PhilHealth: Pag-asa o pasanin ng may sakit?

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Apr. 11, 2025

Nakalulungkot ang ibinunyag ni Supreme Court Associate Justice Jhosep Lopez sa oral arguments mahigit isang linggo na ang nakaraan patungkol sa isinagawang paglipat ng excess funds ng PhilHealth sa national treasury. 

Hindi pa umabot sa isang porsiyento ng kanyang kinailangang bayaran sa ospital na halos pitong milyong piso, bunsod ng esophageal cancer, ang bahagi o ambag ng PhilHealth, ang state insurer. 

Habang pinakikinggan ko ang pahayag ni Justice Lopez ay nanumbalik sa aking alaala ang sitwasyon ng aking ina sa ospital bago siya pumanaw bago magpandemya. Nasa 10 libong piso lamang ang share ng PhilHealth sa halos isang milyon niyang hospital bill. 

Hapis ang dulot sa pamilya ng bawat Pilipinong maysakit ang mapagtanto na kapos at salat ang makakamit na tulong mula sa sistemang pangkalusugan ng pamahalaan sa sandali ng pangangailangan. 

Kinakailangang palakihin pa ang tulong o subsidiya ng gobyerno sa bawat hospital bill ng mamamayang Pilipino, higit pa sa 18 porsiyentong inaasam na maibigay ng PhilHealth kalaunan. 

Mabuti naman at nagbitiw na sa tungkulin ang dating hindi matimplang tagapanguna ng ahensya na si Emmanuel R. Ledesma, at napalitan ng kasalukuyang namumuno na pag-upo pa lamang ay nagparamdam na ng kanyang kartada. 

Marami pang bubunuin ang gobyernong Marcos Jr. para maiangat ang kalidad ng sistemang pangkalusugan sa Pilipinas. Isa lamang diyan ang PhilHealth. Nariyan din ang panawagang bilisan ang pagtatayo ng mga maaasahan at ispesyalistang mga pagamutan sa iba’t ibang bahagi ng buong bansa, lalo na sa mga lugar na wala. 

Pagpapa-check up pa lamang sa mga doktor ay mahal na at hindi na kaya ng mga minimum wage earner. Kaya naman nagse-self medicate na lamang ang karamihang kinakapos kaya lumalala na pala ang kanilang sakit ay wala pa silang kamuwang-muwang. 

Hindi na tayo nagtataka kung bakit nag-uumapaw ang mga emergency room o ER ng mga pampublikong ospital gaya ng PGH. Sapagkat mapipilitan na lamang magpagamot ang ating mga kababayang may sakit kapag hindi na nila matiis ang nararamdaman o sila ay nag-aagaw-buhay na.

Hindi lamang ang gobyernong nasyonal, kundi maging ang mga lokal na pamahalaan ay malaki ang ambag sa pagpapalakas ng ating sistemang pangkalusugan. May mga ilan rin naman sa National Capital Region ang may mga sariling pinamamahalaang lokal na ospital kung saan libreng makapagpapagamot ang mga nasasakupan nito. ‘Yun nga lamang, grabe ang pilahan ng mga pasyente at may mga kulang na mga gamot na ang pamilya ng pasyente ang panaka-nakang kailangang bumili nito. 

Sinasaluduhan ko naman ang pangkalusugang serbisyo ng siyudad ng Makati, partikular sa Makati Life Medical Center, isang pribadong pagamutan na ka-tie-up ng nasabing lokal na pamahalaan. 24/7 o bente-kuwatro oras buong linggo ang serbisyo nito sa medikal na konsultasyon at mga medical procedure. 

Karapat-dapat namang bigyang pugay ang isang magaling na doktor sa nasabing ospital, si Dr. Joy D. Agoot. Ramdam ang kanyang malasakit sa kapwa at pagpupunyaging ibigay ang pinakamaayos na paglilingkod sa mga nagtutungo roong may iniindang karamdaman. 

Nawa’y dumami pa ang mga doktor sa Pilipinas na katulad niya sa tapat na pag-aaruga at pagkalinga. Saludo rin sa mga medical staff at nurses na nag-aasikaso sa mga may sakit ng tila walang kapaguran at may ngiti sa labi. 

Mahaba man ang lakbayin tungo sa pagbibigay-kalusugan sa mga Pilipino, bawat hakbang ay unti-unting pag-angat. Bawat kontribusyon ay kagaanan ng taumbayan. Pakatutukan ito ng puwersa at lakas ng buong pamahalaan!

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Panahon ng pagninilay-nilay sa hiram na buhay

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Apr. 9, 2025

Napipinto nang muli ang Semana Santa kung kaya’t papalapit ang pagwawakas ng kasalukuyang Kuwaresma o Lenten season.

Marahil hindi na kasing taimtim noong sinaunang kapanahunan ang paggunita nito sa kasalukuyan, ngunit ang sama-samang pagdarasal at pag-aayuno ng magpapamilya ay makapagpapatingkad ng kabanalan ng panahon at makapagpapalalim rin ng kabuluhan ng mabuhay para sa isa’t isa. 

