Rosemary, pampalakas ng memorya

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. @Sabi ni Doc | Feb. 17, 2025

BG: Wiki

Dear Doc Erwin, 

Ako ay isang pre-medical student sa isang pampublikong unibersidad sa Maynila at tagasubaybay ng Sabi ni Doc at Bulgar newspaper. Isa akong iskolar kaya‘t kinakailangan na mapanatili ko sa mataas na antas ang aking grades.

Nabasa ko sa isang magazine na may mga halamang gamot na maaaring makatulong upang lumakas ang concentration at memorya. Partikular na binanggit doon ay ang Rosemary. 

Nais ko sanang malaman kung may mga scientific research na tungkol sa epekto ng Rosemary sa memorya at kung may positibong epekto ito upang mapalakas ang memorya sa isang katulad ko na mag-aaral? May iba pa bang mga health benefit ang Rosemary?

Maraming salamat at sana‘y matugunan niyo ang aking mga katanungan. — Dexter

---

Maraming salamat Dexter sa iyong pagliham, mga katanungan at pagiging tagasubaybay ng Sabi ni Doc at BULGAR newspaper.

Ang Rosemary ay isang halaman na karaniwang nakikita sa ating bansa at sa Mediterranean region. Ito ay lumalaki hanggang dalawang metro ang taas at nabubuhay hanggang dalawang taon. May katangi-tanging amoy ito kaya't ang Rosemary ay ginagamit bilang spice sa pagkain at sangkap sa mga pabango. Katulad ng Oregano at Thyme, ang Rosemary ay kasama sa mint family Lamiaceae. 

Tradisyunal na ginagamit sa buong mundo ang Rosemary bilang halamang gamot para sa muscle pain, pampalakas ng memorya, pampatubo ng buhok at pampalakas ng immune system at circulatory system.

Ayon sa isang artikulo sa International Journal of Nutrition na inilathala noong June 24, 2021, kilala rin ang Rosemary bilang medicinal plant at isang food preservative dahil sa high levels ng anti-oxidant at anti-microbial properties nito. Kasalukuyan din itong pinag-aaralan bilang anti-cancer drug, anti-inflammatory at analgesic agent at hepatoprotective agent. 

Ang mga katangian ng Rosemary na nabanggit ay dahil sa mataas na level ng polyphenols, flavonoids at phytochemicals nito. Partikular dito ang mataas na level ng carnosol at carnosic acid, mga anti-oxidant na dahilan kung bakit ang Rosemary ay itinuturing na isang medicinal plant.

Sa isang double-blinded randomized controlled clinical trial na isinagawa sa mga university student kung saan binigyan ng 500 milligrams na Rosemary ang mga estudyante sa loob ng isang buwan, nag-improve ang memory performance, nabawasan ang anxiety at depression at nag-improve din ang kanilang sleep quality. Mababasa ang pag-aaral na ito sa Complementary Therapies in Clinical Practice, Volume 30 na inilathala noong February 2018.

Sa isa pang randomized clinical trial sa epekto ng Rosemary sa cognitive function ng elderly population na may average na edad 75, may significant beneficial effect sa bilis ng memorya ang Rosemary sa dose na 750 milligrams. Inilathala ang research na ito sa Journal of Medicinal Food noong January 2012.

Positibo rin ang epekto ng Rosemary sa cognitive performance ng mga laboratory animal studies, ayon sa isang systematic review at meta-analysis na isinagawa ng mga researcher na pinamunuan ni Dr. SM Hussain ng City University College of Ajman sa bansang United Arab Emirates. Sa pag-aaral na ito tinawag ng mga dalubhasa ang Rosemary bilang "herb of remembrance" at isang potential na "cognition enhancer" para sa mga indibidwal na may Alzheimer's Disease. Kung nais basahin ang studies na ito, makikita ang nasabing pag-aaral sa Brazilian Journal of Medical and Biological Research na inilathala noong February 9, 2022.

Itinuturing na Generally Recognized as Safe (GRAS) ang Rosemary ng Food and Drug Administration ng bansang Amerika. Iba't ibang paraan ang paggamit ng Rosemary. Maaari itong ilagay sa pagkain habang niluluto (culinary condiment) ito, bilang tsaa (Rosemary tea) o paglanghap nito bilang Rosemary essential oil (aromatherapy). Puwede  ring ihalo ang ilang drops ng Rosemary essential oil sa coconut oil o almond oil at ipahid sa balat.

