Public transport, ayusin para komyuter hindi manggitata

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | June 5, 2024

Noong isang linggo ay nagpunta kami ng aking buong pamilya sa Thailand na kalapit na bansa ng Pilipinas na tatlong oras na biyahe sa himpapawid. 

Ito ang aking ikalawang biyahe roon, samantalang unang pagbisita naman ng aking mga anak sa kapital na siyudad ng Bangkok bilang pasasalamat sa pagtatapos sa kolehiyo ng aking bunso. Bago rito ay nakabiyahe na rin sila sa Amerika partikular sa New York, sa San Francisco at Los Angeles sa California, at sa Las Vegas, gayundin, sa Singapore at Hong Kong na kasama ako. 

Gaya ng aking inaasahan, labis na natuwa ang aking mga anak sa kanilang limang araw na paglilibot sa Bangkok. Samantala, napuno akong muli ng lungkot bilang isang Pilipino sa gitna ng abang kalagayan ng sistema sa Maynila kumpara sa Bangkok lalo na sa kalidad ng pampublikong transportasyon at pagkain. 

Dahil tahi-tahi at maayos ang kanilang railway system, matapos pa lamang ang unang araw ay kumpiyansa na ang aking bunsong anak na gumala nang mag-isa kung saan-saan habang hinihintay niya kami. 

Paano ba naman, malinaw ang nakapaskil na mga ilustrasyon ng mga istasyon ng kanilang railway system. Ang katumbas ng ating LRT na kanilang BTS Skytrain (Bangkok Mass Transit System) na may tatlong linya na ugnay-ugnay ay maaasahan, mabilis, malinis at kaaya-ayang gamitin. May mga nakapalibot pang mga tindahan ng samu’t sari na tila nasa mall ka rin, bukod pa sa naggagandahang mga walkway na pawang nakakabit sa mga nakapalibot na bonggang malls para sa mga namamasyal. 

Kalunos-lunos tuloy lalong ikumpara ang kalagayan ng ating mga kababayang gumagamit ng LRT at MRT, kung saan nagsisiksikan sa loob na tila nasa lata ng sardinas tuwing rush hour, nagbabalyahan, nag-uunahang sumakay at nagkukumahog ding makababa habang sinasalubong ng mga sasakay na pasahero. Sa ating paggamit ng ilang beses sa BTS kahit rush hour na maraming sumasakay ay nasaksihan nating kampante ang mga pasahero sapagkat hindi labis na siksikan sa loob, at nakakasakay at nakakababa ang mga pasahero ng maayos. 

Kung ang ating subway ay sa 2029 pa matatapos, noon pang 2004 ay may subway na ang Thailand na atin ring ikinatuwang sakyan papunta sa Chatuchak Market na murang pamilihan doon. Nakaugnay din ang ilang linya ng subway sa BTS Skytrain kaya napakadali ang pasikut-sikot sa siyudad. 

Gaya naman ng Pilipinas, mabigat din ang daloy ng trapiko sa Bangkok kapag rush hour. Ngunit ang kaibahan ay hindi ka mag-aalangang gumamit ng railway system sa Bangkok kahit pa nakapustura sa lamig ng aircon dito at sa bilis ng pagdating ng mga tren. May mga nakita pa tayong mga senior citizen na nakasuot ng evening gowns na tila galing sa isang pagtitipon ang sumakay ng subway. 

Ganoon naman talaga dapat ang mass transit system, kahit may kaya o ordinaryong mamamayan ay gugustuhing sumakay dito sapagkat mas kumbinyente at mas mabilis kaysa gumamit ng sariling sasakyan na magpapasikip lamang sa mga kalsada.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Divorce o annulment, alin ang mas dapat?

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | May 31, 2024

Hindinatin nais na lumaganap ang diborsyo ngunit ating sinusuportahan ang pagpasa ng batas na ito na tanging Pilipinas na lamang sa lahat ng bansa sa buong mundo (maliban sa Vatican) ang nagbibinbin.

