Usapin sa mental health, dapat seryosohin

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Marso 8, 2024

Tilatumigil ang pag-inog ng mundo para sa marami nating kababayan nang sandaling magkaproblema kamakalawa ang Facebook at Messenger noong na-log-out ang napakaraming mga accounts dito. 

Pakiramdam ng marami ay naiwan silang mag-isa sa isang isla na walang kasama, walang magawa, at nasa ilalim ng karimlan na puno ng pagtatanong kung kailan sila makababalik sa kabihasnan. 

Hindi na nga sanay ang milyun-milyong mga Pilipino na talaga namang maya’t maya ay nakatutok sa kanilang FB at nagpo-post ng mga pangyayari sa kanilang buhay o sentimyento kasabay ang pabalik-balik na pagsulyap sa mga nagla-like ng kanilang mga post. Ang iba naman ay nakiki-marites lang para may maikwento sa mga kapitbahay at kaibigan. 

Noong araw na mas tahimik ang buhay ay uubra naman ang kawalan ng digital na teknolohiya at social sites gaya ng Facebook. Mas mapayapa at may panahon sa pisikal at mental na ehersisyo ang mga tao at tunay na pakikipagkapwa. 

Hindi tulad ngayon, sa gitna ng paglaganap ng social media sites ay tumitindi rin ang pinagdaraanang mga hamon sa mental na kalusugan o mental health ng marami sa atin. Nag-aalala rin tayo na kulang na kulang ang matatakbuhan ng ating mga kababayang dumaraan sa mga ganitong pagsubok. 

Sa gitna ng pagkaaliw ng marami sa social media sites, mayroong mga lalong nalulugmok naman sa mental na aspeto dahil rin sa mga nakikita rito. Marami sa ating mga kabataan ang naliligaw ng landas, napapariwara at mayroon din namang nakakabangon matapos matuto. Iyan din ang ginagamit ng mga manloloko at mga nananamantala. 

Samantala, marami namang mga katandaan ang nagiging masaya dahil nahahanap nila sa Messenger ang kanilang mga kaklase noong kabataan nila at muli silang nagkikita-kita sa mga reunion na puno ng pananabik hanggang sa inaabot pa ng madaling-araw. 

Sa kabilang banda, may mga nagkakaroon naman ng isyu sa mental health sa gitna ng pagkahumaling ng kanilang mga asawa sa walang humpay na pakikipag-usap sa Messenger sa mga natagpuang kaklase na parang mga batang patay-malisya.

Nagmumurang kamatis kung tumutok sa socmed at nakakalimutan ang maraming taong ibinuhos sa kanila ng mga kabiyak na dumaraan tuloy sa mga mental na pagsubok. 

Marami pang ibang sitwasyon ang pinagdaraanan ng ating mga kababayan tulad nito na nagiging hamon sa kanilang mental health. Kaya’t ang panawagan natin ngayon sa mga mamamayan na isaalang-alang at huwag kalimutan ang ugaling marangal na ating kinagisnan, na iniisip ang kalaunang epekto sa ibang tao ng kanilang diumano’y walang malisya na asal pero mali sa mata ng madla, na maging kagalang-galang, at tapat. 

Ituon din natin ang ating isipan sa mga positibong bagay na makatutulong sa ating mental na kalusugan. Mas mahalaga ang magkaroon tayo ng malinaw at malusog na kaisipan para maging maayos din ang pakikitungo natin sa kapwa maging ang ating pamumuhay.

Ang usapin ng mental health ay seryoso at mabigat, kaya huwag sana tayong maging sanhi ng pagkompromiso nito. Asintaduhin natin ang ating katapatan at pagiging disenteng mga mamamayan!

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Mga babaeng biktima ng karahasan, walang makapitan

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Marso 6, 2024

Nakakagalit na nadaragdagan pa ang bilang ng mga kababaihan sa bansa na dumaranas o nakaranas ng karahasan o pananakit, sa gitna ng maraming naipasang batas na naglalayong magbigay proteksyon sa kanila. 

Sa talang ibinahagi kamakailan ng Philippine Commission on Women, nasa 13 porsyento ng mga kababaihan na edad 15 hanggang 49 ang nakaranas ng pisikal na karahasan mula gulang na 15. 

Ito ay base pa lamang sa mga iniulat ng mga nasabing kababaihan at hindi kasama ang mga hindi nag-report ng kanilang sitwasyon. Kaya tiyak na mas mataas pa ang aktuwal na bilang ng mga babaeng dumanas ng pisikal na karahasan sa iba’t ibang pagkakataon. 

Sa kabilang banda, dumarami na rin ang mga babaeng hindi natatakot na lumabas at lumaban sa nararanasang karahasan. Kaya nga nakikita na natin na tumataas ang bilang ng mga kababaihan sa bansa na naging biktima. 

Sa ibang bansa tulad ng Amerika, may kadalian ang paghingi ng tulong sa pamamagitan ng pagtawag sa tatlong numero lamang tulad ng 911 at pupuntahan na ang humihingi ng tulong sa kanyang kinaroroonan para masaklolohan. 

Ngunit dito sa Pilipinas, marami pa ring kababaihan ang nag-aalinlangang lumantad at magpasaklolo sa maraming kadahilanan, na dapat nating maiwaksi sa kanilang isipan at sitwasyong kailangang maisaayos para makumbinse sila na mayroong maaaring lapitan at dadamay sa kanila hanggang sa maging mabuti ang kanilang kalagayan. 

