Bukas na liham mula sa matalik na kaibigan

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | July 10, 2024

Hayaan ninyong pansamantala nating isantabi ang ating mga nakagawiang paksa sa kolum na ito para bigyang daan ang paglalambing ng isang tagatangkilik ng Bulgar na ilathala ang kanyang liham para sa kanyang kaibigan. 

***

Sa aking pinakamamahal na matalik na kaibigang Jo,

Minabuti kong idaan sa pahayagang itong lagi mong sinusubaybayan ang aking tapat na mga pangungusap na nais iparating sa’yo. Alam kong mababasa mo ito kahit nasaan ka mang lupalop ng Pilipinas. 

Marahil ay batid mong hungkag at puno ng lumbay ang mga nakalipas na araw para sa akin sapagkat wala ka, hindi ka mahagilap ng aking paningin at hindi ka makausap gaya ng dati sa kabilang linya ng telepono. 

Mahirap magpanggap at magpumilit na aliwin ang sarili sa gitna ng mga pagtitipon kung saan kailangan kong ibigay ang aking wagas na ngiti na tila walang iniinda, at mainit na pagyakap kahit ako ay hindi buo at may panlulumo. 

Ngunit sa oras na ito ay pinipili kong maging masaya at puno ng pasasalamat na lagi mong bukambibig bilang nararapat sa lahat ng panahon. 

Kaya sa pagkakataong itong saksi ang marami, hayaan mong pasalamatan kita nang buong katapatan at pagpipitagan — sa ipinadama mong lalim, lawak at tayog ng uri ng iyong pagiging matalik na kaibigan. Na sa lahat ng oras na kailangan kita, ganap kang nariyan para sa akin; wala kang hindi gagawin para sa akin; at lagi mo akong uunahin bago ang iyong sarili. 

Naitanim mo sa puso ko ang maraming makabuluhang mga sandali na naipamalas mo ang iyong malalim at tunay na pagiging kaibigan. Sa kabila ng iyong pansariling mga hamon at suliranin sa buhay, nagawa mo pa rin akong bigyan ng panahon sa gitna ng mga gawain mong hindi magkamayaw at naghuhumiyaw ng atensyon (tulad ko) sa bawat araw. 

Hindi ko kailangang hukayin ang sisidlan ng aking mga alaala, kung saan nag-uumapaw ang iyong mga ibinahagi, para gunitain ang iyong mga ginawa sa ngalan ng ating pagiging matalik na magkaibigan. 

Nakaukit sa aking dibdib kung paano mong ibinigay ang iyong balikat para aking iyakan at ang iyong pandinig para ako’y pakinggan noong panahong ako’y isinantabing tila pinagsawaang kasuotan ng aking kasintahan sa kabila ng mga taong inilaan ko para sa kanya. Dahil sa’yo, unti-unti akong nakabangon mula sa araw-araw na pagluha at gabi-gabing paghihinagpis na tila hindi na sisikatan ng araw. Inaliw mo ako, sinamahan, inalayan ng hindi mabilang na mga awiting noon ko lamang narinig — para lamang ako sumaya at naising mabuhay pa, na may kaibigan tulad mong mananatili kahit sa takipsilim ng aking buhay. 

Hindi ko malilimutan ang paghangos na pagpunta mo sa aking kinaroroonan sa gitna ng aking pagtawag at pangangailangang makita ka — sa kainan kung saan dumating kang puno ng pawis sa’yong pagmamadali; sa aking tahanan kahit may kailangan kang puntahan; sa lamay ng magulang ng ating kamag-aral; sa seremonya ng pagtatapos ng kolehiyo na kinailangan mong iwan ang iyong mga gawain ng halos kalahating araw para ako ay samahan at kuhanan ng maraming litrato pati ang aking pamilya. 

Kapag kasama kita, lagi mo akong dinadalhan ng inuming tubig para patirin ang aking uhaw; ibinibili mo lagi ako ng mga piling tsokolate na aking natanto na kahit ikaw ay hindi pa nakakatikim; at ng mga kinakailangan kong gamot para agarang mawala ang aking nararamdamang sakit. 

Hindi mo ipinadama sa aking mahirap para sa‘yong gawin ang lahat ng iyon, bagkus ay ipinamalas mong bukal lahat sa‘yong kalooban.  

Pinili mo akong maging kaibigan sa rami ng mga nilalang na mas nakahihigit ang mga katangian sa akin na sa‘yo ay dumating, umalis o nananatiling nariyan sa‘yong ginagalawan. Pinili mo ako sa gitna ng mga kulang sa aking pagkatao at may hindi ka rin gusto sa aking pag-uugali. 