Dumiretso na kaagad tayo sa Banal na Kasulatan sa Bagong Tipan, kung saan ipinunto ni Hesus, “Ngunit sinasabi ko sa inyo na sinumang makipagdiborsyo sa kanyang asawang babae, malibang dahilan sa pangangalunya niya, ay nagbubulid sa kanyang mangalunya, at sinumang makipag-isang dibdib sa isang diborsyada ay nagkakasala ng pangangalunya.” (Mateo 5:32; 19:9)

Kung iyan mismo ang pagbabatayan, may isang exception o bukod-tanging sitwasyon na kahit si Hesus ay kailangang bigyan ng puwang ang diborsyo. Iyan ay ang “marital unfaithfulness” na pagsasalin ng salitang Griyegong “porneia” (kung saan hinango ang salitang “pornography”) na nangangahulugan ng “sexual perversion” na kinabibilangan ng pangangalunya (adultery), fornication, incest at prostitusyon.

Kaya kung nakipagdiborsyo ang isang lalaki sa kanyang asawa dahil sa pangangaliwa nito, ang kanyang muling pag-aasawa ay hindi na katumbas pa ng pangangalunya. 

Samantala, hindi isang utos ang taludtod o verse na ito na makipagdiborsyo o magpakasal na muli. Hindi sinasabi ni Hesus dito na kung nangaliwa ang asawa ay kailangan itong diborsyuhin at makapagpakasal muli. Kundi nagbibigay lamang siya ng puwang batay sa partikular na kalagayan at kakayanan ng bawat nilalang na pinagtaksilan na ayusin ang kanyang sitwasyon ayon sa lalim ng kanyang pananalig sa Dios. 

Kaya kung si Hesus na mismo sa Bagong Tipan ang nagbigay ng espasyo para sa diborsyo, bakit ba higit pang moralista ang ilan sa mga nasa Senado na hindi mabuksan ang kaisipan sa abang kalagayan ng mga paulit-ulit nang pinagtataksilan at gusto nang takasan ng bait? 

Oo nga’t may annulment, ngunit ito ay para sa mga sitwasyon bago pa ang buhay may-asawa, para lamang sa mga maykaya, at adversarial pa bukod sa nakaka-depress na prosesong kadalasang lalong nagpapalugmok sa mental at sikolohikal na kalagayan ng mga daraan dito.

Isa pa, aba’y marami ring lalaking hindi makuntento sa kanilang pinakasalan at panay ang pambababae ang matatakot kapag naipasa ang diborsyo. Ika nga, “You cannot have your cake and eat it, too.” Dahil kapag napuno na ang mga asawang babae, magigising na lamang ang mga lalaking ito na isang araw na dinidiborsyo na sila ng kanilang asawang sukdulan na ang ginawang pagtitiis. 

Gayundin, hindi na basta makakapambola ang mga may-asawa sa pinopormahan o pinasasakay na babae at sasabihing mahal sila at pakakasalan kalaunan. Dahil buko agad sila sa kanilang pagsisinungaling o kakayanang patunayan ang lalim ng kanilang nararamdaman sa gitna ng diborsyo na maaaring hingin sa kanila bilang pagpapatunay. 

Maging gising at makaramdam sana ang ating mga senador sa realidad ng buhay. Na maipasa na ang diborsyo na hinimay nang husto, upang magawaran ng sukat na sukat na kalayaan ang ating mga kababayan na magdesisyon para sa kani-kanilang sitwasyon na higit nilang nalalaman at nararanasan.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Alagaan, palakasin ang mga kabataang atleta

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | May 29, 2024

Opisyal na magtatapos ngayong Miyerkules ang maalab na season 86 ng University Athletic Association of the Philippines o UAAP, ang pangunahing ligang pampalakasang kinatatampukan ng mga estudyanteng atleta ng walo sa malalaking pamantasan sa Pilipinas. 

Punong-abala ng season 86 ang University of the East (UE), bilang UAAP host sa ika-10 pagkakataon.

Ang programang pangwakas ng UAAP 86 ngayong hapon ay uumpisahan ng pinakahuling paligsahan ng liga para sa kasalukuyang siklo, ang streetdance competition. May dalawang dibisyon ito: pang-high school o juniors at pang-kolehiyo o seniors. 

