Leila De Lima, salamat sa 65 taong pagmamahal sa diyos, bayan at kalayaan

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | August 31, 2024

Nasa 2,454 na araw o 6 taon, 8 buwan at 21 araw ang tiniis sa piitan. 

Ganito katagal at kahirap ang pinagdaanang pagsubok ng dating Senadora Leila De Lima. Nagtiis, naghintay, nagbasa, nagsulat, nag-alaga ng puso’t halaman, nagdasal, nagtiwala, naniwala at sa hulihan, lumaya. 

Hindi salita kundi, matinding gawa at sinadyang pagtitiwala at paninindigan ang ipinamalas ni Leila sa likod ng bakal na rehas, barb wire, matataas na pader, bakal na pintuan at armadong mga guwardiya. Walang nakakakita sa kanya kundi ang mga dumadalaw na staff ng senadora, mga kamag-anak, kaibigan at kapanalig sa pakikibaka. 

Nagtagumpay ang mga kaaway niya na itago at ilayo siya sa publiko habang patuloy ang kanilang pagsira at tuluyang pagdurog at pagbura sa kanyang pangalan at reputasyon bilang abogado, lider ng oposisyon, senador at matapang na boses ng katotohanan at bisig ng katarungan.

Tiniis niya na malayo sa kanyang mahal na ina, mga kapatid, kamag-anak at kababayan sa araw ng Pasko at Bagong Taon, Mahal na Araw (Holy Week), kaarawan ng mga anak, kapatid, nanay, mga kamag-anak at kaibigan. Hindi siya pinayagang dumalo sa pagtatapos ng abogasya ng kanyang anak na lalaki. Hindi siya pinayagang sumama sa mga deliberasyong mahahalaga sa Senado sa Zoom o anumang online na paraan. Wala siyang computer, cellphone. Hindi puwedeng gumamit ng landline at walang telebisyon o radyo. Buti na lang at maaaring magbasa ng diyaryo. At pinayagang magsulat at maglabas ng kanyang mga pananaw at pagninilay sa loob ng piitan.

 At loob ng tatlong taon, mula Pebrero 24, 2017 hanggang Marso 15, 2020 (lockdown), tuwing Linggo at mga mahahalagang pista ng simbahan, pinapayagan siyang dumalo sa misang inialay ng kanyang mga paring spiritual advisers na sina Father Bert Alejo, Fr. Flavie Villanueva at ang inyong lingkod, Fr. Robert Reyes. 

Pinayagan ding dumalo ang ilang mga kaibigan at kamag-anak sa mga misang ito kung kaya’t nabuo ang Parokya ni Leila. Kakaibang simbahan ang Parokya ni Leila. Walang mga krus, retablo, mga upuan at luhuran, mga koro, altar at mga dekorasyong bulaklak, ngunit, puno ng pag-asa, galak at paniniwalang nakikita at nadarama sa lahat ng nakakasama ni Leila sa pagdalo sa Banal na Misa, Eukaristiya ng Panginoong Hesu-Kristo.

At sa pagkaraan ng limang taon sa loob ng piitan, naging “hostage” (bihag) pa si Leila ng mga diumanong terorista. Kundi sa galing sa negosasyon at bilis ng mata at husay sa pagbaril ng isang opisyal ng pulis, maaaring tuluyang namatay na si Leila sa loob ng piitan. Ngunit, tulad ng lahat ng nauna at sumunod na araw sa kulungan, hinding-hindi pinabayaan si Leila ng Diyos.

Pero nang mag-lockdown, pahirapan nang pumasok ng Crame para sa mga paring nais magmisa. Panahon ng pandemya at kailangang sundin ang lahat ng protocol ng pamahalaan para hindi kumalat at tamaan ng COVID 19 ang mga nasa loob ng Camp Crame Custodial Unit, ang espesyal na piitan (para sa mga PDL o persons deprived of liberty tulad ni Leila) sa loob ng Camp Crame. 

Gayunpaman, pinilit pa rin naming makapasok ng piitan upang makapag-alay ng misa para kay Leila. At isa ang lingguhang pagdiriwang ng banal na misa at ang pagtitipon ng mga kamag-anak, kapanalig, mga kaibigan, mga madre at paring spiritual advisers ang isa sa pinaghugutan ni Leila ng tibay at lakas na magtagal, manatiling malusog at matalas ang isipan sa loob ng selda hanggang sa araw ng paglaya.

