Vitamin D3 supplement, makakatulong na mapabagal ang pagtanda at ma-delay ang pagkakaroon ng age-related diseases

ni Dr/Atty. Erwin P. Erfe, M.D. @Sabi ni Doc | June 2, 2025

Dear Doc Erwin, 

Masugid akong tagasubaybay ng Sabi ni Doc column at ng BULGAR newspaper.

Regular akong umiinom ng mga health supplements upang manatiling malusog ang aking pangangatawan at pag- iisip. Nais ko sanang malaman kung anong vitamin supplement ang maaaring makatulong upang humaba ang buhay. 

Ayon sa aking nabasang magazine ay mahalaga ang Vitamin D3 sa ating kalusugan at maaaring makatulong makaiwas sa maraming sakit. Makakatulong kaya ang Vitamin D3 upang humaba ang ating buhay? May research studies na o kaya na nagpapatunay nito?

Maraming salamat at sana'y matugunan niyo ang aking mga katanungan. — Eduardo

---

Maraming salamat Eduardo sa iyong pagliham at pagiging tagasubaybay ng Sabi ni Doc at BULGAR newspaper. Maraming salamat din sa’yong katanungan dahil pagkakataon ito na maipahayag ang pinakabagong research study tungkol sa epekto ng pag-inom ng Vitamin D3 supplement sa paghaba ng buhay natin.

Nito lamang May 21, 2025 ay inilathala sa The American Journal of Clinical Nutrition, isang tanyag na scientific journal, ang resulta ng isang randomized controlled trial kung saan pinag-aralan ang epekto ng Vitamin D3 at ng Omega-3 supplementation sa haba ng telomere. 

Ang telomere ay mga specialized chromatin structures na nasa dulo ng ating mga chromosomes na nagpoprotekta sa integrity at stability nito. Naniniwala ang mga scientists na ang pag-iksi ng telomere habang tayo ay tumatanda ang dahilan ng chromosomal instability na nagiging rason ng iba't ibang uri ng chronic diseases, katulad ng cancer at mga cardiovascular diseases.

Naniniwala rin ang mga scientists na ang pag-iksi ng telomeres ang dahilan ng premature aging at mga age-related diseases kaya't kung mapipigilan o mapapabagal ang pag-iksi ng telomere ay pinaniniwalaan na magpapahaba ng buhay at madi-delay ang pagkakaroon ng mga age-related diseases.

Sa research na ito ay sinuri ng mga scientists mula sa Medical College of Georgia ng Augusta University sa bansang Amerika ang epekto ng Vitamin D3 at ng Omega-3 supplement sa haba ng telomere mula sa umpisa ng pag-inom ng supplement, hanggang sa dalawang taon at apat na taon na umiinom ng supplements na nabanggit. 

Ayon sa analysis ng data, nakita ng mga researchers sa pangunguna ni Dr. Haidong Zhu, na nabawasan ang pag-iksi ng telomere sa mga study participants na umiinom ng Vitamin D3 supplement. Patuloy naman na umiksi ang telomeres ng mga uminom ng Omega-3 supplement.

Ang daily dose ng Vitamin D3 supplement na ininom ng 1,031 study participants na kasama sa research na ito ay 2,000 IU per day. Nasa edad mula 50 years old pataas ang mga lumahok sa pag-aaral na ito.

Dahil sa pagbagal ng pag-iksi ng telomeres sa mga uminom ng Vitamin D3, naniniwala ang mga researchers na makakatulong ang Vitamin D3 supplementation upang mapabagal ang biological aging at ang pagkakaroon ng age-related diseases.

Maraming salamat muli sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa'y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Mataas na buwis nagpapalala sa paninigarilyo sa Pilipinas

ni Chit Luna @News | May 27, 2025

File Photo

Isang eksperto sa pandaigdigang seguridad ang nagbabala na ang sobrang taas na buwis sa tabako ay nagpapataas ng bilang ng mga naninigarilyo sa Pilipinas.

Ayon kay Rohan Pike, isang security expert na may 25 taong karanasan sa pulisya at customs mula sa Australian Federal Police at Australian Border Force, ang pagtaas ng bilang ng mga naninigarilyo sa Pilipinas, lalo na sa mga kabataan, ay nagpapahiwatig na ang pagkakaiba sa presyo sa pagitan ng legal at ilegal na sigarilyo ay umaakit ng mga bagong naninigarilyo at nagpapalakas sa black market.

Binigyang-diin ni Pike na dapat matuto ang Pilipinas mula sa mga pagkakamali ng Australia kung saan ang mga mahigpit na patakaran at mataas na buwis ay nagpalakas sa ilegal na kalakalan at nagpawalang-saysay sa mga hakbang para makontrol ang paggamit ng tabako.