Kahit sinumang mga koponan ang manalo, tiyak na kagila-gilalas ang mga kabataang magsisipagsayaw, na ang kumplikado’t maangas na magiging mga galaw at koreograpiya ay tila sasalamin sa tulin ng panahon ng henerasyong lumaki sa likot at kulit ng social media. 

Maituturing na pinakamatimbang na bahagi ng pagtatapos ng UAAP 86 ang pagbibigay parangal sa hihiranging mga Rookie of the Year at mga Most Valuable Player of the Year ng iba’t ibang torneo — mapa-seniors man o mapa-juniors — ng iba’t ibang klaseng laro ng liga. Bukod sa pinakasikat na mga paligsahan gaya ng basketball at volleyball, nariyan ang marami pang iba gaya ng chess, swimming, table tennis at lawn tennis, athletics, at ang ating paboritong badminton.

Sa isang banda, maisasalarawan ng pangwakas na programang ito ang matagal nang ginagampanang papel ng UAAP: ang pagiging pundasyon sa paghubog ng mga kabataang atleta, na mahahasa nang husto bago maging kaanib ng mga ligang pang-propesyonal gaya ng PBA at PVL, o bago maging kasapi ng mga pambansang koponan na sasabak sa mga torneo sa ibang bansa. 

Isang sariwang ehemplo nito ay ang gradwado ng UE at batikang fencer na si Samantha Kyle Catantan, na sa sobrang galing at dedikasyon sa kanyang laro ay hindi lang naging Rookie of the Year sa UAAP kundi MVP rin ng limang sunud-sunod na mga taon ng liga at, makalipas ang iba pang pagsali sa mga patimpalak kalaban ang mga taga-ibang bansa, ay sasabak sa ngalan ng Pilipinas sa darating na Hulyo sa Summer Olympics sa Paris.

Sa kabilang banda ay pagkakataon ang UAAP 86 closing ceremony para ipagbunyi ang mga atleta nito na napanalunan ang kani-kanilang makakamit na parangal, sa pamamagitan ng pagpapangalan sa kanila at pagbibigay ng mga tropeong sisimbolo ng kanilang sipag, tiyaga at tagumpay. Madadala rin ng parangal sa mga ito ang kani-kanilang mga tagasanay o coach, pati ang mga mahal sa buhay na kanilang pangunahing tagapagtaguyod. 

Ngunit maaari rin nating mapagnilay-nilayan ang nasa likod ng magiging palatuntunang iyon: ang daan-daang mga karanasan ng sinumang masisigasig na mga kabataan na mag-aaral na, manlalaro pa — nanalo man sila sa taong ito o hindi. Sila na mga dumaan sa mga pagsubok at dagok na hinarap at nalampasan, at sa mga paghihirap ng katawan, isipan o damdamin na pinasan gamit hindi lang ang lakas ng katawan kundi matindi ring lakas ng loob. Sila na tumatalas sa pagpapamalas ng tapang habang iniinda ang anumang uri ng suliranin bilang mga estudyanteng atleta o maging miyembro ng kani-kanilang pamilya.

Sa bandang huli, pagtatapos man ang tema ng programa ng UAAP sa araw na ito ay may dala ring hudyat ng bagong simula. Bahagi rin nga naman ng masayang programa ang pormal na paglilipat ng tungkuling maging UAAP host, mula sa UE papunta sa University of the Philippines, na magiging punong-abala ng liga sa ika-13 na pagkakataon.

Naipapatotoo nito ang isang kasabihang nabigkas noon ng isang pumanaw nang Alemang football player: “After the game is before the game.” Na ang pagtatapos ng isang laro ay daan sa pagsisimula ng susunod na laro. Na habang tayo ay ginigising ng bawat sikat ng araw, may pag-asa tayo, anuman ang ating kinahaharap sa agos ng buhay. 

Kaya tuluy-tuloy lang tayo sa pagtitiyaga, tuluy-tuloy sa paglalaro, tuluy-tuloy sa pakikipagsapalaran nang buo ang loob at laging nakatutok sa paroroonang pinakaaasam.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.