Ito ang dahilan kung bakit kinailangang ipagdiwang ang kauna-unahang kaarawan ni Leila sa labas ng kulungan, sa kalayaan ng pinawalang sala at napatunayang malinis at marangal. 

Noong nagdaang Martes, Agosto 27, 2024, muling nagtipun-tipon ang mga kamag-anak, kaibigan at kapanalig ni Leila sa EDSA Shrine o sa Our Lady of Peace upang ipagdiwang ang kanyang ika-65 kaarawan.

Masayang-masaya ang lahat na naroroon mula kay Bishop Ted Bacani, ang tatlong spiritual advisers ni Leila, mga kamag-anak, kasama at kapanalig ni Leila. Higit sa lahat, masayang-masaya si Leila na nagpasalamat sa lahat ng pagpapala ng Poong Maykapal sa kanya.

“Faith and Freedom,” pananampalataya at kalayaan ang tema ng pagdiriwang. Kung meron nito si Leila sa simula ng kanyang pagkakakulong, sa kanyang paglaya, hindi ang higit na paglalim at paglakas ang kanyang taglay kundi ang malalim na kahandaang maglingkod at tumulong sa ganap na paglaya sa kadiliman at pananamantala ng mga makapangyarihang mapang-api sa kanyang mga mahal na kababayan.

Tunay na hari at mga hari-harian

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | August 24, 2024

Tungkol sa kaharian ng Diyos ang ebanghelyo, Mateo 22:1-14, noong nakaraang Huwebes.

Inihambing ni Kristo ang kaharian ng Diyos sa isang hari na nagdaos ng isang malaking handaan. Inimbitahan niya ang mga malalaki at kilalang tao ngunit hindi pinansin ang kanyang mga tauhan na nagpaabot ng paanyaya, at sa halip ang iba rito’y pinatay pa ng mga naimbitahan. Kaya’t sa inis ng hari, pinaanyaya niya sa handaan ang sinumang matagpuan sa lansangan at kung saan man. 

Nang dumating na ang makapal na mga masa, napansin ng hari ang isa sa mga ito na hindi nakabihis simbahan. Nagalit ang hari. Pinagapos nito ang hindi nakabihis na panauhin, itinaboy sa labas at pinagsabihan ng kung ano ang mali sa kanyang ginawa. Sa huli, sinabi ng Panginoon, “Napakaraming iniimbitahan ngunit iilan lang ang hinihirang.”

Tila apat ang elemento ng “Kaharian ng Diyos”, ayon sa talinghagang ginamit ni Hesus. Ang una ay ang hari, pangalawa, ang handaan, pangatlo ang paanyaya at pang-apat ang mga inanyayahan. Ang hari ay ang Diyos. Ang handaan ay ang mga biyayang ipinagkakaloob ng Diyos. Ang paanyaya ay ang tuwirang pagpansin ng Diyos sa bawat tao. Ang taong inanyayahan ay ang mga nais ng Diyos na makasama Niya sa Kanyang kaharian.

Sa unang paanyaya, walang pumansin sa Diyos at sa halip pinagtabuyan at pinatay pa ang ilan sa tauhan ng hari. Sa inis ng hari, muli niyang pinalabas ang kanyang mga tauhan at pinaanyayahan kung sinu-sino na lang. Kaya’t ang daming dumating sa handaan. Subalit ang karamihan ay hindi talaga alam kung ano ang tunay na kahulugan at kahalagahan ng handaan. Basta’t may kanya-kanyang dahilan o intension ang bawat dumalo sa handaan. Ang ilan ay iniisip ang pagkaing masarap. Ang ilan naman ay mga miron na naghahanap ng bagong mapag-uusapan, ika nga’y bagong “marites.” Ang pangatlo ay ang mga walang ginagawa o walang magawa na madaling kaladkarin sa anuman at saan man. Malinaw na maraming hindi talaga alam kung ano ang kahulugan at kahalagahan ng handaan. Sinasagisag ng lalaking hindi nakabihis panghandaan ang lahat ng hindi handa, hindi malinis, hindi nakauunawa ang isip at kalooban. ‘Ika nga’y napakaraming nasa handaan na “wala lang,” basta’t nasa handaan sila at hindi mahalaga kung bakit naroroon sila.

Sayang ang handaan, sayang ang paanyaya, sayang ang kaharian ng Diyos dahil marumi, hindi handa, hindi bukas at hindi nakikinig ang kalooban ng maraming dumalo sa handaan.