Sinabi ito ni Pike bilang resource person sa kamakailang pagdinig sa Senado ng House Bill 11360. Ang panukalang batas na ito ay naglalayong sugpuin ang iligal na kalakalan sa sigarilyo at produkto ng tabako.

Ito ay isinagawa ng Senate Committee on Ways and Means na pinamumunuan ni Senador Sherwin Gatchalian.

Iminumungkahi ng bill ang iskedyul ng pagtaas ng buwis, na may 2 percent na pagtaas tuwing even-number na taon simula Enero 1, 2026, at 4 percent na pagtaas tuwing odd-number na taon simula Enero 1, 2027.

Nagsusulong din ito ng pinag-isang excise tax rate para sa freebase at nicotine salt vapor products.

Ang Australia, na may isa sa pinakamahigpit na patakaran sa tabako at vaping sa mundo, ay nagtaas ng buwis sa tabako ng 800 porsyento simula 2010, ayon kay Pike. Dahil dito, ang isang pakete ng legal na sigarilyo sa Australia ay nagkakahalaga na ngayon ng tatlong beses na mas mahal kaysa sa isang pakete ng ilegal na sigarilyo.

Sa Pilipinas, ang isang pakete ng puslit na sigarilyo ay maaaring nagkakahalaga lamang ng P40, na halos tatlo at kalahating beses na mas mura kaysa sa isang pakete ng legal na sigarilyo na nagkakahalaga ng humigit-kumulang P140.

Ayon sa datos na ipinrisinta sa nakaraang pagdinig, tumaas ang bilang ng mga naninigarilyo sa Pilipinas mula 18.5 porsyento noong 2021 tungo sa 23.2 porsyento noong 2023.

Ayon kay Pike, apektado rin ng ilegal na kalakalan ang kita ng gobyerno. Bumaba nang husto ang koleksyon ng buwis ng Australia mula $16.3 bilyon noong 2020 sa $7.4 bilyon—o 55% na pagbaba.

Ang koleksyon ng excise tax ng Pilipinas ay bumagsak mula P176 bilyon noong 2021 sa P160 bilyon noong 2022 at lalo pang bumaba sa P135 bilyon noong 2023. Noong 2024, bumaba pa ito sa P134 bilyon.

Ayon sa mga kinatawan ng lokal na industriya ng e-cigarette, ang mga iligal na produkto ng vaping ay bumubuo ng hanggang 80 porsyento ng merkado sa Pilipinas. Ayon kay Pike, mas malala ang sitwasyon sa Australia kjung saan ang iligal na bentahan ng vape ay umaabot sa 95%.

Ang lumalaganap na iligal na kalakalan sa sigarilyo at vape sa Australia ay nagpapalakas din sa organisadong krimen at karahasan. Sa nakalipas na dalawang taon lamang, sinabi ni Pike na ang kanyang sariling estado ng Victoria ay nakaranas ng mahigit 200 insidente ng panununog sa mga tindahan at bodega na may kaugnayan sa iligal na tabako. Mayroon ding mga kaso ng pagpatay, pagdukot, pangingikil, armadong pagnanakaw ng legal na tabako.

Nagrekomenda si Pike ng tatlong-pronged, proporsyonal, at evidence-based na pamamaraan para labanan ang iligal na kalakalan sa tabako at vape sa Pilipinas. Una, dapat magtakda ng angkop na buwis para sugpuin ang pangunahing nagtutulak ng ilegal na kalakalan. Pangalawa, dapat palakasin ang pagpapatupad at pag-uusig. Pangatlo, dapat isaalang-alang ang mga estratehiya sa pagbabawas ng pinsala mula sa tabako, aniya.

Inirekomenda din ni Pike ang pag-freeze o pagbawas ng excise tax sa tabako at vape para pigilan ang paglago ng iligal na kalakalan. Hinimok din niya ang pagpapatibay ng mga diskarte sa harm reduction sa pamamagitan ng pagbibigay-insentibo sa mga alternatibong nikotina.

Aniya, sa pamamagitan ng pagkuha ng isang proporsyonal, evidence-based na diskarte, ang Pilipinas ay maaaring bawasan ang antas ng paninigarilyo, patatagin ang kita at mapanatiling ligtas at malusog ang mga mamamayan nito.

Epekto ng usok ng sigarilyo at vape sa kalusugan ng mga pet

ni Dr/Atty. Erwin P. Erfe, M.D. @Sabi ni Doc | May 19, 2025

Dear Doc Erwin, 

 Ako ay 40-anyos, may pamilya, at isang housewife. Mahilig ang aming pamilya sa pag-aalaga ng aso. Dahil naniniwala kami na ang mga alagang aso ay mas magiging masaya kung sila ay hindi nakakulong sa dog cage, ay minabuti namin na sila ay malaya sa loob ng aming bahay.

