Mga lingkod-bayan, ‘wag petiks-petiks sa nararanasang gutom ng maraming Pinoy

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Oct. 23, 2024

Nakapanlulumong higit pang maraming pamilyang Pilipino ang nakaranas ng involuntary hunger o gutom nang hindi bababa sa isang beses nitong nagdaang third quarter o ikatlong bahagi ng kasalukuyang taon. 

Sa nakaraang Social Weather Station survey na isinagawa mula Setyembre 14-23, lumabas na 22.9 porsyento ng mga pamilyang Pilipino ang nakaranas magutom o walang makain sa loob ng nakalipas na tatlong buwan. 

Ang talang ito ay mataas nang 5.3 puntos sa dating 17.6 puntos noong Hunyo 2024 at siyang pinakamataas mula noong Setyembre 2020 na kasagsagan ng pandemya at mga lockdown. 

Sa naiulat na 22.9 porsyento ng mga pamilyang walang makain, 16.8 porsyento ang nakaranas ng moderate hunger o pagkagutom ng isa o ilang beses sa loob ng nasabing panahon, samantalang 6.1 porsyento naman ang nakaranas ng severe hunger o madalas na pagkagutom o laging walang maisubong pagkain. 

Ani nga ng kasabihan, ang isa ay marami na. Ang isang pamilyang nakararanas na kumalam ang sikmura at malipasan ng gutom ay hindi dapat ituring na isa lamang maliit na numero kundi isang malaking hamong nananawagan ng buong pagmamalasakit ng ating lipunan. 

Masakit isiping habang walang makain ang mas maraming pamilya sa ating bayan ay nagpapasasa naman sa kabusugan sa pagkain ang mga inaasahan nilang tutulong sa kanila para makaahon sila sa hagupit ng kagutuman. 

Panawagan sa administrasyon ni Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. na puntiryahin una sa lahat ang pagpuno sa sikmura ng mga Pilipinong gutom at yanigin ang mga nagtatamad-tamarang lingkod-bayan na palibhasa’y nakakakain nang walang mintis sa oras nilang gusto ay papetiks-petiks sa nararanasang kagutuman ng taumbayan. Maraming-marami pang maaaring magawa para pagmalasakitan ang mamamayan. 

***

Sa gitna ng kasalatan sa pagkain ng taumbayan ay umalingawngaw naman ang mga binitiwang matatalim na pananalita ni Vice President Sara Duterte laban kay Pangulong Marcos, Jr. Punung-puno ito ng poot, silakbo ng damdamin at sama ng loob. Sa gitna ng kanyang nadaramang pinagtutulungan siya ng mga nagsasanib-puwersa sa pamahalaan ay humulagpos siya sa anumang pagpipigil sa sarili at inilabas ang talim ng kanyang mga pangungusap.

Bilang bise presidente, hindi pa rin sana siya nawala sa hulma ng isang kagalang-galang na babaeng naroon sa matayog na posisyong ipinagkatiwala ng mamamayang Pilipino. 

Naghuhumiyaw ang kasabihan, “Nakikilala ang isang nilalang hindi sa panahon ng kagaanan kundi sa panahong siya ay sinusubukan.” 

Vice President Duterte, ipakilala mo nawa sa taumbayan kung ikaw ba’y anak ng iyong ama o nanay ka ba ng bayang Pilipinas na laging igagalang at uunahin ang pangangailangan ng mamamayan. Na ang bawat diskurso ay maiangat sa lebel kung nasaan ang puso ng taumbayang nangangarap makaahon sa nararanasang kahirapan at kagutuman. 

Napakalalim ng inaasahan sa lingkod-bayan ng bawat mamamayang Pilipino. At sa huli, ang tunay na nagtatagumpay sa posisyon at adhikain sa mata ng tao at Diyos ay ang mga mapagsakripisyo at makatotohanang pumapanig at nangangalaga sa pinakamataas na interes, kapakanan at pangarap ng taumbayan. Ang gumagawa ng marapat ay kusang umaani ng mga malalalim na kakampi.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Huwag waldasin ang pag-unlad ng ‘Pinas

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Oct. 18, 2024

Kamakailan ay may naipaskil na video sa Facebook na nakapagbibigay inspirasyon ukol sa isang banyagang may kapansanan at kailangang mag-wheelchair o walker sa araw-araw. Ngunit napagtanto niyang hindi na niya kailangan ng alalay na taga-tulak o taga-buhat. Sa halip, kaya pala niyang bumiyahe nang mag-isa at magmaneho ng kotse. Mag-isa niyang nakukuha ang kanyang wheelchair mula sa likod ng sasakyan at naibabalik doon, habang nakakapit ang isang kamay sa roof rack o ibabaw ng kanyang sasakyan.

