Pagiging aligaga, nauuwi sa wala

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | August 22, 2025

May matimbang na mensahe ang nagdaang Biyernes, bilang International Relaxation Day. Huwag itong maliitin, sapagkat malinaw pa sa sikat ng araw na sinuman ay kinakailangang panandaliang pumihit at halukipkipin ang kanyang sarili. 

Ang madaliang naiisip sa usapin ng pagre-relax ay ang pagtigil sa pinagkakaabalahan at pagpapahinga kahit ilang sandali lamang, na kadalasa’y naidadaan sa pag-upo, pagkakape o kaya’y pagsiyesta. Ngunit ito ay isang paksang malawak at maaaring magsanga sa talakayan.    

Sa isang banda, maaaring kapakanan ng kapwa ang maisaalang-alang rito. Kung tayo ay hindi bagabag at aligaga, makahaharap tayo sa kasalukuyan ng may tamang kaisipang magiging giya natin para makipagkapwa ng tama at maging inspirasyon sa pamilya at lipunan. 

Samantala, hindi maitatatwa na pansariling sitwasyon ang karaniwang napagbubulay-bulayan ng konsepto ng pagre-relax. Nariyan ang paglalakad, pag-eehersisyo, pagmuni-muni, paghinga nang malalim, pag-inom ng tubig, pag-idlip, pagpapamasahe, pagpapahangin o kahit man lang pagtingin sa malayo, lalo na sa maaliwalas na tanawin o kalangitan. Kasama na ang pakikinig sa tunog ng kalikasan imbes na ang ungol ng lansangan, o musikang banayad na makapananariwa ng masasayang alaala, o kaya’y pagbabasa ng aklat na nakalimbag sa papel imbes na nakatambad sa telepono o kompyuter. Kung magagantimpalaan ng pagkakataong makapagbakasyon, ito’y samantalahin kahit sa maiksing panahon lamang.

Ang pag-iwas o tuluyang pagtigil sa masasamang bisyo o kinagawiang nakalalason ng pangangatawan ay mauuwi rin sa tunay at pangmatagalang pagre-relax. Ganoon rin ang pagpili sa pahahalagahang tao o gawain, at pag-iwas sa toksikong mga kamag-anak, kaibigan, katrabaho o kinahiligan kung malinaw din lang na sila’y nakawiwindang o nakahihila ng iyong pag-unlad.

Planuhin ang paparating na mga araw at mga linggo para kahit may lumitaw na mga panggulat sa gitna ng pinagkakaabalahan, may kodigo namang magsisilbing gabay at mistulang aguhon. 

Sa gitna ng pagkagumon sa internet, idiskarga muna ang sarili lalo na mula sa trapik ng social media. Iwasan ang mga alertong hindi talaga kailangan, at hayaang tanging katok sa pinto o tawag sa telepono ang ituring na mahalaga’t apurahing atupagin. Nariyan din ang ilang mga “Huwag”.

Huwag dibdibin ang maliliit na bagay o ang naranasang kabiguan. Baka nakamaskara pala iyon na hakbang tungo sa pag-angat at pag-usad. Huwag ding masamain ang puna at baka paraan pala iyon upang mapabuti at mapatalas ang angking kakayanan.

Huwag malungkot o mainggit kung mayroon ang iba na ika’y wala pa, gaya ng matiwasay na tirahan imbes na sa magulong pamayanan, pagkain sa mamahaling restawran sa halip na pagtitiyaga sa pansiterya, o kaya’y pag-aangkas imbes na pagmamaneho ng sariling sasakyan.

Sa halip ay maging mapagpasalamat at sa gitna ng nakakahilong mga kasalimuotan at nakabibinging ingay sa paligid, itala ang kahit kaunting mga bagay na maituturing na biyaya. 

Magpugay din sa mabubuting impluwensiya at maging marikit at nakapagpapagaan ng loob na halimbawa para sa iba. Maging maalab sa pagtulong at pagmamalasakit sa kapwa, kahit sa mga pasaway. 

Maging banayad at alalahaning kadalasang nauuwi sa lubhang kasayangan ang walang saysay na pagmamadali. Ang pagiging palaging abala o aligaga ay hindi mabuti para sa atin.

