Huwag kalimutan ang tinig ni Jaime Cardinal Sin

ni Fr. Robert Reyes - @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | August 29, 2021

Ngayong papalapit na ang kaarawan ng pumanaw na si Jaime Cardinal Sin ngayong Martes, ika-31 ng Agosto 2021, muli nating itatanong kung bakit kailangan natin ang pamumuno ng isang tulad niya. Nakilala nating personal ang mahal na si Jaime Cardinal Sin, dahil noong pumasok ang inyong lingkod ng seminaryo noong 1970, hindi na nagtagal at pumanaw si Rufino J Cardinal Santos noong ika-3 ng Setyembre, 1973. Batang-bata pa si Cardinal Rufino J. Santos na pumanaw sa edad na 65-taon. Na-stroke (atakeng serebral) ang Cardinal na nauwi sa maaga nitong kamatayan. Nasa ikalawang taon natin sa unibersidad noong namatay si Cardinal Santos. Pinalitan ito ng batang-batang si Jaime Cardinal Sin noong sumunod na taon. At sa edad na 88-taon hinirang ni Papa Paolo VI si Archbishop Jaime Sin noong ika-24 ng Mayo 1976 na Cardinal.

Katatapos lang natin ng kolehiyo noon, at unti-unting namumulat sa mga katotohanan ng buhay sa Pilipinas. Mag-aapat na taon nang pagkakaproklama ng Martial Law ni dating Pangulong Ferdinand Marcos. Nagsisimula nang umingay at uminit ang kabataan. Maraming hinuhuli at ikinukulong. Nagsisimula na rin ang mga pagkawala at salvaging ng mga aktibista.Nagkalat ang mga pulis sa Kamaynilaan na nakilala bilang Metrocom o Metropolitan Command. Gayundin, ang mga sundalo sa kanayunan. Ito na ang simula ng programa ng pananakot at propaganda. At sa gitna ng madilim na kapaligiran, unti-unting naririnig ang tinig ng palabiro, palatawang pinuno ng Simbahan. At dahil hindi pa tayo pari at isang hamak na seminarista lamang, hindi natin lubos na naiintindihan ang mahalagang papel na ginagampanan ng bagong Cardinal ng Maynila.

Salamat sa mga naging propesor nating Heswita, unti-unti nating naintindihan ang kahalagahan ng tinig ng katotohanan at katarungan na hindi natitinag ng pananakot at propaganda. Ganyan ang tinig ni Jaime Cardinal Sin. Halos maririnig natin ang tinig niya sa maraming isyu. Masasabing gising at nakikisangkot ang simbahan sa buhay-lipunan, sa buhay ng bawat mamamayan. Kaya’t hindi nadaraig ang tinig ng ebanghelyo at ang tinig ng moralidad. Ito pala ang kailangan, madalas nating sabihin sa sarili. Kailangan ang tinig ng katotohanan at ng moralidad.

Kaya’t nang lumitaw ang mga kilalang lider ng oposisyon tulad nina Ninoy Aquino, Lorenzao Tanada, Jovito Salonga, Soc Rodrigo at iba pa, nahanay ang Cardinal sa mga tinig ng mga ito. Hindi siya pulitiko, ngunit madalas siyang mapulan na namumulitika. Sa kabila nito, hindi natinag at nanahimik ang matapang na Cardinal. Dahil dito, nang tayo ay nabigyan ng tungkulin bilang katulong na pari sa Parokya ng Banal na Sakripisyo, UP Diliman noong 1982, naging matalas din ang ating dila laban sa kalabisan at karahasan ng administrasyon ni ex-P-Ferdinand Marcos.

Sunud-sunod ang mga pangyayari hanggang sa humantong ang lahat sa pagkamatay ni Ninoy Aquino noong ika-21 ng Agosto, 1983. Isang taon pa lang tayong pari noon. At sa dahilang hindi pa rin natin lubos na nauunawaan, ipinadala tayo sa Roma, Italya upang mag-aral. Ngunit sa kabila ng ating paglayo sa maiinit na pangyayari sa sariling bansa, nagpatuloy din ang pakikilahok sa iba’t ibang kilos-protesta ng pamayanang Pilipino sa Roma. Madalas dumalaw sa Roma si Cardinal Sin. Madalas niyang ikuwento ang kanyang kakaibang pakikitungo kina “Ferdie” at “Meldy”. Madalas pag-usapan ng mga estudyanteng paring Pinoy sa Roma ang espesyal at kakaibang pananaw at pag-uugali ni Cardinal Sin. Madalas nating sabihing, “Tiyak na madalas pagalitan at pagsabihan ang Cardinal ng mga opisyales ng Batikano.”

