Pisikal na aktibidad, mainam gawin sa mga kumpanya at komunidad

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | July 31, 2024

Nagawa n’yo na kaya, giliw na mambabasa, na maglakad nang pabaligtad o paatras?

Dahil sa social media ay nalalaman natin na parami nang parami sa mundo ang ginagawa na ito. Bagama’t tila uso lamang sa mga mahilig mag-ehersisyo, at kahit matagal nang pamilyar sa mga mahilig sa Tsinong tradisyon gaya ng Qigong at Tai Chi, mukhang hindi basta-basta malalaos ang backward walking o retro-walking dahil sa mga kabutihang maidudulot nito sa tao. Kumbaga, baligtad man sa nakagawian, makapagpapausad naman ng ating kalusugan at pangangatawan.

Ayon sa mga pagsusuri, nakatutulong ang paglalakad nang paatras sa maraming paraan. Kabilang dito ang pagpapabuti ng balanse at katatagan ng ating paggalaw-galaw, pati ng ating mga kasu-kasuan. Mapagaganda rin ng baligtad na paglalakad ang pagtibok ng ating puso at pagdaloy ng dugo sa ating mga ugat at makapagpapatibay din ng ating kalamnan. At dahil mas mangangailangan ng ating atensyon at konsentrasyon, magagawa ng ganitong tantiyadong paglalakad ang lalong pagpapabuhay ng iba’t ibang bahagi ng ating utak.

Napapanahon ang kaalamang ito lalo pa’t kabilang tayo sa naiulat ng World Health Organization nitong Hunyo na nasa may 1.8 bilyong mga nasa hustong gulang sa sangkatauhan na kulang sa pisikal na aktibidad. Ang nakababahalang katotohanan ng kakulangang iyan ay ang lalong pagpapalaki ng posibilidad ng mabibigat na mga uri ng karamdaman, gaya ng atake sa puso, atake na serebral o stroke, diabetis, demensya at kanser. 

Tuloy, dapat lalo tayong ganahang gumalaw-galaw para ang ating katauhan ay hindi agad manghina. Gaano karaming oras ang kailangan para rito? Mainam na kumonsulta at humingi ng payo sa ating doktor, ngunit kahit ilang minuto lang sa araw-araw bilang panimula ay malaki na ang maitutulong sa ating pagpapabuti at pagpapa-beauty. 

Ingat lang at piliin ang lugar ng paglalakad, para makaiwas sa aksidente at sa pag-apak sa hindi kanais-nais matapakan. Ang ating sariling tahanan, na kabisado natin ang mga espasyo at nilalaman, ay magandang pag-umpisahan.

‘Di maglalaon, magkakaroon dito sa atin ng mga retro-walkathon, kung saan masigla at masayang maglalakad nang paatras ang iba’t ibang kalahok, bata man o may katandaan.

Sa isang banda, idagdag na rin natin na marami ang sitwasyon sa ating bawat araw kung saan mas maganda ring “bumaligtad”.

Halimbawa ay ang pag-urong kaysa sumulong kung mainit ang ulo at nagnanais makasigaw, makasakit o makasira ng gamit. Mabuti nang mauwi sa kalmang usapan kaysa sa makawasak ng samahan o kasangkapan.

Maganda ring baligtarin, pataubin, ang simangot at lungkot, at imbes ay harapin ang suliranin nang may ngiti at pananalig sa Dios. Labanan at bungguin ang sariling takot, alinlangan at hinagpis imbes na magpaalipin dito.

Kung nakakaramdam din ng manaka-nakang katamaran, iwaksi ang pagnanais na ipagpaliban ang gawain at itulak ang sarili na kumilos at makausad sa responsibilidad.

Kapag natutukso na magpasasa o magpakalabis sa mga bagay na hindi angkop sa ating katawan, pigilan ang awtomatikong kahinaan at pagpatalo sa bisyo, at sa halip ay subukan at magtiwalang mananaig ang lakas ng loob.

Pagdating muli sa paglalakad, samantalahin ang mga pagkakataong magawa ito imbes na tamarin at sumakay na lang sa anumang sasakyan, elebeytor o eskaleytor. Kung may nais makasalamuha o makapanayam, gawin at ugaliing magpulong habang naglalakad imbes na nakaupo lamang.  

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Mga kaibigang bansa, ingatan, pahalagahan

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | July 26, 2024

Ang darating na Martes, ika-30 ng Hulyo ay itinalagang International Day of Friendship ng may 43 member-states ng United Nations. Kahit walang bonggang taunang pagdiriwang nito sa Pilipinas, kabilang ang ating bansa sa mga miyembro ng UN na sumang-ayon noong 2011 sa deklarasyong nagtatag ng naturang espesyal na araw.