Ang bansag na ‘Lent’ ay sinasabing nagmula sa dalawang magkaibang salita: ang Old English na salitang ‘lencten’, na ang salin sa modernong Ingles ay “springtime” o “spring,” at sa West-Germanic na ‘langitinaz’ na ang ibig sabihin ay “long days” o “lengthening of the day.”

Ngunit tila magandang pagtuunan din ang mas karaniwang kahulugan ng lent sa Ingles, na ang ibig sabihin sa wikang Filipino ay “ipinahiram”. Panahon upang mapagbulay-bulayan ang atin mismong buhay, at lahat ng ating dinanas at naging tugon sa buhay na ipinahiram sa atin ng Maykapal.

Maituturing mang atin ang anumang naipundar na ari-arian o nalinang na abilidad, o pinagsikapang hanapbuhay, o pinagpapaguran sa ehersisyong kalusugan, o mandato ng kapangyarihan, kaloob lamang ito sa atin ng Maykapal at maaaring hindi manatili sa atin habambuhay, lalo nang hindi maaaring dalhin sa kabilang buhay. 

Isang malaking paalala ang matinding paglindol nitong ika-28 ng Marso sa Myanmar at Thailand, kung saan maraming matatayog na gusali ang nagiba at libu-libo ang sa kasawiang-palad ay namatay at nasugatan.  

Kung lubos na tatanawing hiram ang ating buhay, marahil ay mas mapabubuti ang ating pamumuhay, pagmamalasakit at pakikitungo sa kapwa. Mas magiging matulungin, maalalahanin, at magiging kontento at mapagpasalamat sa kung anuman ang biyayang tinatamasa. Mas magiging mapagpakumbaba at may pananagutan. 

Mas maraming magagawa kung nakatuntong sa lupa, sa halip na matayog ang tingin sa sarili at maliit ang tingin sa kapwa. Gaya ng paalaala ng nabanggit na lindol, ang mga rangya, biyaya at buhay ay posibleng mawala sa isang iglap.

Patuloy nating ipanalangin ang ating mga mahal sa buhay, mga kaibigan o maging ang sa atin ay mga umaalipusta, ang ating mga kababayan, nagpapangaral ng salita ng Diyos, at ang ating bansang Pilipinas na nangangailangan ng tunay na mga tagapaglingkod na magsasakripisyo para sa kapakanan ng mamamayan. 

Kung tayo man ay hindi nakapagpigil at nauwi sa pagwaldas, pagpinsala’t pag-agrabyado ng kapwa, pagsisihan nang lubos ang kamalian, taos-pusong humingi ng kapatawaran, sikaping iwasto ang naging pagkakamali at ayusin ang salimuot nitong dulot. Kung tayo naman ang nasa posisyong makapagpatawad, dinggin ang taimtim na nagsisisi at subukang buksan ang puso upang dumaloy ang maiaalay na dispensa.

Ang huling bahagi ng ating buhay ay may kalakip na katanungan: Pinuno ba natin ng kagaanan ang ating kapwang pinahintulutan ng langit na ating makasalamuha sa mga araw ng ating buhay? Pinarikit ba natin ang kanilang mundo o isinadlak natin sa kalungkutan? Nakahugot ba ng lakas mula sa atin ang ating kapwa o sila’y pinanghinaan ng loob? Nagpangiti at nakapagpasaya ba tayo o nagpahirap sa kanilang kalagayan? 

Nawa, tayo man din ay maging lubos na maligaya sa ating magiging tugon sa mga katanungang iyan pagdating ng dapithapon.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Iwas-sakit, iwas-perhuwisyo: Galaw-galaw, baka pumanaw!

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Apr. 4, 2025

“Malusog” na buwan ang Abril dala ng maraming espesyal na araw na nakapaloob dito na kahit magkakaiba ang layunin, nagkakatugma ukol sa pagpapalungtad ng sangkatauhan. 

Sa darating na Lunes, halimbawa, ang Pandaigdigang Araw ng Kalusugan o World Health Day. Sinimulan iyon ng Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan o World Health Organization bilang paggunita sa pagkakatatag ng naturang samahan at para mapagtuunan ng atensyon ang isang paksang may kinalaman sa kalusugan ng nakararami. (Ang pangangatawan ng kababaihang buntis at bagong silang na mga sanggol ang napiling tema para sa taong 2025 hanggang sa susunod na ika-7 ng Abril.)

Sa Estados Unidos, itong Biyernes at Sabado, ika-4 at 5 ng Abril, ay Walk to Work Day at National Self-care Day, na patungkol sa pagdagdag ng mga hakbang at pag-aalaga sa sarili patungo sa pagpapaigi ng pangangatawan. Ang buong Abril pa nga sa kanila ay Move More Month, na itinaguyod ng American Heart Association noong 2018 upang maengganyo ang mga mamamayan na lalo pang gumalaw-galaw upang mapalayo sa karamdaman.