Maraming salamat muli sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa'y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Kahalagahan ng Niacin sa ating kalusugan

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. @Sabi ni Doc | Feb. 10, 2025

BG: FA

Dear Doc Erwin, 

Masayang pagbati sa inyo Doc Erwin at sa mga bumubuo ng BULGAR newspaper. Ako ay inyong matagal ng masugid na tagasubaybay. Mahigit 40 years old na ako at may mga sakit na iniinda. Sa pinakahuling laboratory examination ko ay nananatiling mataas ang aking cholesterol. Isa sa mga inireseta sa’kin ay ang Niacin. Ayon sa aking doctor, ito raw ay isang uri ng Vitamin B na makakatulong sa aking cholesterol at sa aking puso. Maaari bang matulungan niyo ako upang maintindihan kung papaano makakatulong ang isang bitamina sa aking sakit? Maaari bang makuha ang Niacin sa pagkain? Ano ang dapat kong malaman kung iinom ng Niacin? Maraming salamat at sana’y masagot niyo ang aking mga katanungan. — Abraham

---

Maraming salamat Abraham sa iyong pagliham, mga katanungan at pagiging tagasubaybay ng Sabi ni Doc at BULGAR newspaper.

Ang Niacin ay ang generic name ng nicotinic acid at nicotinamide. Ito ay isang uri ng Vitamin B3 na kasama ng mga water-soluble vitamins. Ang Niacin ay natural na sangkap ng ilang mga pagkain. Inihahalo rin ang Niacin sa mga pagkain upang ito ay mas maging nutritious. Available rin ito bilang dietary supplement.

Lahat ng tissues sa ating katawan, maliban sa ating skeletal muscles ay gumagamit ng Niacin. Kino-convert ang Niacin sa active form na coenzyme na NAD at NADP.

Kinakailangan ang NAD ng mahigit na 400 enzymes sa ating katawan upang gawing enerhiya ang mga carbohydrates, proteins at fats mula sa kinakain natin. Ang NAD ay kailangan din upang mapanatili na ma-repair ang ating DNA at sa cellular communication. Ang NADP ay malaki ang naitutulong sa cellular antioxidant functions at sa synthesis ng fatty acids at cholesterol na kailangan ng ating katawan.

Ayon sa expert committee ng Food and Nutrition Board ng National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine sa bansang Amerika, kinakailangan natin daily ang 14 to 16 milligrams ng Niacin. Halos lahat ng Niacin na nasa ating pagkain ay na-absorb ng ating katawan at dahil ito ay isang water soluble vitamin, ang sobra sa pangangailangan ng katawan ay inilalabas ng ating katawan sa ating ihi (urine).

Ang Niacin ay makikita sa iba’t ibang uri ng karne katulad ng manok, baboy at baka, isda at mga halaman, nuts, at legumes. May Niacin din ang brown rice at ang puting bigas (white rice).

Ayon sa Cleveland Clinic, isang tanyag na health institution sa Amerika, ang Niacin supplements ay ginagamit upang gamutin ang high cholesterol level. Ang Niacin ay natural na alternatibo sa mga tao na ayaw uminom ng mga prescription medications para bumaba ang cholesterol level. 

Ang Niacin ayon pa rin sa Cleveland Clinic ay nakakatulong na makaiwas sa high blood pressure. Batay sa kanila, kung ang iyong mga kinakain ay may sapat na Niacin, makakatulong ito sa pagpapanatili ng normal na blood pressure.

Ang mga nabanggit ang maaaring mga dahilan kung bakit ang Niacin ay isa sa mga ang inireseta sa iyo ng iyong doktor. Ngunit bukod dito ay may ibang health benefits pa ang Niacin at ang isang uri ng Vitamin B3, ang Niacinamide.

Sa isang pag-aaral na inilathala sa Journal of Experimental and Clinical Cancer Research noong October 7, 2020, ang Niacin ay nakakapatay ng mga skin cancer cells (melanoma). Nakakatulong din ang Niacinamide, ayon sa Cleveland Clinic, sa mga sakit sa balat katulad ng acne, rosacea, sun damaged skin at ilang autoimmune skin diseases. Maaari ring makatulong ito upang makaiwas sa skin cancer.

Sa pag-aaral na pinangunahan ni Dr. Valeria Gasperi ng Department of Experimental Medicine ng University of Rome, nakita ang kahalagahan ng Niacin upang masuportahan ang brain health at makatulong upang ma-delay ang neurodegeneration, at maiwasan ang dementia at psychiatric disorders. Mababasa ang pag-aaral na ito sa International Journal of Molecular Sciences na inilathala noong February 23, 2019.

Tandaan lamang na maaaring makaranas ng flushing matapos uminom ng Niacin supplement. Ito ay harmless at panandalian lamang ngunit maaari ring hindi kanais-nais ang pakiramdam. Mag-umpisa sa mababang dose (30-50 milligrams) upang makaiwas o mabawasan ang flushing na mararamdaman.

