Suweldo ng ilang taga-gobyerno, nakakalula naman!

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | June 4, 2025

Mabuti naman at sinuspinde pansamantala ang planong rehabilitasyon ng EDSA na dinaraanan ng marami nating kababayan sa araw-araw, at dinesisyunang unahing pagbutihin ang kasalukuyang kalagayan at serbisyo ng mass transit system tulad ng MRT at LRT at gumawa muna ng mga kaparaanan para ibsan kahit kaunti ang sinasalungang trapiko sa Metro Manila. 

Sa carmageddon na kasalukuyan nating nararanasan sa EDSA, aba’y dagundong ng pighati at pait ang bumalot sa mamamayan nang ianunsiyo ang nasabing rehabilitasyon. 

Bagama’t kalaunan ay makapagpapagaan ito ng ating mga buhay sa nasabing kalsada, ang pagsisimula ng proyektong ito nang walang alternatibong maaasahang pangmasang transportasyon ay magdudulot ng kalunos-lunos na epekto sa mamamayan, bayan at ekonomiya. 

Dapat pakaisipin muna ang bawat hakbang at planuhin nang pinakamainam ang proseso ng pagdudulot ng pagbabago sa imprastraktura para naman hindi tila pinaglaruan ang aba na ngang kalagayan ng taumbayan. 

Napakarami pang maaaring magawa para ibsan pa ang kalbaro ng masang Pilipino — kung mag-aalab lamang ang dedikasyon sa araw-araw ng mga nagpapatakbo ng bawat ahensya ng pamahalaan. 

***

Kamakailan ay bumulaga rin sa atin ang pigura ng mga may pinakamalaking suweldong natatanggap sa pamahalaan at halos pumalo sa singkuwenta milyon o P50 milyon ang taunang sahod na pinakamalaki sa listahan.

Nangilid ang luha ng marami sapagkat sa gitna ng kanilang pagiging isang kahig isang tuka ay naroon sa posisyon ang mga ni hindi nila kilala at ni hindi nila maabot na mga appointed officials na nakatatanggap buwan-buwan ng suweldong katumbas na ng matagumpay na nagnenegosyo kung hindi nga higit pa. Daig pa nila ang sahod ng mga inihalal na opisyales ng gobyerno. 

***

Sa pangkalahatan, ang mga may matataas na suweldo sa pamahalaan ay yaong mga naninilbihan sa government-owned and-controlled corporations o GOCCs na hindi kabilang sa salary standardization, kung saan naman bumabatay ang sahod ng karamihang kawani ng pamahalaan. 

Aba’y Ginoong Pangulong Marcos Jr., napakaswerte naman ng mga nasabing opisyal na ito na nagpapasasa sa napakalalaking mga suweldo samantalang ang kanila namang mga trabaho ay hindi singhirap sa pribadong sektor at kusang dumarating ang hulog o ambag ng ordinaryong Pilipino sa kanilang kaban at hindi na kailangang pagpaguran pa ng mga opisyal na ito. 

Gusto sana noong ipantay sa pribadong sektor ang tinatanggap ng mga opisyal ng gobyerno ngunit dapat ding ikonsidera ang uri at antas ng hirap na kailangang ibuhos sa ngalan ng pagkakaroon ng income ng pamahalaan na hindi naman nila kailangang paghirapan sapagkat obligadong bayaran ito ng taumbayan mula sa kanilang said nang mga bulsa o iutang para lamang sila hindi magmintis at may asahang benepisyo kalaunan. 

Kaya ayun at agawan sa mga posisyon na iyan ang mga gustong makinabang at magpakasasa, kahit maraming mas magaling naman sa kanila. 

Magtataka pa ba tayo kung bakit napakabagal dumatal ng pangarap na kagaanan ng ating mga kababayan? Pikit ang mga mata at sarado ang tainga ng maraming nasa pamahalaan sa halip na tumulong na umisip ng mga paraan at ipaglaban ang mga ito para sa ikabubuti ng mamamayan. 

Samantala, unti-unti tayong nakatatanaw ng pag-asa ginawang pagboto ng ating mga kabataan at kababayan sa nakaraang halalan at harinawang maging paalala ito para pagbutihin ng mga lingkod-bayan ang pagsisilbi sa pamahalaan tungo sa inaasam nating pagbabagong may magandang bukas na pangako.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Paninigarilyo, may katapat na peligro sa kalusugan

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | May 30, 2025

Isa sa mga espesyal na araw na sana’y hindi na kailangang tanawin ay idaraos muli ngayong Sabado, ika-31 ng Mayo: ang World No Tobacco Day. 

Mga layunin sa taunang okasyong ito, na itinatag ng World Health Organization (WHO) noong 1988, ang pagbibigay-kaalaman sa publiko ukol sa mga peligrong dulot ng paninigarilyo, pagnenegosyo ng mga kumpanyang ang kalakal at produkto ay nakabase sa dahong tabako, kung ano ang mga ginagawa ng WHO upang labanan ang epidemya ng paninigarilyo, at kung ano ang maaaring gawin ng sangkatauhan sa gitna nito upang mapangalagaan ang kanilang kalusugan at ng susunod pang mga salinlahi.   