Matagal nang tahimik ang simbahan. Matagal nang tahimik ang mga nagdaang Cardinal ng Maynila. Mabuti ba ito o hindi? Hindi natin tinatawaran ang kabanalan at katalinuhan ng mga nagdaang Cardinal, ngunit hindi natin maiwasang hanapin ang tinig na walang takot na lumalaban, ang tinig ng ebanghelyo at moralidad, tinig ng katotohanan at katarungan.

Napakatahimik ng Simbahan. Ngayong papalapit na kaarawan ni Jaime Cardinal Sin, ang munti nating pakiusap sa Diyos, basagin ang nakabibinging katahimikan, nawa’y muling mabuhay at lumaganap ang tinig ng katotohanan at katarungan… Huwag kalimutan ang tinig ni Jaime Cardinal Sin.

Pag-asa at kalayaan sa gitna ng pandemya

ni Fr. Robert Reyes - @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | August 28, 2021

Kaarawan ni Sen. Leila de Lima kahapon. Magandang okasyon ito upang pasalamatan at pagpugayan ang magiting na lider na naging inspirasyon at pinaghuhugutan ng lakas ng marami. Mahirap, masakit at tunay na nakagagalit ang patuloy na inhustisya ng pagkulong sa taong inosente. Sa kaarawan niya, nararapat lang ulit-ulitin ang panawagang: Wakasan ang inhustisya!

Isa sa mahahalagang institusyon ng demokrasya ay ang sistema ng katarungan. Sa anumang mahalagang katanungan na nangangailangan ng pinakamatibay at pinakamataas na kasagutan, tayo ay umaasa sa Korte Suprema. Nasaan na, kumusta ito? Wala pang isang taon sa puwesto ang pangulo, mabilis kumilos ang iba’t ibang sangay ng gobyerno para idiin ang senadora.

Hanggang ngayon, sa kabila ng kawalan ng ebidensiya, iginigiit pa rin ng kasalukuyang administrasyon ang pagkakasangkot ng senadora sa ilegal na droga.

Noong Hunyo, 2018 ay umapela ang senadora sa Korte Suprema, na suriin ang kanyang pagkakakulong batay sa mga alegasyong sangkot siya sa ilegal na droga. Tanging si Justice Caguiao lamang ang tumutol at nagsabing, nalabag ang mga karapatan ng senadora, batay sa Konstitusyon, samantalang, siyam na Justices ang bumoto na walang nalabag sa kaso laban sa kanya, at dapat lang ituloy ang paglilitis dito. Kaya nagsimula at nagpatuloy ang paglilitis. Dinaluhan niya ang lahat ng hearing. Matiyaga itong pinakinggan, gayundin ng kanyang mga abogado, ang pagharap ng mga testigong madalas nagbubulaan. Ano kayang bigat at sakit ng kalooban ang nararamdaman nito tuwing hinaharap sa husgado ang mga bulaang testigo?

Mula arestuhin at ikulong sa Kampo Crame si Sen. De Lima noong ika-24 ng Pebrero, 2017, sinikap nating dalawin ito kada linggo sa kanyang piitan upang ipagdiwang ang banal na misa. Sa kabila ng matagal at hindi makatarungang pagkakakulong ng senadora, hindi nadurog ang pagkatao nito. Kitang-kita ito ng mga dumalo at nakinig sa mga bahaginan sa mga misa sa krame.

Malungkot ang mga panahong ito. Hirap na tayong dumalaw sa senadora. Hindi madaling makaahon sa pagkawala ng sariling ina. Subalit, sapat nang isipin ang kanyang hindi makatarungang pagkakakulong at bigla na lang nating maririnig ang kanyang hindi malunud-lunod na tinig na buong galak at tapang kong sinasabayan:

“Hindi ako titigil. Hanggang sa aking huling hininga, lalaban ako para sa katotohanan at katarungan…para sa Diyos, para sa aking bayan at mga kababayan!”