Noong nakaraang araw, inilipat ng Presidente ang pagdiriwang ng pista ng pagkamatay ni Benigno “Ninoy” Aquino, Jr., mula ika-21 ng Agosto, Miyerkules, ginawang ika-23 ng Agosto, Biyernes, ang Ninoy Aquino Day. Ang dahilan ng Pangulo ay upang magkaroon ng mas mahaba pang weekend. 

Parang maganda naman ang dahilan ng Presidente at tila nagbibigay siya ng libreng panahon para sa mahabang handaan, sosyalan, pasyalan at pagdiriwang ng lahat ng mamamayan. Ganoon nga ang nangyayari dahil sa halip na tatlong araw lang ang long weekend ay naging apat na araw, mula Agosto 23 (Ninoy Aquino Day) hanggang Agosto 26 (National Heroes Day). 

Subalit hindi natuwa ang maraming nakauunawa at naranasan mismo ang panahon na pinatay si Ninoy (Agosto 21, 1983). Isang napakahalagang panahon nito dahil araw iyon ng pag-alay ng buhay ng isang itinuturing na bayani tulad ni Jose Rizal. Hindi maaaring tawaran ang kabayanihan ni Ninoy. At ang pinakamaliit na inaasahan sa atin ay pahalagahan ang mismong araw ng kanyang pagiging martyr.

Ano ang epekto ng paglipat ng araw ni Ninoy ng Agosto 21 na ginawang Agosto 23? Malinaw na hayagang pagbabalewala sa kahalagahan, hindi lang ng naturang araw kundi ang mismong kabayanihan ni Ninoy Aquino. Walang pagkakaiba ang hindi pagkilala sa ika-25 ng Pebrero bilang mahalagang kapistahan. 

Napakalinaw na sa kasong ito, nabaliktad ang istorya tungkol sa kaharian ng Diyos. Ang tunay na Diyos ang nag-aanyaya sa talinghaga ng kaharian ng Diyos ngunit sa pangyayari ng paglipat ng pista ng kamatayan at kabayanihan ni Ninoy, binabalewala at binubura pa ng hari ang mahalagang alaala ng araw na ito.

Kung merong mga walang malay, hindi nakikinig at hindi sumusunod na mga taong inaanyayahan ng hari sa isang malaki at mahalagang handaan, meron namang mga hindi mahusay, hindi totoo at masasabi pang mga hari-harian na panlilinlang, pananamantala at pagpapahirap lang ang nalalaman.

Kaya naman, huwag nating kalilimutan na sa ating kasaysayan mayroong isang pinatay, nag-alay ng kanyang buhay noong Agosto 21, 1983, mabuhay si Ninoy Aquino!

'Buhay ka, Isabela', handang umagapay sa mga may cancer

ni Fr. Robert Reyes @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | August 18, 2024

Taong 2007, Hong Kong. 

Nasa 17 taon na ang nakararaan, araw ng Linggo, sa mga kalye ng Central, pasilyo ng World Wide House, sa malawak na lobby ng HSBC, sa harapan at looban ng St. Joseph Church, sa Victoria Park at sa iba’t ibang lugar pampubliko ng Hong Kong matatagpuan ang makapal na pagtitipon ng mga overseas Filipino workers (OFW). Ano ang kanilang ginagawa? Kung anu-ano mula sa paghahabol ng pahinga at tulog, sa mga nagkukuwentuhan at nagkakainan ng kanilang paboritong pagkaing Pinoy, sa mga nagbebenta para may mapagkikitaan, sa iba’t ibang sekta na nanghihikayat ng mga bagong kaanib, sa lahat ng uri ng barkadahan at samahan mula sa mga magkakababayan o mga magkakasarian o magkakakulay o kakampi sa pulitika, naroroon sa paligid ng Hong Kong ang kinatawan ng masang Pilipino na naghahanap ng kanilang kapalaran sa isa sa maraming bansa na maaaring maging susi sa kanilang pag-ahon sa kahirapan.

Dito natin nakilala ang mga unang kaibigang OFW na siyempre karamihan ay babae. Dito nabuo ang iba’t ibang inisyatibo mula sa grupo ng mga “Cancer Survivors” hanggang “Lakbay-Dangal”, ang grupo ng mga interesado sa “Local History, Culture, Art” ng Hong Kong na may kinalaman sa kasaysayan ng mga sinaunang Pilipino. 