Maraming salamat muli sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Pampapayat na oregano at iba pang health benefit

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. @Sabi ni Doc | Feb. 5, 2025

BG: Aneta Gu

Dear Doc Erwin, 

Ako ay 25 years old at isang graduating student sa isang pribadong unibersidad sa Maynila. Kasalukuyan ay naghahanap ako ng mga natural remedies upang mabawasan ang aking timbang na 200 pounds. Umiiwas sana ako na uminom ng mga gamot na pampayat na inireseta sa akin noon ngunit nang itigil ko ito ay muli akong tumaba at bumalik uli ang aking gana na kumain.

Ang suggestion ng isang herbolario ay uminom ako regularly ng oregano bilang tsaa at ihalo ito sa aking kinakain. Makakatulong daw ito sa aking pagpapayat. May basehan ba ang suhestiyon na ito? Makakatulong ba ang oregano upang ako ay pumayat? May mga pag-aaral na ba ang mga scientist sa epekto ng oregano sa ating katawan? Sana ay masagot niyo ang aking mga katanungan. — Isaiah

---

Maraming salamat Isaiah sa iyong pagliham, mga katanungan at pagiging tagasubaybay ng Sabi ni Doc at BULGAR newspaper.

Napakaganda ng iyong mga katanungan dahil marami ng mga pag-aaral sa ibang bansa tungkol sa oregano at ang mabisang epekto nito sa pagpapayat, pati na rin ang mga iba pang health benefits nito.

Ang oregano ay isang uri ng herb na tinatawag na mint. Maraming uri nito ngunit ang pinakakilala ay ang Oregano vulgare o kilala rin sa tawag na Spanish thyme.

Sa matagal na panahon ay ginagamit ang oregano upang ihalo sa pagkain at pasarapin ito. Ginagamit din ito sa iba’t ibang bansa upang gamutin ang sugat sa balat, masasakit na kalamnan, sipon at hika. Ginagamit din laban sa pagsakit ng tiyan, indigestion at sa pagtatae.

Ngunit sa mga bagong pag-aaral at pananaliksik ng mga scientist ang Oregano ay marami pang ibang health benefits -- makakatulong na panlaban sa cancer, mataas na blood sugar o diabetes at mataas na blood lipids. Epektibo rin ito laban sa infection at sa inflammation. 

Ayon sa isang pag-aaral na pinangunahan ni Dr. Min Lu ng Massachusetts General Hospital ng Harvard Medical School sa bansang Amerika na inilathala sa Frontiers in Microbiology noong October 5, 2018, epektibo ang Oregano oil laban sa 11 bacteria na resistant o hindi na epektibo ang mga antibiotics.

Ayon sa aklat na Eat to Beat your Diet na isinulat ng tanyag na researcher, scientist at New York Times bestselling author na si Dr. William W. Li, ang oregano ay may mga sangkap o tinawag na mga “bioactives” na napatunayan na epektibo sa pagpapapayat.

Ayon kay Dr. William Li, napag-aralan ng mga laboratory researchers sa Chieti, Italy at ng National Research Council na ang oregano ay may bioactive na tinatawag na Carvacrol. Batay sa kanilang pag-aaral ang mga human stem cells na destined na maging taba o fat cells (white adipose tissue cells) ay maaaring mabawasan ng hanggang 27 porsyento sa pamamagitan ng paggamit ng Carvacrol mula sa Oregano o Spanish thyme. Mababasa ang resulta ng pag-aaral na ito sa PloS One journal, Volume 13, Number 11 na inilathala noong 2018.

Sa isa pang pananaliksik na isinagawa ng mga scientist mula sa University of Iowa sa bansang Amerika ay napag-alaman na may bioactive na Ursolic Acid ang oregano. Ang Ursolic Acid, ayon sa kanila ay nagpaparami ng brown fat (kung matatandaan ay tinawag natin itong “the good fat” sa ating nakaraang artikulo), nakaka-improve ng metabolic efficiency ng ating katawan at nakakapagpapayat. 

Ang pagtaba natin ay may kaakibat na pag-igting ng insulin resistance kung saan kahit na may sapat na insulin ang ating katawan ay tumataas pa rin ang ating blood sugar level. Makakatulong ang oregano na maibalik ang insulin sensitivity ng ating katawan dahil ito ay nagpapataas ng produksyon ng fat hormone na adiponectin. Ito ay ayon sa resulta ng isang bagong pananaliksik ng mga researcher mula sa University of Guadalajara sa bansang Mexico. Inilathala ito sa Journal of Medicinal Food nito lamang taong 2020.

Ayon sa mga nabanggit na mga makabagong research ng mga scientist, makakatulong ang oregano sa iyong pagpapapayat. Magiging mas epektibo ito kung may kasamang regular na exercise, sapat na pagtulog ng 7 hanggang 9 oras, at tamang pagkain.

Maaaring balikan mo ang isinulat natin na artikulo tungkol sa mga pagkain na napatunayan ng mga mananaliksik na nakakapayat.

Maraming salamat muli sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com