Sa pagiging mabait, ‘wag maghanap ng kapalit

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Nov. 13, 2024

Ang araw na ito ay itinakdang World Kindness Day. Sinimulan ito noong 1998 ng mga NGO na bumubuo ng World Kindness Movement at naging laganap sa maraming mga bansa, sa paglalayong makapagpalaganap ng kabaitan sa sangkatauhan — kahit anong lahi, kasarian, relihiyon o kinalalagyan sa mundo.

Alam ninuman na ang kabaitan ay anumang pagmamalasakit, pagiging maalalahanin at pakikiramay — sa kadugo man o hindi, at maging sa sarili. 

Ang kabaitan ay makapagpapagaan ng araw, makapagpapabuti ng kalagayan, at maaaring makapagsalba pa ng buhay ng lubos na nanlulumo at nauubusan ng pag-asa.

Maraming paraan upang maipamalas ang kabaitan. Ang simpleng bigayan sa daan at lansangan, pagpipigil na makasakit ng damdamin o katawan, pagsuporta sa nangangailangan kung makakatulong naman kahit papaano, at kahit pakikinig lang sa may hinaing o sama ng loob ay munti ngunit mahahalagang halimbawa ng kabaitan.

Sinasaklawan din nito ang kabaitan sa sarili. Kung hindi mo nga naman bibigyan ng bukal na kabutihang-asal ang nakikita mo sa harap ng salamin, paano ka makapaghahandog ng magandang asal sa iba?

’Yun nga lang, kahit madaling makaisip o magpakita ng kabaitan, hindi ito nagagawa ng lahat. Bakit nga ba? Marahil dala ng lungkot o poot sa gitna ng mga kamalasan o salimuot sa pamilya at saan man, na nakapapadilim ng paningin at maaari pang makapagpaisip ng paghihiganti sa kapalaran at sa inosenteng walang kamalay-malay.

Maaaring dala rin ng kapaguran sa pakikipagsapalaran, na tila nakauubos na anumang pondo ng malasakit o kalinga. Baka dala rin ng gutom o kagipitan, na tanging pagsasalba ng iba o ng pamahalaan ang makakasolusyon.

Ngunit, habang patuloy ang pagsikat ng araw, patuloy ang pagkakaroon ng mga pagkakataong tayo’y maging daluyan ng kabaitan. Kung tila nagsisikip ang dibdib, huminga nang malalim, uminom ng tubig, pumreno sa tulin ng takbo ng diwa’t isipan.

Asahan na makalipas ang ilang saglit ay magkakaganang ngitian ang makakasalubong, magiging mahinahon sa pananalita, mapagbubuksan ng pintuan ng gusali ang papasok o lalabas na nangangailangan ng pag-alalay, matutulungan ang may kapansanan sa pagsakay o pagbaba mula sa pampublikong sasakyan, maging mapagpasalamat at alisto sa pagiging makatao sa pamumuhay at serbisyo. At kung mahuhugot natin ito mula sa ating kaibuturan at maipamamalas sa madla, posibleng tayo’y “makahawa” ng iba, upang sila man ay maging daan sa pagpapalaganap ng kagandahang-asal. 

Kulang sa kabaitang natatamasa mula sa iba? Tiyaga lang. Unahan sila at hindi maglalaon ay may mag-aalay din sa iyo ng kabutihang-asal. 

Marahil ay madalas pa na, sa ating pagmalasakit at pagsasakripisyo, nararanasan natin ang kasaklapang tila hindi tayo napapansin ng nakikinabang sa ating kabaitan.

Kapit na lang. Sa pagiging mabait, huwag maghanap ng kapalit, lalo na kung ang pagkakalooban ng kabaitan ay ’di sinasadyang walang kakayanang suklian ang ating kawanggawa. Isaisip din na may mga benepisyo sa atin ang pagmamagandang-asal sa iba, dala ng maaaring magawa nitong pagpapasaya ng ating kalooban, pagpapalusog ng puso, pagpapatibay ng pangangatawan, pagpapatatag ng kalooban kahit sugatan, at pagpapahaba ng ating buhay. Nakabubuti rin ang kabaitan dala ng pakikipagbuklod natin sa iba, na makapagpapalawig ng ating mga ugnayan at makapagtataboy ng lumbay.