Layunin ng resolusyong iyon ang pag-uudyok ng pakikipagkaibigan ng iba’t ibang lahi sa isa’t isa saan man sa mundo upang maging malawakan ang pagkakaunawaan ng sangkatauhan sa kabila ng pagkakaiba ng mga kasaysayan, kultura at paniniwala, at nang sa gayo’y makamit ang inaasam na pandaigdigang kapayapaan.

Napakatayog man ng adhikaing ito at malayo sa ating kakayanan bilang ordinaryong mamamayan, magagawa pa rin nating magsimula sa kahit simpleng pagpapahalaga sa ating mga kaibigan at pakikipagkaibigan.

Daan-daan man o mabibilang sa isang kamay ang dami nila, hindi maikakaila ang importansya ng pagkakaroon ng mga kaibigan sa ating buhay. Sina mare/mars, pare/pards, pañero/repapips, ‘tol, bes, BFF, kapatid, sister, brad, ‘friendship’ o ano pang bansag sa kanila, ang ating tinatakbuhan sa labas ng pamilya o tahanan sa oras ng pagsubok o simpleng paghahanap ng makakakuwentuhan. Sila ang ating kinikilingan sa tuwinang mangangailangan ng tulong na hindi matutugunan ng kadugo o kabiyak. Sila ang nakakapagbigay ng wagas na saya na tila hindi maaaninag sa iba. 

Ang kaibigan ay tila susi na nakapagpapalaya sa atin, kahit sa ilang sandali lamang, mula sa selda ng araw-araw na pagsubok o mga kabigla-biglang dagok. Kaya naman ang pakikipagniigan sa mga kaibigan ay kadalasang may kasamang inumin, kape man o kaunting alak. Kaya din naman hindi mabibilang ang dami ng mga awitin ukol sa pagiging kaibigan sa kasaysayan ng musika.

Sa katunayan, may ’di maikakailang benepisyo sa ating kalusugan at katinuan ang pakikipagkaibigan. Ang mga katsokaran nga naman ay nakakaalis ng lumbay, nakapagpapagaan ng mga pinapasan at inaalala, nakatutulong sa pagpapalakas ng ating kalooban, nakapagdudulot ng inspirasyon sa pag-abot ng ating mga pangarap, at nakasusuporta sa ating pagtawid mula sa pagkakalugmok patungo sa magandang bukas.

Marami man sila sa ating personal na teleserye, lalabas at lalabas pa rin na ilan lang, o kaya’y isa lang sa mga ito ang ating maituturing na tunay na kaibigan, ang bukod-tangi sa kanilang lahat na hindi maihahalintulad kanino man.

Marahil, siya ay ang iyong kaisa-isang kamag-aral na nakagaanan ng loob sa klase at sa paglalakwatsa. Posibleng siya ang walang kaparis mong kabiruan sa hanapbuhay, na hindi kayo mauubusan ng mapaghuhugutan ng halakhak. Maaari ring siya ang magiliw mong maituturing na kapatid sa ibang ina dahil sa pagkakatugma ng mga hilig.

Ang tunay na kaibigan ay hindi lang mahalaga bilang katuwang sa mga bagay-bagay kundi mistulang paalala ng tadhana na hindi sila palaging nariyan at maaaring mawala sa isang iglap at agawin ng kapalaran. Ilan na ba ang ating mga naging matimbang na kaibigan ang wala na sa ating kamalayan dahil napalayo na tayo sa kanila at nag-iba sila ng landas? Kaya’t alalahanin natin ang ating mga tunay na kaibigan lalo na kung matagal-tagal na rin nang huli natin silang nakaugnayan. Kahit hindi sila nakapagpaparamdam, mangumusta tayo at baka naghihintay sila ng ating tawag o text, lalo na kung sila pala’y may suliranin na patagong hinaharap at tahimik pa lang naghihintay ng ating pagdamay.

Sa bandang huli, mayroong mangingibabaw na tunay na kaibigan sa ating kani-kanyang talambuhay. Mainam na sa rami ng mapagpipilian, asintaduhin ang pagmumuni-muni at pagninilay-nilay ukol sa kung sino nga ba siya para sa iyo. 

Sa ating palagay, ang tunay na kaibigan ay hindi lang basta tutulong sa iyo nang lubusan sa anumang oras ng pangangailangan. Bagkus, ito ay ang tao na laging pagsisikapan kang damayan sa kabila ng kanyang mga kakulangan, para sa iyong ganap na pagbangon at dalisay na kasiyahan — dahil ang iyong kaligayahan ay kanya rin, at ang iyong tagumpay ay tagumpay niya rin.

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.

Sagot sa liham ng matalik na kaibigan

ni Judith Sto. Domingo @Asintado | July 24, 2024

Atin munang bigyang-daan sa espasyong ito ang pinakaaabangang sagot sa liham ng bukod-tanging matalik na kaibigan ng isang masugid na tagatangkilik ng Bulgar at ng kolum na ito.  