Malayo-layo na rin ang narating ng iba’t ibang sikhay at pagsisikap ng Department of Health (DOH) at ng iba pang makabuluhang mga grupo o indibidwal upang masugpo ang paninigarilyo. Kabilang dito ang malaking kabawasan sa publisidad ukol sa mga produktong sangkap ang nakalalasong nikotina at ang paglalagay ng mga babala sa pakete ng mga iyon ukol sa sari-saring malubhang karamdamang dulot ng naturang bisyo. Dagdag rito ang pagpataw ng mataas na buwis sa mga sigarilyo, upang lalong maging mahal ang mga ito para sa mga mamimili.

Ngunit halos pagkapasok pa lang ng bagong milenyo ay nagkaroon ng bagong banta at ngayo’y laganap na ring panganib: ang “vaping,” na ang kagamitan ay nakapagpapabuga ng singaw o vapor na nilalanghap ng gumagamit nito.

Ang masaklap pa nito ay may iba’t ibang lasa at amoy ang “juice” ng mga iyon na lalong nakaaakit ng mga mahilig humithit at, sa malubha pang banda, nakaeengganyo ng kabataan dahil hindi usok ang naibubuga at tila astig ang dating ng aparatong pang-vape at mga tindahan nito. Wala mang makikitang pinong hiwang dahon ng tabako sa mga iyon, kanilang sangkap pa rin ang aditibong nikotina, na hango sa tabako.

Ano man ang gamit sa paninigarilyo ay hindi maikakaila ang dami ng kemikal na nakapaloob dito, na siyang nagiging sanhi ng may kinseng klase ng kanser, pati ng atake ng serebral o stroke at sakit sa puso, baga o sistemang sikulatoryo ng katawan.

Maging ang inosenteng makalalanghap ng segunda manong usok ng sigarilyo ay maaaring tamaan ng mga nabanggit na karamdaman o mga impeksyon sa paghinga at iba pa, pati ng mapapaagang pagkamatay. Ang isisilang naman ng buntis na maninigarilyo ay posibleng maging mababa ang timbang o magkadepekto sa anyo o pag-iisip.

Sa kabila ng dami ng masasamang epekto niyon sa kalusugan at malaking singil sa pangangatawan, bakit marami ang nahuhumaling sa paninigarilyo? 

Marami ang kadahilanan, at pangunahin sa mga iyon ay ang malalim na pagkalulong matapos masimulan. Isama pa natin diyan ang pagiging mapagkukunan niyon ng mabilisang pagpapagaan ng pakiramdam bilang panandaliang ginhawa sa gitna ng galit sa mundo o sa pamumuhay, kung kaya’t marahil ay mataas ang bilang ng nagyoyosi rito at sa iba pang mahihirap na bansa. Baka ang paninigarilyo ay dala rin ng pagiging mapangahas, na tila pangungutya sa hamon ng kapalaran. 

Saan mang anggulo tingnan, lumalabas na ang paninigarilyo ay isang makasariling gawain na maaaring maiwasan at isang kasanayang maganda lamang kung tuluyang bibitawan. Sa dami ng nagkakasakit at pumapanaw dahil sa naturang bisyo, malaki ang nagiging kawalan sa lipunan sa larangan ng kapaki-pakinabang na mga mamamayan, mapagkukuhanan ng pagpapagamot at limitadong espasyo sa mga pagamutan.

Dagdag sakit ng ulo pa nito ang pagdami ng ’di nabubulok na basura sa lansangan at kapaligiran dala ng maiiwang buntot ng sigarilyo, na may cellulose acetate na isang uri ng plastik na hibla, at ng mga kartirid o tangke ng e-sigarilyo na gawa sa plastik.

Marami namang ligtas na pamamaraan upang makamit ang “tama” kumpara sa nakukuha sa paninigarilyo, na pinangungunahan ng nakapagpapalusog, nakapagpapakilig at nakapupukaw ng diwang pag-eehersisyo.

Ang simple pa ngang pagtigil sa pagyoyosi ay makapagbubunga ng maraming daglian at pangmatagalang kabutihan. Bukod sa paglalayo sa sarili sa nabanggit na matinding mga sakit, gagaan mula sa kapagalan ang mga panloob na bahagi ng katawan o organo, makapagpapabawas ng alta presyon at makapagpapahinahon ng pulso, makapagtatanggal ng pag-ubo dahil makapagpapaginhawa ng mga baga at paghinga, makapagpapaganda ng daloy ng dugo papunta sa iba't ibang parte ng katawan, at makapagpapabawas ng kulubot o kaitiman ng ngipin. Siyempre, makatitipid pa sa gastusin ang pagkalas sa anumang produktong may nakakaadik na nikotina.  