Kaya‘t humihingi ako ng iyong buong pagpapatawad sa lahat ng maling nagawa ko sa‘yo, na hindi ko na iisa-isahin pa na alam kong labis kitang nasaktan. Walang makasasapat na paliwanag para maibsan ko ang iyong dinamdam at pinasan sa panahong iyong tila iniwan kitang nag-iisa. Sana ay mapatawad mo ako nang lubusan at tabunan ng aking patuloy na pagmamahal ang lahat ng sariwang alaala ng aking mga pagkukulang. Sana ay hayaan mong muling uminog ang ating mundo gaya ng dati na puno ng saya at giliw. 

Umaasa pa rin akong natuldukan mo na ang iyong paghahanap ng mabuting kaibigang para sa‘yo ay laging andiyan. Umaasa akong walang mababago sa lahat ng iyong mga binitawang pangako. 

Sa ganang akin, ikaw ay mananatiling nag-iisang tunay, pinakamalapit at pinakamatalik kong kaibigan habang ako‘y nabubuhay. Lagi akong naririto, singlapit lamang ng dasal. 

Nagmamahal,

Buena

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Paglingap ng gobyerno, huwag sinlamig ng yelo

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | July 3, 2024

Lumalamig na nang paunti-unti ang klima sa gitna ng tag-ulan. Naiibsan na ang sobrang init ng panahon lalo na sa gabi. Nagugunita tuloy natin ang panahong nasa New York tayo at nanunuot sa ating kalamnan ang ginaw na hindi naman tayo sanay. 

Ang lamig ding ito ang kasalukuyang nararanasan ng ating kaibigang kasalukuyang nasa Australia. Ngayon pa lamang siya nakaranas ng matinding ginaw, na kahit pa patong-patong ang makakapal na kasuotan mula bumbunan hanggang talampakan ay nanginginig pa rin sa lamig ang kanyang buong katawan. Ito ‘yung kalamigan na tila tunaw na yelo ang panghugas at pampaligo, na kung hihinga ka palabas ng bibig ay may kasamang puting singaw.

May mga araw pa roon na ang matinding lamig ay sinasamahan ng naghuhumiyaw na hangin, na tila mapanakot na pagsipol ng kalikasan.

Kung tutuusin, masuwerte pa siya na ang kanyang pinuntahan ay walang niyebe.

Bagama’t marikit sa paningin ang paglaglag ng snow ay ayaw ito ng maraming nakararanas dahil madulas, makapal at matigas kung mamuo sa lupa at kinakailangang pagbanatan ng buto para matanggal gamit ang pala. 

Ibang-iba ang ating Perlas ng Silangan, na ang klima ay pantropiko. Ang pagbaba ng temperatura rito sa atin ay kaaya-aya at ikinalulugod sapagkat hindi sukdulan o nanunuot sa kasu-kasuan. Ito ang ating inaasam na lamig na bagay sabayan ng paglagok ng mainit na kape, o ng paggamit ng makapal na balabal o jacket.  

Dito natin higit na napapagtanto ang sakripisyo ng ating mga kababayang nakikipagsapalaran sa mga bansang may winter o sobrang ginaw para matustusan at maiahon ang mga mahal sa buhay. Hindi lamang lamig ng panahon, kundi lamig din ng kawalan ng makakasamang katuwang sa buhay o masasandalang kaibigan ang tinitiis ng ating mga overseas Filipino worker sa ngalan ng pagtupad sa mga pangarap ng pamilya. 

Sa puntong ito, napapagnilay-nilayan natin ang ilang mga katotohanan na: 

Una, madadaan man sa sanayan ang pagtira sa bansang hindi mo kontrolado ang panahon o pagtrato ng ibang tao, iba pa rin ang mamalagi sa lupang kinagisnan at kinalakihan. Tunay na wala pa ring lugar gaya ng sariling bayan at sariling tahanan. 

Ikalawa, kahit may mga aspeto ng buhay na hindi natin hawak ay dapat pagsikapan nating mabalanse sa bawat araw ang mga bagay na tayo’y may kapangyarihan, gaya ng dami ng aasikasuhin o oras na gugugulin hindi lang para sa kailangang pagkaabalahan kundi pati sa panaka-nakang kasiyahan. 

Ikatlo, iwaksi natin ang nakalulungkot at pesimistang pananaw na nakapaloob sa kasabihang, “Sala sa init, sala sa lamig.” Itaboy natin ang mentalidad na, “Ayos lang ako” at walang pakialam, lalo na ang mga lingkod-bayan, sa gitna ng mga kakulangan o kahirapang nararanasan ng iba sa araw-araw ukol sa serbisyo-publiko, mga pasilidad, at paraan ng pamamahala ng gobyerno. 