Sa tuwing mapapagal, sa hanapbuhay man o sa tahanan, pumreno’t magpahinga, at huwag magpagiba o sumuko. Padayon lang, at malay natin na ang malumanay na inaasam, pinananabika’t isinusumamo ay ating makamit.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Serbisyo para sa mamamayan, gawing mabilis, magalang at maaasahan

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | August 15, 2025

Ang titulo o pamagat ng kauna-unahan kong artikulo sa pahayagang ito noong Agosto 18, 2023 ay “Taumbayan ‘wag pahirapan, tulong at serbisyo ibigay agad.” Sa nasabing espasyo, sinabi kong malinaw pa sa sikat ng araw na nakatambad ang mga pila at pagpapabalik-balik ng mga kapus-palad nating kababayan sa mga tanggapan ng pamahalaan. 

Mahabang pila at pagpapabalik-balik sa mga opisina ng iba’t ibang sangay ng gobyerno ang hinaharap ng mga kapus-palad nating kababayan bagama’t marami nang batas, patakaran at alituntuning naglalayon at nagtatakda na padaliin ang mga transaksyong ito -- nasyonal, lokal o korporasyong pag-aari o kontrolado ng gobyerno.

Nandiyan ang Republic Act (RA) No. 6713 o ang Code of Conduct and Ethical Standards for Public Officials and Employees na inaprubahan noong Pebrero 20, 1989 upang maipaabot sa mga mamamayan ang mabilis, magalang at sapat na serbisyo sa publiko.

Noong 1994, naglunsad ang Civil Service Commission ng programang “Mamamayan Muna, Hindi Mamaya Na” na sa titulo na lamang ay hindi na kailangang ipaliwanag. Katulad ng RA 6713, layunin din ng nasabing programa ang mabilis, magalang at mahusay na paglilingkod sa publiko ng mga opisyal at kawani ng gobyerno.

Sumunod diyan ang RA 9485, ang Anti-Red Tape Act of 2007 na inaprubahan noong Hunyo 2, 2007.

Upang higit na palakasin ang Anti-Red Tape Act, inamyendahan ito ng RA 11032, ang Ease of Doing Business and Efficient Government Service Delivery Act of 2018, na inaprubahan naman noong Mayo 28, 2018.

Ngunit ang pagpapatupad ng mga nasabing batas at alituntunin ay naging mala-ningas-kugon sapagkat nasasaksihan pa rin ang pila ng mga mamamayan sa mga tanggapan ng gobyerno at namamalas sa social media ang mga reklamo hinggil sa matagalang aksyon ng ilang tanggapan ng gobyerno sa mga hinaing, pakiusap at reklamo mula sa pangkaraniwang mamamayan.

Kailangan ng mas maigting na pagsusumikap ng gobyerno upang ibsan ang bigat na dinadala ng ating mga kababayan at mga organisasyon, tulad ng maliliit na namumuhunan o negosyo sa bansa. 

Tularan ninyo ang ipinamamalas ng Department of Energy, sa pangunguna ni Energy Secretary Sharon Garin, sa programa nitong gawing mabilis o madali na ang pagkuha ng mga magtitingi at magtitinda ng liquefied petroleum gas (LPG) at mga may-ari ng gasolinahan ng License to Operate (LTO) at Certificate of Compliance (COC). Sapagkat inilalapit na ng DOE ang pamahalaan sa mamamayan, gaya ng ginawa nitong pagtungo sa Palawan nitong linggong ito. 

Sa mga nakaraang panahon, ang mga kukuha ng LTO at COC gaya ng mula sa mga probinsyang nasa isla katulad ng Mindoro-Marinduque-Romblon-Palawan (MIMAROPA) ay kinakailangang magtungo pa sa punong himpilan ng DOE sa Lungsod ng Taguig upang isumite at iproseso ang kanilang mga aplikasyon para sa nasabing LTO at COC.

Dahilan dito, kinakailangan ng mga aplikanteng gumastos para sa pamasahe, pagkain at tirahan, pagkawala ng oras sa kanilang negosyo at ganoon din ang abala, pagod at hirap ng mga ito.

Sa ilalim ng nasabing programa, nagtatayo ng mga One-Stop Shop ang DOE upang tiyaking makukuha ng mga aplikante para sa LTO at COC sa araw ding isumite nila ang kanilang aplikasyon, kung kumpleto ang lahat ng kailangang dokumento para suportahan ang kanilang aplikasyon.

Dagdag pa rito, pinalalakas din ng nasabing programa ng DOE ang mga pamantayan para sa kaligtasan ng mga mamamayan at mga komunidad at tinutulungan ang mga negosyong lokal, na lalong pagbutihin ang kanilang paglilingkod sa mga komunidad na kinatatayuan ng kanilang mga negosyo.