May aral ang maiksing palabas na iyon, na hindi kailangang magpagapi sa mahirap na kalagayan o isisi sa kapalaran ang anumang hindi maganda sa kasalukuyan. Na tayo pa rin ay may magagawa para unti-unti tayong mapabuti, gaano man ito kahirap o kasalimuot.

Gaya ng nagigisnan natin sa pandaigdigang balita’t social media, makikita ang pasulong at maginhawang buhay sa napakaraming bansa, sa mga kapitbahay man natin sa Asya o sa iba pang bahagi ng mundo. Samantalang kaunting hakbang lamang sa ating paligid o mismong sa ating harapan ay nakatambad ang pagdarahop ng ating mga mamamayan. 

Hanggang dito na lang ba tayo? Hanggang dito na lamang ba ang Pilipinas na napakaraming biyaya ng Maykapal kung ihahambing sa ibang lupalop ngunit napag-iwanan ng mga bansang hindi man kasinglaki o kasing-sagana sa likas na kayamanan ay may kalidad ng pamumuhay ang mga doo’y naninirahan. 

Hindi naman tayo dehado pagdating sa kaisipan at kakayahan, at gaya ng naipamamalas ng ating magigiting na OFW, kaya nating makipagsapalaran at makipagtagisan ng galing sa mga banyaga.

Lalong kaya nating sama-samang magtulungan sa pagpapabuti ng kalagayan ng ating bayan. Kaya nating bumangon kahit unti-unti, basta desididong kumawala sa pighati. Na hindi maging bihag na lamang ng lugmok na pamumuhay. Na hindi kailangang maging martir o alipin ng kasalukuyang mapait na realidad. O malulungkot na awitin na lamang ang ibibirit sa kalamlaman ng gabi. 

Ang pagbabago nating minimithi ay maaaring makamit at higit pa, kung iwawaksi ang kawalan ng pagmamalasakit, kung hindi manggugulang sa kapwa, kung gagalangin ang oras ng iba, kung hindi pipiliin ang bisyo, at kung tatratuhin ang iba gaya ng ating paggalang sa ating sarili. 

At dahil eleksyon na naman sa susunod na taon, simulan natin ang pagbabago sa pamamagitan ng matalinong pagpili sa mga karapat-dapat maging serbisyo-publiko. Huwag isipin ang utang na loob mula sa naitulong ng sinumang pulitiko kung ito naman ay mula sa kaban ng bayan. 

Kilalanin at pagnilay-nilayan ang napupusuan kung tunay ngang karapat-dapat bukod sa anyo nilang tila mapagpakumbaba’t dalisay ngunit hindi naman pala tunay na makatao at may maitim lamang na balak. Sariwa man o datihang kandidato, sukatin natin ang kanilang kakayanan at abilidad na magsilbi nang buong husay at galing para sa barangay, siyudad o lalawigan, at sambayanan. 

Kung iwawaldas ang boto — sa pagpili man ng mapagsamantala o ganid na kandidato o sa hindi pagsipot sa presintong panghalalan sa takdang araw — para na rin nating kinuha ang ating pinaghirapang kabuhayan at sinunog ito nang walang panghihinayang.  

Kung magiging maayos ang ating nasyonal at lokal na pamunuan, hindi lamang sila maaasahang makapagbibigay ng maagap at mahusay na serbisyo — sila rin ay magsisilbing inspirasyon upang tayo’y magpatuloy sa ating mga gawain, lalo na sa ating mga adhikain para sa pamilya, sa kapwa at sa bayan tungo sa inklusibong pag-unlad ng Pilipinas.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Mga babae, may malaking ambag sa pagkalinga sa kalikasan

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | Oct. 16, 2024

Kung ihahambing sa mga kalalakihan, ang mga kababaihan ay madalas dehado sa napakaraming bagay. Nariyan ang pangangailangang mas maging maselan sa paraan ng pananalita at pag-uugali, na madaling bansagan ng kung anu-anong katawagang hindi kailanman ibabato sa mga kalalakihan. At sa kabila ng modernong siyensiya at teknolohiya, ang mga babae pa rin ang nagdadalang-tao — napakatamis mang maranasan ay napakatindi naman ng hinihingi sa katawan.

