Regular na pag-e-exercise, nagpapababa ng cancer risk

ni Dr/Atty. Erwin P. Erfe, M.D. @Sabi ni Doc | June 9, 2025

Dear Doc Erwin, 

Tagasubaybay ako ng Sabi ni Doc column at ng BULGAR newspaper. Dahil sa inyong column ay nagkakaroon ako ng kaalaman sa mga makabagong research tungkol sa ating kalusugan. Ang inyong payo ay kakaiba dahil ito ay base sa mga pag-aaral ng mga dalubhasa sa iba't ibang bansa.

Nais ko sanang isangguni sa inyo ang tungkol sa advice na ibinigay sa akin ng aking guro sa physical education. Ayon sa kanya ang pag-e-exercise ng regular ay makakatulong upang bumaba ang risk na magkaroon ng cancer.

Bagama't narinig ko na ito na sinabi ng mga doktor, nais ko sanang malaman kung may mga scientific studies na isinagawa kung ito ay totoo at upang alamin ang mga mekanismo kung paano napapababa ng regular na exercise ang cancer risk.

Maraming salamat at sana'y matugunan niyo ang aking mga katanungan. —  Elisa

---

Maraming salamat Elisa sa iyong pagliham at pagiging tagasubaybay ng Sabi ni Doc at BULGAR newspaper. 

Isa sa mga pangunahing layunin ng Sabi ni Doc column ay ipaalam sa ating mga mambabasa ng BULGAR newspaper ang mga pinakabagong research studies tungkol sa kalusugan sa paraan na ito ay madaling maintindihan dahil madalas ay mahirap maunawaan ang scientific literature dahil sa malalim na terminolohiya at statistics na ginagamit sa pag-a-analyze ng mga data na nakukuha sa mga clinical trials. Kahit ang mga doktor ay nag-aaral din kung paano iintindihin at pag-aralan ang mga research studies na nailalathala sa mga medical at scientific journals.

Tungkol naman sa iyong katanungan sa epekto ng regular na exercise sa risk na magkaroon ng cancer ay totoo ang nasabi ng iyong teacher na bumababa ang cancer risk kung regular na mag-e-exercise at marami na ang mga pag-aaral na nagpapatunay nito. 

Kahit na sa mga nagkaroon na ng cancer at matapos ang kanilang pagpapagamot ay bumaba ang risk na muling magkaroon ng cancer kung mag-e-exercise ng regular. Ito ang resulta ng isang Phase 3 randomized trial study na na-publish nito lamang June 1, 2025 sa tanyag na The New England Journal of Medicine. Pinangunahan ni Dr. Kerry Courneya ng Faculty of Kinesiology, Sport and Recreation, College of Health Sciences, University of Alberta sa bansang Canada at ni Dr. Janette Vardy ng Faculty of Medicine and Health ng University of Sydney ng bansang Australia ang pag-aaral na ito.

Sa nabanggit na research study ay pinag-aralan ang epekto ng regular na exercise sa loob ng tatlong taon ang mga dating nagkaroon ng cancer at dumaan sa gamutan na operasyon (surgery), chemotherapy o radiation. Maaaring makapamili ng uri ng exercise ang mga participants katulad ng brisk walking ng 45 to 60 minutes ng tatlo hanggang apat na beses sa isang linggo. Ang mga regular na nag-exercise ay bumaba ng 28% porsyento ang risk na magkaroon muli ng cancer. Mas lalo pang bumaba ng 37% porsyento ang risk na mamatay sa anumang sakit ang mga indibidwal na regular na nag-e-exercise.

May pag-aaral na rin kung saan sinuri ng mga scientists ang iba't ibang mekanismo (molecular mechanisms) kung paano nagpababa ng cancer risk ang regular exercise. Ayon sa research na ito ang exercise ay maraming mekanismo kung paano nito pini-prevent ang cancer. Halimbawa, tumutulong ang exercise mag-regulate ng mga hormones katulad ng estrogen na dahilan ng breast at endometrial cancer. 

Ang pag-e-exercise ay nakakatulong upang mapanatili ang tamang timbang. Ang obesity ay risk factor sa breast cancer, bowel at prostate cancer. Ayon sa World Cancer Research Fund ang mga overweight at ang mga obese ay may increased risk sa 13 iba't ibang uri ng cancer.

Bukod sa mga nabanggit na molecular mechanisms ng exercise laban sa cancer ay napapalakas din ng exercise ang ating immune system upang labanan ang cancer. Bumababa rin ang chronic inflammation, isang kilalang dahilan sa pagkakaroon ng cancer, sa ating katawan.

Napag-alaman din sa pag-aaral na nabanggit na naiimpluwensyahan ng exercise ang cancer cell metabolism kaya't maaari nitong pigilan ang paglaki ng cancer o pagkalat nito.