Dahil smoker ang aking panganay na anak at mas nakakabatang kapatid ay nae-expose ang aming mga alagang aso sa usok ng sigarilyo habang naninigarilyo sila sa loob ng aming bakuran. Naninigarilyo sila sa labas ng aming bahay ngunit sa loob pa rin ng aming bakuran.

May masamang epekto ba ang usok ng sigarilyo sa kalusugan ng aming mga alagang aso? Kung mayroon, ano ang mga sakit na maaaring makuha nila dahil sa usok ng sigarilyo? May mga pag-aaral na ba sa mga ito? Maraming salamat at nawa’y mabigyan n‘yo ng pansin ang aking liham at mga katanungan. — Maria Imelda

Maraming salamat Maria Imelda sa iyong pagliham at pagsubaybay sa Sabi ni Doc at BULGAR newspaper. 

Ang usok kung saan nae-expose ang inyong mga alagang aso ay tinatawag na “secondhand smoke”. Ito ay mula sa usok na ibinubuga ng isang taong naninigarilyo. Ito rin ang tawag sa usok na nanggagaling mula sa nakasinding sigarilyo at nalalanghap ng inyong mga alagang aso.

Ang usok mula sa sigarilyo na nalalanghap at kung saan nae-expose ang isang naninigarilyo ay tinatawag na “firsthand smoke”. 

Ang usok mula sa ibinubuga ng naninigarilyo at mula sa nakasinding sigarilyo na kumakapit sa upuan, pinto, bintana, alikabok sa loob ng bahay at sa kapaligiran na maaaring kumapit sa balat, balahibo at madilaan ng ating mga alagang aso, ay tinatawag na “thirdhand smoke”. 

Ayon sa isang artikulo sa website na petMD.com na isinulat ni Dr. Angela Beal, isang veterinarian at isang manunulat mula Columbus, Ohio sa bansang Amerika, maraming masamang epekto sa kalusugan ng ating mga alagang aso ang secondhand smoke mula sa sigarilyo at vape. 

Ayon kay Dr. Beal kasama ang mga sumusunod sa masamang epekto ng secondhand smoke – sakit sa baga at iba pang respiratory problems, cancer, allergies, sakit sa balat, sakit sa mata at sakit sa puso.

Maaaring makaranas ang inyong mga alagang aso na exposed sa secondhand smoke ng ubo, pag-hatsing, at wheezing. Puwedeng lumala ang hika at bronchitis ng inyong mga alagang aso dahil sa usok na kanilang nalalanghap mula sa sigarilyo at vape.

Sa isang pag-aaral (case control study) na isinagawa ng mga researchers mula sa Department of Environmental Health ng Colorado State University, ang mga aso na nakakalanghap ng secondhand smoke ay mas mataas ang risk na magkaroon ng cancer sa baga (lung cancer), lalo na sa mga asong maiigsi ang bibig at ilong. Ang mga asong mahahaba ang bibig at ilong ay mas mataas naman ang risk sa nasal cancer. Kung ninanais na mabasa ang research na ito, makikita ito sa March 1998 issue ng American Journal of Epidemiology.

Tumataas din ang risk ng mga aso sa cancer sa pantog (bladder cancer) kung sila ay nakakalanghap ng secondhand smoke, ayon sa isang 2024 study ng mga dalubhasa mula sa Department of Veterinary Clinical Sciences, College of Veterinary Medicine ng Purdue University sa bansang Amerika. Makikita ang artikulo na ito sa The Veterinary Journal, Volume 303, February 2024 issue.

Ang usok mula sa sigarilyo at vape ay maaaring maging dahilan ng iritasyon at pamumula ng mga mata ng alagang aso. Ang usok na dumadapo sa balahibo at balat ng aso ay maaaring maging dahilan naman ng iritasyon at dermatitis. Puwede ring maging dahilan ng pagkakasakit sa puso ng mga aso na madalas na makalanghap ng usok mula sa sigarilyo at vape.

Ano ang maaari nating gawin upang mabawasan ang exposure ng ating mga alagang aso sa secondhand at thirdhand smoke? Makakabuti kung hindi na maninigarilyo sa loob ng bakuran. At kung ito naman ay hindi maiiwasan, makakabuti na ilayo ang inyong mga alagang aso mula sa mga naninigarilyo.

Upang maiwasan din ang exposure ng ating mga alagang aso sa thirdhand smoke, nararapat na dalasan ang paglilinis ng kapaligiran, mga beddings, laruan, at kinakainan upang maalis ang mga smoke particles na kumapit sa mga ito. Makakabuti rin ang madalas na pagpaligo sa mga alagang aso upang maalis ang smoke particles na kumapit sa kanilang balat at balahibo.

Maraming salamat muli sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y maiiwas niyo ang inyong mga alagang aso sa mga sakit na dulot ng secondhand at thirdhand smoke.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com