Alin man ang ating lahi o itinatanaw na inang bayan, ‘di maikakaila na makatutulong sa atin ang pagkilos nang madalas. 

Sa puntong pisikal pa lang ay umaapaw ang benepisyo ng pagiging malikot sa halip na maging palaupo, na malawakan nang inihahambing sa paninigarilyo dahil sa dulot na peligro. Nariyan ang pagpigil sa pamamaga ng iba’t ibang panloob na bahagi ng ating katawan. Makatutulong na tayo’y mapalayo sa sakit sa puso, diabetes, dementia, pagkalabis ng timbang at kanser. Mababawasan din ang pagkakaroon ng ugat na bukul-bukol o varicose veins.

Sa punto ng ating isip at diwa, ang mas madalas na pagkilos ay nakababawas ng pagkabagabag at nakapapaaliwalas ng katauhan, nakapagpapalakas ng kumpiyansa sa sarili, nakapagpapaibsan ng labis na pag-aalala’t pagkabahala, nakapagpapataob ng kalungkutan, at nakapagpapabuti ng pangkalahatang kalusugan ng kaisipan.

Nakapapasaya ang pag-eehersisyo at nakakapagpapukaw pa ng pag-iisip nang higit sa kung nakaupo lang nang matagal habang pinipiga ang ating isipan.

Nagsisilbing preno rin ito sa kaguluhan ng buhay at nakapagtatanggal ng pagkamuhi na maaaring mauwi sa pananakit o pamiminsala ng sarili o ng kapwa, kadugo man o estranghero. Kung may mga kasabayan pa sa pagpapalakas ay madaragdan ang magiging kaibigan at kasangga sa pamumuhay.

Hindi lamang pawis ang inilalabas ng pagbabanat ng buto. Nakapagpapabasyo rin ito ng ating kaba’t pagkabahala upang patuloy nating maharap ang bawat bukas nang may taglay na pag-asa sa halip na may pasang pag-aalala. Nakapagpapabukas pa ito ng ating kaisipan upang lumitaw at dumaloy ang mga sapantaha, kuru-kuro’t palagay na maaaring makatulong sa ating kaginhawahan at kasiyahan sa tahanan o trabaho. 

Nakapagdadala ang pag-eehersisyo ng oksiheno at dugo sa ating utak, na nagpapaalis ng negatibong mga bagay gaya ng galit, lungkot at pagkabalisa. Karagdagang resulta ang pagiging mas pasensiyoso sa halip na mainitin ang ulo at masayahin imbes na bugnutin. Makaiiwas pa sa mga dagdag-gastusin gaya ng mahal na mga gamot at pagpapaospital.

Hindi rin kailangang gumastos para sa mamahaling kagamitan o maging miyembro ng gym upang makapagpalakas. Maraming mapapanood online na nagpapakita ng sari-saring kaparaanan sa pagpapatibay ng katawan na magagawa gamit lamang ang mga bagay sa ating poder, gaya ng silya, pader at hagdan.

Tumayo at kumilos kada kalahating oras. Kumuha ng tubig sa kusina at uminom. Lumabas, maglakad-lakad, tingalain ang kalangitan, huminga ng malalim nang may bulong ng pasasalamat sa Maykapal. Mag-inat-inat, tumalon-talon, abutin ang mga daliri ng sariling mga paa. Tumakbo-takbo. 

Mag-ingat na hindi maging palaupo nang matagal kahit panay ang pagsasanay ng katawan. Delikado pa rin para sa ating puso at pangangatawan ang matagal at walang patid na paggamit ng salumpuwit kahit pa madalas at masigasig tayo sa pagpapalakas. 

Siyempre, pumapak nang wasto at nakapagpapalusog na mga pagkain, uminom ng sapat na tubig, matulog nang malalim at sapat. Gaya ng kotse na hindi makauusad kung walang gasolina, hindi tayo makapagpapatuloy sa pakikipagsapalaran kung walang magiging suloy ng sigla.

Ang kagandahan pa ng lahat ng ito ay nasa ating mga kamay, kaisipan at kalakasan ng loob ang pagkilos. Tayo ang tanging makapagdedesisyon. Isaisip din na mas masarap umasa sa sarili sa katandaan imbes na sa medisina, tungkod, saklay o tagapag-alaga na mas makakagawa pa ng ibang kabutihan sa halip na sumubaybay ng tao na naiwasan sana ang pagkabaldado.

Huwag magpaalipin sa depresyon, huwag magpagapi sa pagpapatumpik-tumpik, huwag magpalugmok sa kagulumihanan. Piliin ang ikagaganda, ikagiginhawa’t ikabubuti ng sarili, upang lalo pang makatulong sa iyo mismo, sa iba at sa mundong kinasasaklawan.

Simulan na ang pagtayo’t paggalaw-galaw, at huwag ipagpabukas.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.