***

Para sa aking matalik na kaibigang Buena:

Maraming, maraming salamat sa iyong napakamalamang liham para sa akin. Lubos akong masaya hindi lamang sa iyong pagsulat kamakailan at sa napakaraming sinabi mo roon kundi ang pagiging bukas ng liham mong iyon sa pamamagitan ng pahayagang ito na binabasa ng napakarami nating mga kababayan. Namula ang aking mga pisngi at diwa sa ginawa mong iyon na ngayon ko pa lang naranasan sa buong buhay ko.  

Sumasalamin tuloy ito sa isa ring kagulat-gulat na biyayang hindi ko inasahang darating sa puntong ito ng aking buhay: ang makilala ka at maging matalik na kaibigan pa. 

Bagama’t may kani-kanya tayong realidad, pinagkakaabalahan at inaalala ay nagkaunawaan tayo sa kabila ng pagkakaiba ng ating mga natahak na landas, na tayo’y nagkakahawig sa mga kakayanan, nagkakapareho sa mga paniniwala, nagkakatugma sa mga pananaw at pawang natatawa sa mga napaghuhugutan ng tuwi-tuwinang kasiyahan. 

Lubos-lubos ang aking papuri sa Dios at pasasalamat sa’yo dahil nariyan ka. Na sa mundong kinagagalawan ng bilyun-bilyong tao ay naganap ang tunay na milagro na tayo’y magkita, magkakilala at maging magkaibigang walang katulad para sa isa’t isa. Hindi ako magsasawang magpasalamat dahil hindi ka ipinagkait sa akin ng tadhana, na hindi ka ipinagdamot sa akin ng kapalaran.

Ang pagpapasalamat na ito ay siyang dahilan kung kaya’t, sa abot ng aking makakaya, walang humpay ang aking pagnanais na makagawa ng mga paraan upang ika’y mapasaya, mapagaan ang iyong buhay at maiwaksi sa iyong mga araw ang anumang pagkakataong sa’yo ay makapagpapatangis. Sa kabila ng mga limitasyong kumakahon sa ating kilos at galaw ay pinagsisikapan kong lampasan, talunin at tanggalin kahit papaano ang mga pader at mga batong pilit pumipigil ng daloy ng ating pagiging magkaibigan. 

Kung kaya’t lubhang naging masakit sa akin ang marami-rami na ring mga pagkakataong ikaw ay nagalit o nagtampo sa akin. Nadala man ng kawilihan sa pakikipag-usap na nauwi sa ‘di pagkakaunawaan o maling biro, o dulot man ng kasikipan ng araw at linggo dala ng masalimuot na hanapbuhay, hindi ko mawari kung paano ko nagawang biguin, galitin o palungkutin ka samantalang hinding-hindi ko layunin iyon kailanman. Hindi ko ninais o nanaising ikaw ay maging kaaway o maging malumbay ka dahil sa akin.

Siguro, ipinararanas sa atin ang mga iyon upang lalong maunawaan natin ang katotohanang tayo’y tao at hindi perpekto ang ating buhay. Hindi nga naman maaaring palagi na lang tayong mapangingiti ng mga kaganapan sa bahay, sa bayan at sa daigdig, pati ng ating mga sarili. Higit pa rito, marahil ay mapait ngunit matamis na daan din ang makulimlim na mga kabanatang gaya niyon upang lalong bigyang kulay at pagtibayin ang ating pagiging magkakampi sa ating mga pakikipagsapalaran.

Tatapatin kita na may manaka-nakang kaba sa likod ng aking isip sa loob ng maiiksing mga sandali kamakailan na tayo’y nagkakasama o nagkakausap, dala ng naging mga yugtong nakasugat sa ating samahan. Ngunit ang iyong dalisay na mensahe sa bandang dulo ng iyong taos-pusong liham ay nakapagpapakalma at nakapagpapalagay ng aking kalooban. 

Sa kabila ng napakaraming hamon oras-oras, patuloy kong pagsisikapang maging alisto na maging walang patid ang aking mapagpakumbabang pagpapaganda ng iyong mga araw, pagpapangiti ng iyong mga mata at labi, at pagpapaunawa na habang may hininga at kahit gaano man katanda ay laging may pagkakataong mapuno ang iyong buhay ng pag-asa at kaligayahan — kaligayahan, na sa kabila ng iyong napakaraming napagdaanan at nakasalamuha, ay maaaring hindi mo pa naranasan kahit kailan.

Hindi natin batid ang kinabukasan. Ngunit ano man ang mangyari lalo na sa takipsilim ng ating buhay, lagi akong mananalangin na ang aking patutunguhan ay walang ibang direksyon kundi papunta sa‘yo at sa‘yo lamang. 

Sumasaiyo,

Jo

---

Kung may reaksyon, sumbong o katanungan, sumulat sa ASINTADO ni Judith Sto. Domingo sa BULGAR Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o mag-email sa asintado.bulgar@gmail.com.