Saligan ng mga babae ang batas na Republic Act 9262 o Violence Against Women and their Children Act na ipinasa noong 2004. Naglalayon itong protektahan ang ating mga kababaihan laban sa karahasan na hindi lamang iyong pisikal kundi pati sekswal, sikolohikal na karahasan, gayundin ng ekonomikong pang-aabuso tulad ng pagkakait ng pinansyal na suporta sa isang ina at kanyang mga anak. 

Sa kabila ng batas na ito, marami pa ring kababaihan ang pinipiling huwag maghain ng reklamo gamit ang puwersa ng batas na ito sapagkat nagbabakasakali pa rin silang maaayos ang kanilang sitwasyon nang hindi napipilitang kasuhan ang kanilang abuser o nang-aabuso. 

Sadyang napakamatiisin ng maraming Pilipina hanggang sa puntong hindi na dapat dahil rin sa konserbatibong pananaw ng ating lipunan, kung saan inaasahan ang mga babaeng huwag basta iwanan ang kanilang asawa at maging instrumento sa pagbabago nito ng disposisyon at pakikitungo. 

Wala pang diborsyo rito sa atin, at napakamahal at tagal naman ng proseso ng annulment na hindi rin kakayaning itawid at gastusan ng maraming babae sa bansa. 

Sa pangkalahatang sitwasyon ngayon, marami pa ring dapat gawin para sa napapanahong matulungan ang mga babaeng dumaranas ng karahasan.

Kailangan ng buong pagtutulungan ng mga kaukulang departamento at ahensya ng gobyerno, maging ng mga lokal na komunidad. Hindi natin alam na maaaring ang lagi nating kausap na akala nating walang problema ay dumaranas pala ng iba’t ibang uri ng karahasan, kasama na ang mental at emosyonal. 

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Pagsisikap ng taumbayan, tapatan ng tunay na malasakit!

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Marso 1, 2024

Sa gitna ng pagdarahop ng maraming Pilipino, makikita ang matinding pagsusumikap ng bawat ordinaryong mamamayan na magkaroon ng pagkakakitaan gaano man kahirap itong itaguyod para lamang makaraos sa araw-araw. 

Mababanaag ito sa mga naglipanang mga maliliit na kainan at mga puwestong nagtitinda ng samu’t saring pantawid-gutom at iba’t ibang mga kalakal sa halos bawat sulok at kalye ng mga siyudad lalo na sa Metro Manila. 

Napadaan nga kami kamakalawa sa Arellano Street sa Maynila at talaga namang hindi na halos makausad ang aming sasakyan dahil sa kabi-kabilang mga food stall at talipapa. Sa rami ng mga puwestong ito na bukas hanggang gabi, tila piyesta ang lugar at parang may peryahan rin na hindi nawawalan ng mga tao sa labas. 

Gayundin sa San Andres Bukid, mas marami nang mga maliliit na kainan at mga coffee shop, lugawan, bilihan ng mga laruan ng mga bata at iba pa na talaga namang nagpapakita kung paano nagpapakatatag sa paglikha ng pagkikitaan ang mga residente. 

Samantala, sa C-5 Service Road sa Taguig City ay talaga namang hitik na rin sa mga kainan na pang-masa at may sobrang mura bagama’t kaunti lamang ang ulam na ibinudbod naman sa maraming kanin na nakakabusog na rin. 

Kaya rin dumarami ang mga kainan at tindahan ng pagkain dahil dumarami na rin ang mga tahanang hindi na pinipiling magluto lalo na kung dalawa o tatlo lang naman sila.

Sa pagod pa lamang sa pagkokomyut at sa trabaho, itutulog na lang ang dapat gugugulin sa pagluluto at paghuhugas ng kaldero at pinggan. Higit sa lahat, mas mahal pa ang mamalengke at bumili ng lulutuing ulam, gulay, pati na pansahog at pantimpla kaysa sa bumili ng lutong ulam na may libreng sabaw pa. 

Sa gitna ng sariling kayod at pagsisikap ng mga Pinoy na mabuhay na marangal, lalo na ang mga walang kakayanang makapangibang bansa para kumita ng dolyar, maririnig naman ang mga usapan sa mga maliliit na kainang ito ng panawagan at pag-asam na magkaroon ng malalim na pagbabago ang sistema sa Pilipinas na kalaunan ay makapagpapabuti ng buhay ng lahat na walang maiiwanan. 

Hindi rin lagi naiiwasang maulinigan sa iba’t ibang sulok at umpukan ang pagtatanong kung ano nga ba ang ginagawa ng mga tinatawag na lingkod-bayan sa kasalukuyan at pagpuna sa nakabibinging katahimikan at nakadidismayang kawalan ng malasakit ng mga ito sa gitna ng abang kalagayan ng mga nasa laylayan ng lipunan. 

Samantala, napapailing na lamang ang karamihan sa mga oo na lamang ng oo o wala man lang ipinapahayag na oposisyon sa mga bagay na dapat sana ay maringgan man lang sila ng pagkamaka-Pilipino. 

Kaya ang tanong ng marami, ilan pa ba ang talagang tatayo at maninindigan ng tunay at malalim para sa bayan? Sa mga kasalukuyang masalimuot na mga usapin, madaragdagan pa ba ang makikipaglaban para sa kapakanan ng mamamayan?

Nagmamatyag ang taumbayan sa bawat sulok na kanilang kinaroroonan!

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.