Mababasa ang mahalagang research study na ito sa scientific journal na Cancers (Basel), October 25, 2023 issue. Pinangunahan ni Dr. Maria Spanoudaki ng Department of Nutritional Sciences and Dietetics, School of Sciences ng International Hellenic University sa bansang Greece. Makikita niyo sa references ng study na ito ang maraming mga pag-aaral sa epekto ng exercise sa cancer risk. Ang lahat ng mga molecular mechanisms na nabanggit sa study na ito ay nagpapababa ng risk na magkaroon o magkaroon muli ng cancer.

Maraming salamat muli sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa'y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Vitamin D3 supplement, makakatulong na mapabagal ang pagtanda at ma-delay ang pagkakaroon ng age-related diseases

ni Dr/Atty. Erwin P. Erfe, M.D. @Sabi ni Doc | June 2, 2025

Dear Doc Erwin, 

Masugid akong tagasubaybay ng Sabi ni Doc column at ng BULGAR newspaper.

Regular akong umiinom ng mga health supplements upang manatiling malusog ang aking pangangatawan at pag- iisip. Nais ko sanang malaman kung anong vitamin supplement ang maaaring makatulong upang humaba ang buhay. 

Ayon sa aking nabasang magazine ay mahalaga ang Vitamin D3 sa ating kalusugan at maaaring makatulong makaiwas sa maraming sakit. Makakatulong kaya ang Vitamin D3 upang humaba ang ating buhay? May research studies na o kaya na nagpapatunay nito?

Maraming salamat at sana'y matugunan niyo ang aking mga katanungan. — Eduardo

---

Maraming salamat Eduardo sa iyong pagliham at pagiging tagasubaybay ng Sabi ni Doc at BULGAR newspaper. Maraming salamat din sa’yong katanungan dahil pagkakataon ito na maipahayag ang pinakabagong research study tungkol sa epekto ng pag-inom ng Vitamin D3 supplement sa paghaba ng buhay natin.

Nito lamang May 21, 2025 ay inilathala sa The American Journal of Clinical Nutrition, isang tanyag na scientific journal, ang resulta ng isang randomized controlled trial kung saan pinag-aralan ang epekto ng Vitamin D3 at ng Omega-3 supplementation sa haba ng telomere. 

Ang telomere ay mga specialized chromatin structures na nasa dulo ng ating mga chromosomes na nagpoprotekta sa integrity at stability nito. Naniniwala ang mga scientists na ang pag-iksi ng telomere habang tayo ay tumatanda ang dahilan ng chromosomal instability na nagiging rason ng iba't ibang uri ng chronic diseases, katulad ng cancer at mga cardiovascular diseases.

Naniniwala rin ang mga scientists na ang pag-iksi ng telomeres ang dahilan ng premature aging at mga age-related diseases kaya't kung mapipigilan o mapapabagal ang pag-iksi ng telomere ay pinaniniwalaan na magpapahaba ng buhay at madi-delay ang pagkakaroon ng mga age-related diseases.

Sa research na ito ay sinuri ng mga scientists mula sa Medical College of Georgia ng Augusta University sa bansang Amerika ang epekto ng Vitamin D3 at ng Omega-3 supplement sa haba ng telomere mula sa umpisa ng pag-inom ng supplement, hanggang sa dalawang taon at apat na taon na umiinom ng supplements na nabanggit. 

Ayon sa analysis ng data, nakita ng mga researchers sa pangunguna ni Dr. Haidong Zhu, na nabawasan ang pag-iksi ng telomere sa mga study participants na umiinom ng Vitamin D3 supplement. Patuloy naman na umiksi ang telomeres ng mga uminom ng Omega-3 supplement.

Ang daily dose ng Vitamin D3 supplement na ininom ng 1,031 study participants na kasama sa research na ito ay 2,000 IU per day. Nasa edad mula 50 years old pataas ang mga lumahok sa pag-aaral na ito.

Dahil sa pagbagal ng pag-iksi ng telomeres sa mga uminom ng Vitamin D3, naniniwala ang mga researchers na makakatulong ang Vitamin D3 supplementation upang mapabagal ang biological aging at ang pagkakaroon ng age-related diseases.

Maraming salamat muli sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa'y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Epekto ng usok ng sigarilyo at vape sa kalusugan ng mga pet

ni Dr/Atty. Erwin P. Erfe, M.D. @Sabi ni Doc | May 19, 2025

Dear Doc Erwin, 

 Ako ay 40-anyos, may pamilya, at isang housewife. Mahilig ang aming pamilya sa pag-aalaga ng aso. Dahil naniniwala kami na ang mga alagang aso ay mas magiging masaya kung sila ay hindi nakakulong sa dog cage, ay minabuti namin na sila ay malaya sa loob ng aming bahay.