Muli ay binibigyang tinig ko ang aking panawagan sa kauna-unahang pagbibigay ko ng opinyon: Lumabas ang mga pinuno ng lahat ng tanggapan at ahensya ng gobyerno sa kani-kanilang komportableng tanggapan at asintaduhin ang paglilingkod sa kanilang mga nasasakupan upang tiyaking hindi na magpapabalik-balik ang ating mga kababayang lumalapit at humingi ng tulong — para ganap na maramdaman ng taumbayan na may gobyernong maaasahang magmalasakit sa kanilang kapakanan.

Ipinaaalaala rin natin sa na sa ilalim ng Anti-Red Tape Act at Ease of Doing Business and Efficient Delivery of Government Act na nakapatong sa inyong balikat ang pangunahing responsibilidad at pananagutan ng pagpapatupad ng nasabing mga batas. Gayundin, may kaukulang parusang administratibo at kriminal sa sinumang mapatutunayang hindi ginampanan ang kanyang tungkulin.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Talakayan at singitan sa Pambansang Budget, ibuyangyang sa publiko

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | August 1, 2025

Panahon na para ganap na isapubliko ang lahat ng diskusyon at alokasyon patungkol sa panukalang Pambansang Budget lalo na ng mga kinatawan ng Senado at Kamara de Representantes sa Bicameral Conference Committee kung saan “closed door” nilang laging pinagkakasunduan ang mga probisyon ng National Expenditure Program ng pamahalaan. 

Dapat huwag nang pumayag at obligahin na ng sambayanang Pilipino, lalo na ang mga matapat na nagbabayad ng buwis mula sa dugo at pawis, ang buong Kongreso — na ibuyangyang na ang pagpupulong nilang ito gaya ng nararapat. 

Hindi natin dapat pang payagan ang mga mambabatas na sila-sila na lamang ang magkarinigan at mag-usap-usap tungkol sa kung saan-saan dapat ipaglalagay ang pondo ng pamahalaan, kung wala nga silang itinatago o gustong sarilinin. 

Nananawagan tayo sa lahat ng nagmamalasakit na ordinaryong Pilipino na gamitin ang kapangyarihan ng ating kanya-kanya at sama-samang tinig sa social media upang pa-alingawngawin ang karapatan nating mabatid ang bawat pinaglalagakan ng pera ng gobyerno.

Huwag na tayong pumayag na gawing saling pusa ng mga kinatawan sa bicam na gustong isantabi ang boses ng taumbayan na lagi na lamang kinakaya-kaya sa loob ng matagal na panahon. Kaya naman nagawa nilang isarado sa publiko ang mga pag-uusap na ito nang wala tayong nagawa. 

Dapat ding malinaw sa iniimprentang Pambansang Budget ang bawat linya ng alokasyon, upang hindi makapagsingit ang mga taksil sa bayan ng mga pondong kanilang naitatago nang hindi kayang hanapin kahit ng sarili nilang baguhang legislative staff na hindi sanay bumungkal ng mga volume ng librong ito. 

Ayon sa pinakahuling OCTA Research survey, bumaba ang trust at approval ratings ng Senado nitong nagdaang second quarter na hindi man lang lumampas ng 50 porsyento pareho na dati namang lampas dito. 

Lalong bababa iyan kapag patuloy silang nagbingi-bingihan sa panawagan ng taumbayan na ibuyangyang ang kanilang ginagawang pagtalakay ng panukalang Pambansang Budget.

Hindi gaya ng dati na madali mabusalan ang bibig ng mga dapat maghayag ng katotohanan at kontrolin ang naratibo ng mga pangyayari para sila paboran, ngayon ay hindi na sila basta makapagtatago sa katotohanang ayaw nilang ilabas ang buong katotohanan sapagkat nakamatyag ang taumbayan na lahat ay maaaring magsalita at panigan ng kapwa ordinaryong mamamayan hanggang sa ito ay umalingawngaw sa buong sambayanang Pilipinas — na maaaring magpatumba sa mga inihalal na tampulan ng kanilang marapat na poot at ngitngit. 

Nananawagan tayo ngayon pa lamang kay Senate President Chiz Escudero at House Speaker Martin Romualdez na pagkaisahang isapubliko ang paparating na bicam ilang buwan mula ngayon para mapagkasunduan ng dalawang kapulungan ang National Budget — kasama ang taumbayan. 

Hayaan ang sambayanang Pilipino na makibahagi sa napakahalagang proseso ng pagsasabatas ng General Appropriations Act!

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.