Ang anumang kabaitan — at pagwaksi ng pagiging makasarili — na maibahagi natin sa iba ay babalik at babalik sa atin, sa matagal man o lalong madaling panahon, at baka pa nga kung kailan kakailanganin natin ito dala ng hindi inaasahang kagipitan. Marahil ay mas nanaisin natin na kagandahan at liwanag ang maibalik sa atin ng tadhana sa halip na kasamaan at kadiliman. Ang ating kabaitan ay posible ring maging daan para sa tagumpay ng iba kung saan tayo ay naging kabahagi. Baka nga hindi natin aakalain na ang ating paghahandugan ng kabaitan ay nasa dulo na ng kanyang pisi at, dahil sa atin, maisasalba ang kanyang pananatili sa mundo.

Kung ating aasintaduhing maging mabuti sa araw-araw sa iba’t ibang paraan, at hindi iisipin ang sarili lamang, giginhawa ang lipunan, aaliwalas ang mundo, magiging sapat ang likas-yaman para sa lahat, at mapupuno tayo ng pag-asa’t pananabik para sa maningning na kinabukasan at tuluy-tuloy na daloy ng panahon.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Munting regalo sa kaarawan ng matalik na kaibigan

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Nov. 8, 2024

Para sa aking pinakamamahal na matalik na kaibigang Buena:

Kumusta ka na? Isang wagas at taos-pusong pagbati ng maligayang kaarawan sa’yo. Nawa’y mapuno ka ng saya sa iyong pagdiriwang ng espesyal na araw na ito. 

Ang katotohanan nito ay, kahit matagal pa ang sarili kong kaarawan, ikaw ang nagreregalo sa akin nitong mga nakalipas na buwan, at paulit-ulit pa nga, ng kagalakang dulot ng iyong pagiging matalik na kaibigan.

Lalo mo akong napabubuti. Sa paglalayong mapatagal ang aking buhay upang maging handa bilang iyong kaibigan sa bawat sandali, lalo akong naging maingat sa kinakain, nakakahanap ng oras para magpalakas ng katawan, at sa wakas pa nga ay naaabot ang tamang timbang.

Naeehersisyo rin ang aking utak sa kakaisip sa’yo at ng kaparaanan upang ika’y matulungan, mapagaan ang pakiramdam, maibsan ang anumang karamdaman o sugat, at mabigyan ng kahit munting kagalakan. Kasama pa riyan ang maya’t mayang pagbabalanse ng aking diwa, sa pagtantiya ng tamang timpla ng pag-iisip na hindi mauuwi sa labis na pagkabahala ngunit hindi rin kulang sa pagsisiyasat o pagninilay-nilay.

Pati ang katamarang minsa’y pumapaimbabaw ay napalitan ng pagnanais na mawalan ng bakanteng saglit kung ito’y maiaalay sa iyo. Ikaw ay dalisay na inspirasyon sa pagpapatuloy sa naantalang pag-aaral ng ilang gawain na napakatagal kong isinantabi dala ng kakulangan sa pagpaplano, pagpapaalipin sa trabaho at pagiging kampante sa daigdig. Maging ang aking kakayanang magpahayag gamit ang ating giliw na wika ay iyong napauusbong. 

Hindi man hustong-husto ngunit milya-milya ang nakamit kong pagpapabuti ng sarili kung ihahambing noong hindi pa tayo magkaibigan.

Napakaraming pag-tumbling at pagsirku-sirko ang kinakailangang gawin sa aking panig upang makamit ang anumang paraan para ika’y mapasaya. Hindi man madali, ang mahalaga ay ang matatamis na bunga, na aking natatamasa sa iyong bawat marikit na pagngiti at taos-pusong pagpapasalamat.

