahensya o ng DSWD.

Sa pagpili ng foster parent, ang mga kamag-anak ng batang isasailalim sa foster care ay bibigyan ng prayoridad kapag sila ay kuwalipikado. Ang mga banyaga ay maaari ring maging kuwalipikadong maging foster parent kapag sila ay nanirahan na sa Pilipinas ng 12 buwan na diretso at maninirahan pa rin sa Pilipinas sa loob ng termino ng foster care.

Upang masubaybayan ang Foster Care Program, magkakaroon ng superbisyon ang Department of Social Welfare and Development (DSWD) sa foster parent at sa foster child. Magsasagawa ng home visit ang isang social worker at sa ganitong paraan ay makikita ng social worker ang kalagayan ng bata sa kanyang foster home at ang pakikitungo ng bawat foster parent sa kanilang foster child. 

Ang batang isasailalim sa foster care ay mabibigyan ng subsidy ng DSWD. Ang financial subsidy ay batay sa kung ano ang pangangailangan ng bata upang mabawasan ang pinansyal na obligasyon ng foster parent nito. Bukod sa financial subsidy sa bata, ang foster parent ay mabibigyan din ng support care services.

Parusa para sa gov’t official na tumanggap ng pera o direct bribery

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Magtanong Kay Attorney | October 11, 2025

Dear Chief Acosta, 

Nakaranas ako ng pambabastos habang nasa trabaho ako. Noong isang beses na nasa stock room ako para kumuha ng gamit, sinundan ako roon ng boss ko. Tinanong niya ako kung puwede ba niya akong halikan. Sumagot ako ng hindi at pagkatapos ay umalis na ako. Noong bumalik ako roon para kumuha ng gamit ay hinatak na niya ako, niyakap at pinilit halikan. Dahil sa takot ko na ito ay maulit, ang pangyayaring ito ay binanggit ko sa human resources namin at nagpasa rin ako ng reklamo laban sa boss ko. Sinabi nila na iimbestigahan ito ngunit makalipas ang dalawang buwan ay wala pa ring nangyayaring imbestigasyon. Maaari ko rin bang singilin ng danyos ang mismong kumpanya na pinapasukan ko dahil sa hindi nila pag-akto sa isinumite kong reklamo? -- Ruffa

---

Dear Ruffa,

Ayon sa Section 4 ng Republic Act (R.A.) No. 7877 o ang “Anti-Sexual Harassment Act of 1995,” tungkulin ng employer na bumuo ng tinatawag na Committee on Decorum and Investigation. Ang komite na ito ang mag-iimbestiga ng anumang reklamo kaugnay ng sekswal na pang-aabuso sa trabaho. 

Kaugnay nito, nakasaad din sa Section 5 ng parehas na batas na ang isang employer ay maaaring magkaroon ng pananagutan sa mga danyos na bunga ng sekswal na pang-aabuso, kung mayroong isinumiteng reklamo sa kanya at hindi niya ito kaagad inaktuhan. Ayon sa batas: 

“SEC. 5. Liability of the Employer, Head of Office, Educational or Training Institution. – The employer or head of office, educational or training institution shall be solidarily liable for damages arising from the acts of sexual harassment committed in the employment, education or training environment if the employer or head of office, educational or training institution is informed of such acts by the offended party and no immediate action is taken thereon.”

Sa kasong Francheska Aleen Balaba Buban vs. Nilo Dela Peña (G.R. No. 268399, January 24, 2024), ipinaliwanag ng Korte Suprema, sa pamamagitan ng Kagalang-galang na Hukom Mario V. Lopez, na maaaring magkaroon ng solidary liability ang mismong employer para sa danyos na natamo ng biktima: 

“Furthermore, we find no cogent reason to depart from the uniform factual findings of the Labor Arbiter, the NLRC and the CA that Xerox Business was remiss in its duty under Section 4 of Republic Act No. 7877 to prevent or deter the commission of acts of sexual harassment and to provide the procedures for the resolution, settlement or prosecution of acts of sexual harassment. Specifically, it failed to create a committee on decorum and investigation to promptly act upon the allegation of sexual harassment filed by Buban. Accordingly, pursuant to Section 5 of the law, Xerox Business was adjudged solidarily liable with Dela Peña for payment of damages arising from the acts of sexual harassment committed in the employment.”

Para mas lalo pa nating maintindihan, kailangang ipaliwanag ang konsepto ng solidary liability. Halimbawa, ang isang biktima ng sekswal na pang-aabuso sa trabaho ay may karapatan na humingi ng danyos sa mismong gumawa sa kanya nito. Ngunit kung ang kanyang employer ay hindi umakto kaagad sa kanyang reklamo, maaari ring managot ang employer na ito sa halaga ng danyos na maaaaring singilin ng biktima sa mismong may sala. 

Sa iyong sitwasyon, base sa iyong nabanggit ay hindi inaktuhan at hindi kaagad na inimbestigahan ng iyong employer ang sekswal na pang-aabuso na nangyari sa iyo. Dahil dito, maaari ring magkaroon ng pananagutan ang iyong employer sa danyos na maaaring igawad sa iyo ng korte kaugnay ng pang-aabusong iyong pinagdaanan. 

Sana ay nabigyan namin ng linaw ang iyong katanungan. Ang payong aming ibinigay ay base lamang sa mga impormasyon na iyong inilahad at maaaring magbago kung mababawasan o madaragdagan ang mga detalye ng iyong salaysay. 

Maraming salamat sa iyong patuloy na pagtitiwala.