Dahil smoker ang aking panganay na anak at mas nakakabatang kapatid ay nae-expose ang aming mga alagang aso sa usok ng sigarilyo habang naninigarilyo sila sa loob ng aming bakuran. Naninigarilyo sila sa labas ng aming bahay ngunit sa loob pa rin ng aming bakuran.

May masamang epekto ba ang usok ng sigarilyo sa kalusugan ng aming mga alagang aso? Kung mayroon, ano ang mga sakit na maaaring makuha nila dahil sa usok ng sigarilyo? May mga pag-aaral na ba sa mga ito? Maraming salamat at nawa’y mabigyan n‘yo ng pansin ang aking liham at mga katanungan. — Maria Imelda

Maraming salamat Maria Imelda sa iyong pagliham at pagsubaybay sa Sabi ni Doc at BULGAR newspaper. 

Ang usok kung saan nae-expose ang inyong mga alagang aso ay tinatawag na “secondhand smoke”. Ito ay mula sa usok na ibinubuga ng isang taong naninigarilyo. Ito rin ang tawag sa usok na nanggagaling mula sa nakasinding sigarilyo at nalalanghap ng inyong mga alagang aso.

Ang usok mula sa sigarilyo na nalalanghap at kung saan nae-expose ang isang naninigarilyo ay tinatawag na “firsthand smoke”. 

Ang usok mula sa ibinubuga ng naninigarilyo at mula sa nakasinding sigarilyo na kumakapit sa upuan, pinto, bintana, alikabok sa loob ng bahay at sa kapaligiran na maaaring kumapit sa balat, balahibo at madilaan ng ating mga alagang aso, ay tinatawag na “thirdhand smoke”. 

Ayon sa isang artikulo sa website na petMD.com na isinulat ni Dr. Angela Beal, isang veterinarian at isang manunulat mula Columbus, Ohio sa bansang Amerika, maraming masamang epekto sa kalusugan ng ating mga alagang aso ang secondhand smoke mula sa sigarilyo at vape. 

Ayon kay Dr. Beal kasama ang mga sumusunod sa masamang epekto ng secondhand smoke – sakit sa baga at iba pang respiratory problems, cancer, allergies, sakit sa balat, sakit sa mata at sakit sa puso.

Maaaring makaranas ang inyong mga alagang aso na exposed sa secondhand smoke ng ubo, pag-hatsing, at wheezing. Puwedeng lumala ang hika at bronchitis ng inyong mga alagang aso dahil sa usok na kanilang nalalanghap mula sa sigarilyo at vape.

Sa isang pag-aaral (case control study) na isinagawa ng mga researchers mula sa Department of Environmental Health ng Colorado State University, ang mga aso na nakakalanghap ng secondhand smoke ay mas mataas ang risk na magkaroon ng cancer sa baga (lung cancer), lalo na sa mga asong maiigsi ang bibig at ilong. Ang mga asong mahahaba ang bibig at ilong ay mas mataas naman ang risk sa nasal cancer. Kung ninanais na mabasa ang research na ito, makikita ito sa March 1998 issue ng American Journal of Epidemiology.

Tumataas din ang risk ng mga aso sa cancer sa pantog (bladder cancer) kung sila ay nakakalanghap ng secondhand smoke, ayon sa isang 2024 study ng mga dalubhasa mula sa Department of Veterinary Clinical Sciences, College of Veterinary Medicine ng Purdue University sa bansang Amerika. Makikita ang artikulo na ito sa The Veterinary Journal, Volume 303, February 2024 issue.

Ang usok mula sa sigarilyo at vape ay maaaring maging dahilan ng iritasyon at pamumula ng mga mata ng alagang aso. Ang usok na dumadapo sa balahibo at balat ng aso ay maaaring maging dahilan naman ng iritasyon at dermatitis. Puwede ring maging dahilan ng pagkakasakit sa puso ng mga aso na madalas na makalanghap ng usok mula sa sigarilyo at vape.

Ano ang maaari nating gawin upang mabawasan ang exposure ng ating mga alagang aso sa secondhand at thirdhand smoke? Makakabuti kung hindi na maninigarilyo sa loob ng bakuran. At kung ito naman ay hindi maiiwasan, makakabuti na ilayo ang inyong mga alagang aso mula sa mga naninigarilyo.

Upang maiwasan din ang exposure ng ating mga alagang aso sa thirdhand smoke, nararapat na dalasan ang paglilinis ng kapaligiran, mga beddings, laruan, at kinakainan upang maalis ang mga smoke particles na kumapit sa mga ito. Makakabuti rin ang madalas na pagpaligo sa mga alagang aso upang maalis ang smoke particles na kumapit sa kanilang balat at balahibo.

Maraming salamat muli sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y maiiwas niyo ang inyong mga alagang aso sa mga sakit na dulot ng secondhand at thirdhand smoke.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com