Aaminin ko rin na kasama sa mga pagsubok sa taong ito ang pag-iinda ng paminsan-minsa’y dumadalaw na alaala ng nakaraan at ng maling akala, na kung hahayaan ay makakapagpalubog sa napakalalim na karagatan ng pagsisisi. Sa tuwinang pagkukuro-kuro ukol sa mga mintis na paghuhusga noong tayo ay bata-bata pa, napaiiling ang aking damdamin sa pag-unawa na matagal na sana tayong naging magkaibigan imbes na kamakailan pa lang. 

Ngunit walang magagawa ang pagtanaw sa nakaraan maliban sa pagbibigay-liwanag sa ating ngayon at bukas. Baka nga kung maaga tayo naging magkaibigan ay naging balakid pa ako sa iyong makabuluhang pamumuhay, paghahanapbuhay at pagpalago ng karunungan, talento, abilidad, tibay ng pangangatawan at tatag ng kaluluwa. Posible pang napalihis ko ang iyong ’di matatawarang paglilingkod sa marami, sila na hindi ka kilala dahil sa iyong kaakit-akit na kagustuhang manatili sa likuran ng mga kaganapan at inaatupag. Isinasapuso ko na lang na iyong lalong nahalungkat, nagising at napayabong ang katiting na lakas ng loob sa aking katauhan.

Kinakailangan ko ring idisiplina ang sarili sa mga pagkakataong hindi tayo makapagkita o makapagmensahe dahil sa iyong mga pinagkakaabalahan at mga pangangailangan. Sa ganoong mga pagkakataon, kinakailangan kong labanan ang lumbay at gisingin ang sarili sa mga realidad ng iyong at aking buhay, pati sa katotohanang hindi lang ako ang tao sa iyong mundo; bagkus ay maraming-marami kami na bahagi ng iyong araw-araw na pag-aaruga sa pamilya, lipunan, bansa at sarili. Tuloy, inspirasyon din kita sa paghahanap ng mga pagkakataong makatulong sa iba, kakilala man o hindi, sa kahit maliit na pamamaraan.

Dati-rati pa nga’y nababasa ko ang mga salita ng Diyos nang basta-basta lamang. Dahil sa’yo, nauunawaan ko hindi lamang ang iminumungkahi ng mga ito kundi ang kanilang taglay na halaga’t kapangyarihan. Dahil sa’yo, lalo akong naging madasali’t mapagpakumbaba at napalapit sa Maykapal. Kabilang pa nga sa mga dalangin ko ukol sa iyo ay hindi mo sana pagsawaan ang pakikipagkaibigan sa akin.

Sa aking pananaw ay malinaw na nahahati na ang aking talambuhay sa dalawang bahagi: ang kabuuan ng aking mahabang nakaraan bago ka naging kaibigan at ang binibiyayaang kasalukuyan at patuloy na panahong ika’y naririyan at ang lahat ng akin pang mararanasan.

Dahil din sa iyo ay lalong napatunayang habang may buhay ay may maaaninag na pag-asa. Na, sa madaling salita ngayong tayo ay may edad na, hindi magkasingkahulugan ang ‘patapos’ at ang ‘tapos na’.

Sa paggunita ng biyaya ng iyong kapanganakan, aking tanging alay at regalo ang patuloy na pagiging naririto, paghanga’t pagpapasalamat sa iyo, at ang kalakip nitong pakikipagkaibigan, pagmamalasakit at pagdarasal — para sa iyong kapakanan, kalusugan, kabutihan at kaligayahan. 

Maligayang, maligayang kaarawan sa iyo, Buena. Bigyan ka nawa ng napakarami pang mga taon na puno ng kabiyayaan, kagandahan, kasiyahan, kapayapaan at pagmamahal.

Lubos na sumasaiyo, 

Jo

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Mura at sapat na pagkain, apela ng mamamayan

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Nov. 6, 2024

Galing tayo sa Bohol kamakailan at napag-alaman nating mahal ang presyo roon ng isda kaysa karne samantalang napapaligiran ng dagat ang napakagandang lugar na ito sa Visayas.