Lagi nating sikapin na mapaganda ang buhay hindi lamang para sa sarili kundi para rin sa ating kapwa, na siyang magbibigay-kabuluhan sa ating pagiging nilalang at magdudulot sa ating kalooban ng wagas na kaligayahan. Piliin nating huwag maging malamig sa paglingap sa pangangailangan ng ibang nakagulapay na. Bagkus ay maging sing-init tayo ng pusong tunay na nagmamahal na laging handang magsilbi at masaktan.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

24 yrs. nang inihain, SOGIE bill, ipasa na

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | June 28, 2024

Marami sa ating mga Pilipino ang hindi kinikilala ang sarili bilang lalaki o babae. Imbes, ilan sa atin ay tinatanaw ang sariling pagkatao bilang isa sa mga kinasasaklawan ng malawakang komunidad na ang inisyalismo o acronym ay LGBTQIA o LGBTQ+.

Kilala natin sila. Napapanood natin sila sa mga programang pantelebisyon araw-araw o sa mga pelikulang ginagawa silang balong ng katatawanan sa pagiging kalog o maboka kung ihahambing sa mga emcee o sa bidang tambalan.

Posibleng katrabaho natin sila, na litaw o tago ang pagkatao, o maingay o tahimik ang pag-uugali habang nagpapamalas ng sipag at tiyaga. Minsan o madalas pa nga, sa kanila tayo nagpapaayos ng hitsura o nagpapatahi ng damit ngunit, sa kasalukuyang panahon, kahit anong hanapbuhay ay maaari nilang gampanan. 

Maaari ring kapamilya natin sila — kapatid, tito o tiyahin, pamangkin, supling o kaya’y magulang. Kung wala man sila sa ating mag-anak, marahil sila’y ating kapitbahay o kabarangay. Sa pagtambay pa lang natin sa mga mall ay kitang-kita natin sila na masayang kasama ang isa’t isa, hindi kagaya noong mga nakaraang dekada na ikinukubli ang kanilang mga sarili.

Sa madaling salita, laganap ang mabubuti at masisigasig na mga Pinoy na hindi lang maituturing na bakla o tomboy kundi bisexual, transgender, queer o iba pa. Gaya nga ng bahaghari na marami ang kulay, ang kasarian ay matagal nang hindi limitado sa itim at puti.

Ngunit sa kabila ng libu-libo nating mga kababayang ganito ang katauhan ay patuloy na ipinagkakait sa kanila ang mga karapatang pantao na nararapat nilang matamasa.

Patapos na ang Hunyo, na tinaguriang Pride Month sa iba’t ibang lupalop ng mundo, at lulubugan na naman ng araw ang pagpapasa ng panukalang batas na SOGIE o ang pagbabawal ng diskriminasyon base sa sekswal na pag-aangkop o sexual orientation at sa kinikilala o inihahayag na kasarian o gender identity or expression.

Bagama’t may ilang mga siyudad dito sa atin na nagpapairal ng batas na kontra pangdidiskrimina sa mga LGBTQ+, napapansing hindi sapat ang mga ito upang maproteksyunan ang mga maaaring maging biktima ng pang-aapi o pananakit — sa eskwela, sa trabaho o sa relasyon — dahil sa kanilang kasarian. Sa bandang huli rin naman, paano kung ang inaabuso o naaagrabyado dahil sa kanyang pagkatao ay hindi naninirahan o naninilbihan sa mga lugar na iyon?

Nakalulungkot ang patuloy na kawalang katarungang ito, lalo pa kung iisipin na 24 na taon na ang nakalilipas nang inihain ang kauna-unahang bersyon ng panukalang ito nina Rep. Etta Rosales at Senador Miriam Defensor-Santiago. 

Sa kasalukuyan, nakapasa man ang panukalang ito sa Kamara, patuloy ang pagbinbin at pag-antala nito sa Senado, kung saan may matitigas na mga pulitiko na ginagamit ang kapangyarihan at kakitiran ng pag-iisip upang harangin ang pagpapausad sa pagpasa ng SOGIE bill. 

Ito ay sa kabila ng mga nakapanlulumo’t nakakagalit na mga insidente o trahedya na hindi sana magaganap o hindi mauuwi sa pagpapawalang-sala ng nang-abuso kung may mga batas na naglalayong maipagtanggol ang naapi.

Ang ating mga kababayang LGBTQ+ ay nagbabayad ng buwis bilang manggagawa o negosyante. Bumoboto sila tuwing eleksyon. Sila rin ay nagsisimba. Sila ay katuwang sa pagpapaunlad ng buhay, pagpapausbong ng lipunan at pagpapaikot ng mundo.

Maganda ang layunin ng SOGIE bill kung ito ay lilimiin nang masinsinan at iintindihin nang dibdiban. Progresibong pananaw at pag-iisip ang ating p

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.