Mahirap itigil ang paninigarilyo? Kaya iyan. Subukan at piliting kumapit, gaya ng paglipas ng anumang bagyo, mawawala rin ang paghahanap o pagkatakam kung mananalig sa sariling kakayanan. Maaari ring makipag-ugnayan sa Lung Center of the Philippines o dumulog sa Quitline ng DOH o sa inyong lokal na hotline.

Sa madaling salita, ang paninigarilyo ay isang malaking pag-atras imbes na pag-usad. Kaya’t asintaduhing iwaksi ito habang may panahon. 

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Pagod, galit na ang masang Pilipino sa pagtitiis

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | May 28, 2025

Hindi ikinaila ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. sa kanyang podcast kamakailan na “dismayado ang publiko sa serbisyo ng gobyerno” sapagkat “hindi nila nararamdaman at masyadong mabagal ang galaw ng pagbubuo ng mga proyekto” ng pamahalaan. 

Napagtanto rin niyang hindi nabigyan ng gobyerno ng sapat ng atensyon ang maliliit na mga bagay na mas makapagpapaginhawa sana sa pang-araw-araw na buhay ng taumbayan — tulad ng pila sa tren, mabigat na trapiko at mga kahalintulad na sitwasyon na kanilang kinakaharap, binubuno at tinitiis.

Ipinahayag ng masang Pilipino ang pagkadismayang iyan nitong nakaraang halalan kung saan tinanggihan ng mga botante ang partikular na mga kandidatong dala-dala ng administrasyon. Panggising ang naging resulta ng eleksyon kay Marcos Jr. at sa buong gobyerno. Tamang napagtanto niyang pagod na pagod na sa pulitika ang mga mamamayan at nais nilang sila naman ang asikasuhin ng pamahalaan. 

Ang kalagayan ng ating mga kababayan ay kitang-kita at tambad na tambad sa maraming lugar at sulok ng bansa, lalo na sa Metro Manila. 

Sa aking ginawang pagbibigay-alalay sa aking anak na aking sinamahan sa Caloocan ng tatlong araw para sa kanyang board exams na itinalaga sa nasabing lugar sa isang unibersidad sa EDSA ay nadurog muli ang aking puso sa namalas kong hirap ng buhay at pagsusumikap ng ating mga kababayan.

Sa aking paglalakad sa paligid sa gitna ng gabi ay naroong nagsulputan ang mga maliliit na tindero’t tindera sa kalye paghudyat ng alas-diyes at ang tumpok nilang mga paninda tulad ng gulay, prutas, alahas, damit at kung anu-ano pa na tila mga kabute. 

Nadaanan ko rin ang mga nagtitinda ng mga damit, cellphone accessories at mga pambabaeng panali at ipit ng buhok sa gitna ng kalaliman ng gabi sa overpass na may nagkalat na mga basura sa tabi-tabi at nagpapatingkad sa dumi ng hitsura ng nasabing daanan ng taumbayan. 

Samantala, ang mga panaka-nakang dumaraan ay napapatingin sa mga paninda na may pailan- ilang nagsisibili, matapos bilangin ang baryang nakaipit sa kanilang mga pitaka. 

Pagbaba ko ng overpass noong ikalawang gabi ko sa lugar at paglakad ko ng kaunti ay tumambad naman sa aking paningin ang mga nakapilang pasahero na nagsisipaghintay sa kanilang inaantabayanang UV Express. Nakatalungko, ngawit o inip na ang mga hitsura ng mga mananakay na wala nang ibang mapagpiliang masasakyan. 

Pagbalik ko naman sa ordinaryong hotel na pinakamalapit sa paaralan ay kapansin-pansin ang mga magsing-irog na dumarayo doon para sa sandaling oras ng pagniniig. Marahil, nakatutulong yaong magpagaan o magpasaya sa kanilang dinaranas na kabigatan sa araw-araw, na sila ang higit na nakaaalam. 

Samantala, ang mga empleyado naman ng nasabing hotel ay magiliw na nagsisilbi.

Oo, Ginoong Pangulong Marcos Jr., umaamot ng awa at malasakit ang abang kalagayan ng nakararaming Pilipinong matagal nang pagod sa pagtitiis at paghihilahod. Bawat araw na walang dalang kagaanan sa kanila ay kalbaryo. Bawat sandaling nasasayang ng mga lingkod ng pamahalaan ng administrasyon ngunit hindi nakararamdam ng sinasapit ng mga matagal nang nagdarahop ay tila katumbas ng pagwawalang-bahala.

Bawat kawalan ng katugunan sa panahong pinakainaasahan ay kahalintulad na rin ng panunuya.

Gisingin ang mga nagtutulug-tulugan, yanigin ang nagmamaang-maangan at panagutin ang lahat ng dapat managot sa taumbayan.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.