Kabayanihan ng bawat Pinoy

ni Fr. Robert Reyes - @Kapaayapaan / Patakbo-takbo | August 22, 2021

Naaalala pa natin ang mga pangyayari noong ika-21 ng Agosto, 1983. Nang makaraan ang tatlong taon mula ng kanyang operasyon sa puso sa isang ospital sa Dallas, Texas ay nagpasyang umuwi ng Pilipinas si dating Sen. Benigno Aquino. Ayon kay ex-Sen. Salonga, “Umuwi si Ninoy dahil sa inip at pagnanasang lumahok sa mahahalagang nangyayari sa ating bansa.”

Maaalala natin kung paano nagdusa ang dating senador mula ika-21 ng Setyembre, 1972 nang ipakulong ito kasama ng iba pang lider ng oposisyon. Nanatili siya nang walong taon sa kulungan. Halos kakukulong pa lang niya, sinimulan niya noong ika-4 ng Abril, 1972 ang isang 40-araw “hunger strike” laban sa pagdeklara ni ex-P-Marcos ng Martial Law. Sa mga sumunod na taon, nagtiis si Ninoy ng pagkakakulong hanggang sa humina ang puso nito at kinailangang ma-operahan. Hindi siya pumayag magpaopera sa anumag ospital sa Maynila dahil sa takot nitong masabotahe ang operasyon. Alam din ni Marcos ang malalim na implikasyon ng anumang hindi magandang mangyari kay Ninoy kung ito ay ooperahan sa Pilipinas. Kaya’t pinayagan na lang ito magpa-opera sa Estados Unidos.

Matagumpay ang operasyon ni Ninoy at naging tahimik at ligtas ang buhay niya at ng kanyang pamilya sa Estados Unidos sa sumunod na tatlong taon. Maaaring nanatiling tahimik at ligtas ang buhay ni Ninoy sa Estados Unidos, ngunit hindi matamik si Ninoy sa mga nangyayari sa kanyang bansa sa mga oras na iyon. Alam ni Ninoy na hindi na maganda ang kalusugan ni Marcos, ngunit tila nagbabakasakali siyang makikinig ang dating pangulo sa kanya kung pakikiusapan niyang wakasan na ang Martial Law at ibalik ang demokrasya.

Kaya nang lumanding ang sinasakyan niyang eroplano sa ganap na alas-1:04 ng hapon, iba na ang pakiramdam ni Ninoy. Nagro-rosaryo ito. At sinabihan niya ang kanyang bayaw na reporter na si Ken Kashiwara, “Ligtas ako rito. Ngunit kung babarilin nila ako sa ulo, tapos ako.” Nagsuot ng “bullet proof vest si Ninoy at naghandang bumaba ng eroplano. Paglapag ng eroplano, sinundo siya ng ilang miyembro ng AVSECOM. Sinabihan ang lahat na manatiling umupo habang sinasamahan si Ninoy lumabas ng eroplano. At ilang minute pa lang nakalalabas ng eroplano si Ninoy nang narinig ang ilang putok ng baril. Nakita na lang ng mga nasa eroplanong nakahandusay sa tarmac si Ninoy.

Mabilis kumalat ang balitang binaril si Ninoy. Sa mga sumunod na araw, dinagsa ang burol ni Ninoy sa kanyang bahal sa Times Street at Santo Domingo Church. Nang ilibing si Ninoy noong ika-31 ng Agosto 1983, halos dalawang milyong mamamayan ang naglakad at naghintay dumaan ang truck na lulan ang labi ni Ninoy.

Milyong Pilipino ang dumagsa sa libing ni Ninoy. Si Ninoy ba ang hanap nila o hanap nila ang kanilang sarili na tila nawala at natabunan ng lumipas na 21-taon ng pang-aabuso ng diktador, ng kanyang pamilya at alipores. Naroroon ako. Naglakad ako mula Santo Domingo Church hanggang Magallanes, Makati. Hindi natin maalala kung ilang oras ako naglakad. Hindi mo talaga pansin ang layo at ang pagod dahil marami, napakaraming naglalakad. Hanap ba nila si Ninoy o hanap nila ang nawawala nilang sarili?

Napakahalagang balikan ang mga aral ng mga araw na iyon. Tiyak na maraming aral. Ngunit, isa sa pinakamahalagang aral ay ang milyun-milyong naglakad at patuloy na naglakad hanggang Pegrero 1986. Si Ninoy ang kanilang nais makita, nais ihatid at samahan. Ngunit, hindi lang si Ninoy ang kanilang hinahanap… Hindi lang si Ninoy ang namatay na bayani. Napakaraming buhay na naglalakad. Napakaraming nabuhay na bayani. Salamat, salamat Ninoy sa pag-alay ng sarili.