Matagal-tagal na rin nating nilisan ang Hong Kong. Halos 20 taon na rin nang magtapos ang ating kontrata sa Asian Human Rights Commission, isang NGO na nagsusulong ng karapatang pantao sa iba’t ibang bansa sa Asia. 

Makabuluhan at puno ng hamon ang trabaho sa naturang NGO, ngunit ang gawaing iniwanan at inakalang wala na ay buhay pa at unti-unting lumalaganap. Ito ang grupong Buhay Ka (Buo, Bukas, Laging Handang Umalalay sa Kapwa), ang cancer support group ng mga OFW sa Hong Kong.

Nang umalis tayo ng Hong Kong, nagpatuloy pa rin ang Buhay Ka at nanganak ito ng Buhay Ka, Isabela, Buhay Ka, Cubao at Buhay Ka, Japan. Hindi marami ang kasapian ng bawat sangay ng naturang grupong Pinoy, ngunit hindi mahirap kumalap ng mga miyembro dahil sa rami ng mga nagkakasakit ng kanser. 

Nakatutuwa ang Buhay Ka, Isabela, ang grupo ng mga “Cancer Survivors” sa Santiago, Isabela.  Bagama’t marami-rami na rin ang mga kasaping bumalik sa Panginoon, buhay na buhay at masiglang-masigla pa rin ang mga kasalukuyang kaanib ng naturang support group ng mga Pinoy na lumalaban sa kanser.

Nabuo ang Buhay Ka, Isabela noong Agosto 16, 2014. Salamat kina Dr. Bong Sarabia, Mathie Puruganan at mga kasama, buhay at masigla pa rin ang nasabing samahan. Kaya anumang layo, dumating tayo noong madaling-araw ng Biyernes sa Santiago, Isabela para makipagpulong at magmisa para sa mga kasapian ng naturang cancer support group. 

Nagkaroon tayo ng maikling pulong sa umaga ng ilang miyembro ng Buhay Ka, Isabela, sampu ng grupong Buhay Ka, Hong Kong at Buhay Ka, Japan sa pamumuno nina Arleen Belen at Filipa Bravo. 

Kinamusta natin ang kalagayan ng Buhay Ka, Isabela. Nakatutuwang malaman na patuloy ang pagtulong sa mga mahihirap at naghihikahos na kasapi ng samahan. Salamat sa mga kaibigang doktor sa pangunguna ni Dr. Bong de la Cruz, natutulungan ang mga kababayan nating kapuspalad na may kanser.

Naalala ng mga nasa pulong ang pagdalaw ng Buhay Ka, Isabela sa Hong Kong. Tuloy, pinag-usapan ang posibilidad ng pagbisita ng mga naroroon sa Japan upang dalawin ang Buhay Ka, Japan. Napag-usapan din kung paano mas pagandahin at ayusin pa ang iba’t ibang gawain ng grupo partikular na ang “cancer awareness campaign” at ang “psycho-spiritual healing program” para sa lahat ng miyembro. 

Sa ganap na ika-5 ng hapon, nagdaos tayo ng misa ng pasasalamat para sa 10 taon ng Buhay Ka, Isabela sa simbahan ni San Francisco ng Assisi sa Barangay Rizal, Santiago, Isabela. Nang matapos ang misa, halos wala ng oras para dumalo sa munting salo-salo dahil ang nakuha naming bus para umuwi ng Maynila ay aalis ng Santiago sa ganap na alas-7:00 ng gabi. Halos balikan lang kami ng mga taga-Buhay Ka, Japan. 

Gayunpaman, masaya kaming umuwi dahil nakita namin na buhay na buhay ang samahan ng dating takot na takot sa sakit na kanser. Lagi naming paalala sa isa’t isa na hindi katapusan ng buhay ang pagkakaroon ng kanser. Sa mahiwagang paraan, maaari ngang maging matinding simula ng bagong buhay ang kanser. Dahil sa kanser, higit na lumalalim ang pananalig sa Diyos at pagmamahal sa kapwa. Lalong lumilinaw ang kahalagahan ng panahon at ng oras dahil sa totoo lang, ganoon talaga kahalaga ang bawat sandali ng buhay na ito. Walang panahong pababayaang maaksaya dahil sa kahalagahang maging buo, bukas, at laging handang umalalay sa kapwa. Mabuhay sa inyo, sa ika-10 anibersaryo ng Buhay Ka, Isabela!