Hindi patas para sa kababaihan ang kalagayan at labanan sa malalim pang mga bagay. Patuloy na mas kinikilingan ang mga kalalakihan pagdating sa sari-saring aspeto ng hanapbuhay, lipunan, batas at kultura. Kahit karamihan sa mga esposo sa kasalukuyan ang tumutulong sa pag-asikaso ng mga gawaing bahay, may mga pamilya pa ring ipinauubaya ang mga kailangang atupagin sa pagod at pigang-piga nang maybahay. At kahit may kakayanan mang idepensa ang sarili, mas delikado pa rin ang kababaihan kung mahahantong sa peligrong dulot ng masasamang loob — sa lansangan man, sa pinagtatrabahuan, o sa loob ng tahanan.

Ganyan ang sitwasyon para sa napakaraming mga babae ng iba’t ibang edad sa buong bansa, maging sa ibang lupalop ng mundo. Ngunit mas may panganib o kakulangan sa katarungan at pagkakapantay para sa mga kababaihang nasa kanayunan, lalo na sa mga nasa liblib na lugar o kasuluk-sulukan ng 82 probinsya ng Pilipinas. Sila ay ating naiisip lalo pa’t ang nakaraang Martes, at ang bawat ika-15 ng Oktubre, ay International Day of Rural Women. 

Nilalayon sa araw na ito ang pagtanaw at pagbibigay-atensyon sa kalagayan ng naturang mga kababaihan saan man sa daigdig. Matimbang ang usaping ito para sa atin na napakarami sa bilang ng populasyon ay nakatira sa mga lalawigan at karamihan sa kanila ay kababaihan. Habang marami sa kanila ay simpleng maybahay at ina sa kani-kanilang tahanan, marami rin sa malalayong lugar ay katuwang ng kani-kanilang mga asawa, barangay o kapisanan sa pagkayod para sa kabuhayan. Sila na mga hindi kilala ngunit kahanga-hangang kababaihang mga magsasaka o magbubukid, tindera o nagpapatakbo ng maliit na negosyo — bukod pa sa pagiging ilaw ng kani-kanilang tahanan.  

Sa kabila ng hindi matatawarang mga kakayanan ng kababaihan sa mga lalawigan, kakaunti lamang sa kanila ang may pagkakataong magmay-ari ng lupain o maging tagapanguna ng kanilang kinasasakupan. Karamihan sa kanila ay mas nakararanas ng mga balakid sa pag-unlad ng sarili at pamilya, at sa pagkamit ng serbisyong pinansyal. Madalas na mas maliit ang kanilang sahod kumpara sa mga kalalakihan. Idagdag pa ang mga kakulangan nila sa mga serbisyong pangkalusugan at patubig, edukasyon at proteksyon laban sa mga mapang-api na naglipana sa kalibliban ng ating mga isla. Malabong-malabo pa para sa napakaraming babae sa kabukiran ang posibilidad ng disente o masaganang pamumuhay. 

Idagdag pa sa mga suliranin nila ang lumalaking pagbabago ng klima, na nagdudulot ng pinsala sa kanilang mga pananim at ari-arian. Napakalaki ng ambag ng kababaihan sa kanayunan pagdating sa pagkalinga sa kalikasan, sa gitna ng pagsisikap nilang marating ang puntong makapantay nila ang kalalakihan sa aspeto ng mga pribilehiyo at kapangyarihan. 

Hindi makakamit ang lahat ng ito sa iisa o iilang tulugan. Ngunit mahalagang maisaisip at asintaduhing matugunan, paunti-unti man ngunit tuluy-tuloy, ang seguridad ng kababaihan ukol sa pagkain, kalusugan, kabuhayan at kaligtasan, lalo na para sa mga nasa pook na malayo sa kabihasnan.Kaya’t dapat idagdag sa ating mga konsiderasyon sa darating na halalan: Ang atin bang mga iboboto, maging sa pambansa at lokal na mga antas, ay dalisay na pagmamalasakitan ang mga kababaihan saan mang panig ng Pilipinas? Ating laging tandaan, wala tayo sa mundong ito kung wala ang inang sa atin ay nagluwal. Lingunin natin ang ating pinanggalingan at protektahan ang kapakanan ng pinakabulnerable nating mga kababaihan. 

Ikaw, kaibigan, pinagmamalasakitan mo ba sila sa mga pagkakataong sila’y binubusabos at inaalispusta ng mga kalalakihang nangmamaliit sa kanila dahil lamang sa sila ay kalahi ni Eba?

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.