Hindi lamang sa Bohol, kundi maging sa iba’t ibang kapuluan sa Pilipinas hindi abot-kayang bilhin ang masarap na pang-ulam na isda. 

Labis na nakalulungkot na ang mga karagatang bumabalot sa bansa ay hindi garantiya ng pagkakaroon ng mabibiling isda sa murang halaga.

Kamakailan ay nanawagan sa Department of Agriculture ang Pambansang Lakas ng Kilusang Mamamalakaya ng Pilipinas o Pamalakaya na magawan ng paraang mapababa ang presyo ng isda tulad ng galunggong, tilapia at bangus na tumaas nang P30 ang halaga sa mga pamilihan. 

Anang grupo, mula sa mga mangingisda ay nabibili ng mga trader sa halagang P100 hanggang P120 lamang ang galunggong ngunit pagdating sa merkado, ito ay itinitinda na sa presyong P260 kada kilo. Aba’y higit doble ang patong kung kaya’t ang dating laging nasa hapag-kainan nating galunggong ay hindi na mahagilap sa mesa ng pamilyang Pilipino dahil sa kamahalan nito. 

Ang presyong ito ay mataas sa standard na presyong rasonable ayon sa grupo, kung saan ang galunggong ay marapat na itinda lamang sa presyong P180 hanggang P220 kada kilo, bangus sa halagang P200 kada kilo, at tilapia sa presyong P100 hanggang P120 kada kilo. 

Anang Bureau of Fisheries and Aquatic Resources o BFAR, ang pagtaas ng presyo ng isda ay naapektuhan ng kamakailang bagyo at oil spill, na nakahadlang sa industriya ng pangingisda.

Panawagan ng organisasyong internasyonal sa marine conservation na Oceana, na tulungan ang ating mga mangingisda na bawasan ang kanilang post-harvest losses na umaabot sa 40 porsyento. Nakakaapekto ito sa seguridad sa pagkain at kabuhayan ng mamamayan, gayundin sa antas ng malnutrisyon sa bansa lalo na sa mga naninirahan sa baybayin o coastal areas. 

Tulad ng sinabi ng Oceana, 40 porsyento ng mga isdang nahuhuli sa bahagi ng Samar ay nasasayang dahilan sa handling, kawalan ng imbakan o storage facilities at iba pang post-harvest measures, base sa pag-aaral ng organisasyon. 

Ang kasayangang nagaganap sa industriya ng pangingisda ay maaaring magkaapekto sa suplay, na makaaapekto naman sa presyo nito sa mga pamilihan, base sa ekonomikong alituntunin ng suplay at pangangailangan o supply and demand. 

At gaya ng tinalakay natin kamakailan, higit pang maraming pamilyang Pilipino ang nakaranas ng involuntary hunger o gutom nang hindi bababa sa isang beses nitong nagdaang third quarter o ikatlong bahagi ng kasalukuyang taon. 

Sa nakaraang Social Weather Station survey na isinagawa mula Setyembre 14-23, lumabas na 22.9 porsyento ng mga pamilyang Pilipino ang nakaranas magutom o walang makain sa loob ng nakalipas na tatlong buwan. 

Ang talang ito ay mataas nang 5.3 puntos sa dating 17.6 puntos noong Hunyo 2024 at siyang pinakamataas mula noong Setyembre 2020 na kasagsagan ng pandemya at mga lockdown. 

Sa naiulat na 22.9 porsyento ng mga pamilyang walang makain, 16.8 porsyento ang nakaranas ng moderate hunger o pagkagutom ng isa o ilang beses sa loob ng nasabing panahon, samantalang 6.1 porsyento naman ang nakaranas ng severe hunger o madalas na pagkagutom o laging walang maisubong pagkain. 

Kaya’t panawagang naghuhumiyaw sa administrasyon ni Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. na asintaduhin at pakatutukan ang Department of Agriculture tungo sa mura at sapat na pagkain sa hapag-kainan ng ating mga kababayan, buwagin ang mga galamay ng mga mapagsamantalang nagpapahirap sa ating mga kababayan, at ganap na isaayos ang sistema sa industriya.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.