Akusadong pilit idinidiin kahit wa’ sapat na ebidensiya

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Daing mula sa hukay | Feb. 21, 2025

ISSUE #346

Ang kaso na aming ibabahagi sa araw na ito ay ang People of the Philippines vs. Dionisio Raganit y Bucarille, (CA-G.R. CR-H.C. NO. 13557, March 9, 2022), sa panulat ni Honorable Court of Appeals Associate Justice Jaime Nina G. Antonio Valenzuela.

Matututunan natin sa kasong ito ang mahigpit na pagpapatupad ng hukuman ng mga apela sa pagkilala sa circumstantial evidence.

Ang paratang na paggawa ng krimen ay maaaring maghatid sa isang tao na inaakusahan hindi lamang sa pagbabayad-pinsala kundi pati na rin sa kawalan niya ng kalayaan. Kung kaya’t mahigpit na pagsusuri ang ipinatutupad ng mga hukuman, nang sa gayun ay makamit ang katarungan ng biktima at inakusahan.

Sama-sama nating tunghayan at alamin kung ano ang naging pinal na hatol ng hukuman ng mga apela sa kaso na ito.

Ang biktima na si Jose ay pinaslang noong ika-21 ng Hulyo 2016. Ang pinagbintangang pumaslang ay si Dionisio. Kaya naman, naharap si Dionisio sa mabigat na kasong murder.

Batay sa paratang na inihain sa Regional Trial Court (RTC) ng Vigan City, Ilocos Sur, bandang alas-7:00 ng gabi, noong ika-20 ng Hulyo 2016, magkasama umano sina Jose, Dionisio, Rodrigo at Lazaro na nag-iinuman sa bahay ni Lazaro sa Sta. Catalina, Ilocos Sur.

Bandang alas-9:00 ng gabi naman ay nagpunta umano sina Jose, Dionisio at Rodrigo sa ilog sa San Gregorio, Sta. Catalina, upang mangisda. Habang nangingisda umano sila, nagkaroon ng mainit na pagtatalo sa pagitan nina Jose at Dionisio, dahilan upang magpasya umano sina Jose at Rodrigo na umuwi sa bahay ni Jose.

Bandang alas-11:00 ng gabi, nang makauwi ang dalawa, agad na nagsabi umano si Jose kay Rodrigo na siya ay babalik sa ilog at hindi na umano sumama si Rodrigo kay Jose.

Bandang alas-12:15 ng hatinggabi, noong ika-21 ng Hulyo 2016, nakita umano ni John Paul si Dionisio at Jose na payapang naglalakad malapit sa ilog.

Si John Paul ay nasa terasa umano sa ikalawang palapag ng bahay na kanyang inaalagaan, may sampung metro mula sa kung nasaan sina Dionisio at Jose.

Bandang alas-5:00 ng madaling araw, nakita umano ni Nestor ang katawan ni Jose sa bukirin ng Sitio San Gregorio sa Sta. Catalina.

Natagpuan diumano sa crime scene nina SPO2 Reynon, SPO1 Quitevis, at mga miyembro ng Scene of the Crime Operatives, ang isang puting t-shirt, isang sumbrero at isang asul na tela na pantakip ng mga gamit pang-motorsiklo, may limang metro ang layo kung nasaan ang katawan ni Jose.

Ang mga sample ng dugo na nagmula umano sa nasabing t-shirt at sumbrero ni Jose na nakolekta ni SPO1 Quitevis ay ipinadala sa Regional Crime Laboratory para sa DNA examination.

Kinilala umano ng mga kaanak ni Jose ang kanyang bangkay. Sila rin umano ang nagsabi kay SPO2 Reynon na kainuman ng biktima si Dionisio noong gabi bago ang pamamaslang. Dahil dito, inanyayahan ng mga pulis si Dionisio sa kanilang himpilan. Doon ay itinanggi umano si Dionisio na siya ang pumaslang sa biktima. Habang nagaganap ang pagtatanong kay Dionisio, meron umanong sumigaw mula sa labas ng himpilan. Nakitaan diumano ng dugo ang motorsiklo ni Dionisio. Agad na sinuri ng mga pulis ang naturang motorsiklo na nakaparada sa harap ng Municipal Hall ng Sta. Catalina at nakita umano sa accelerator grip ang mantsa ng dugo.

Kapansin-pansin din umano na merong asul na tela na nakatakip sa upuan ng nasabing motorsiklo na kawangis ng asul na tela na nakita sa crime scene.

Kinuha ng mga pulis ang naturang motorsiklo at inilagay ito sa labas ng kanilang himpilan.

Noong ika-22 ng Hulyo 2016, nang ma-swab ang nakitang dugo sa motorsiklo at naipadala ang sample sa Regional Crime Laboratory para sa DNA examination.

Batay diumano sa DNA Laboratory Report With Control No. 02769, nagmula sa iisang tao ang mga nakolekta na dugo mula sa puting t-shirt at sumbrero ng biktima at sa accelerator grip ng motorsiklo ni Dionisio.

Kaya naman, nagsagawa ng secondary reference standard via buccal swab samples sa mga magulang ni Jose na sina Eugene at Luisa.

Batay diumano sa DNA Laboratory Report With Control No. 02916, hindi maisasantabi na sina Eugene at Luisa ang mga magulang ng may-ari ng mga dugo na nakuha mula sa nasabing t-shirt, sumbrero at sa accelerator grip ng motorsiklo, at lumabas din umano sa DNA profile na kay Jose ang nakolektang dugo.

Sa testimonya ni Dr. Ragasa, isang Medico-Legal Officer, nagtamo ng sampung external stab wounds at anim na internal stab wounds si Jose.

Batay sa Autopsy Report at kutsilyo na ginamit sa pananaksak. Hindi umano matukoy kung biglaan at hindi inaasahan ang pagkakasaksak sa biktima, subalit base sa mga tinamo nitong sugat sa mga braso ay dumepensa umano si Jose.

Ang estima umano ng pagkamatay ng biktima ay bandang alas-3:00 hanggang alas-4:00 ng madaling araw, noong ika-21 ng Hulyo 2016.

Para naman sa depensa, nag-inuman diumano sina Jose, Dionisio, Rodrigo at Lazaro sa bahay ng huli bandang alas-7:00 ng gabi, noong ika-20 ng Hulyo 2016.

Makalipas diumano ang dalawang oras ay nagtungo sina Jose, Dionisio at Rodrigo sa ilog upang ilatag ang kanilang lambat. Mula umano sa ilog ay magkasama na umuwi sina Jose at Rodrigo, habang si Dionisio ay umuwi sa kanyang bahay mag-isa.

Bandang alas-12:00 ng hating gabi ay kumain pa umano si Dionisio at Lorena na kanyang asawa, at pagkatapos nu’n ay sabay nang natulog.

Nagising na lamang diumano ang mag-asawa, bandang alas-6:00 ng umaga, noong ika-21 ng Hulyo 2016, nang dumating ang mga mga pulis sa kanilang bahay. Inaanyayahan diumano si Dionisio sa himpilan upang magbigay-linaw sa pagkamatay ni Jose. Agad umanong pumunta si Dionisio sa himpilan lulan ng kanyang motorsiklo na kanyang ipinarada sa Municipal Hall. Habang tinatanong si Dionisio ng mga pulis, meron umanong sumigaw na may nakita umanong dugo sa kanyang motorsiklo. Diumano, nilitratuhan ng mga pulis ang kanyang motorsiklo at ipinagpatuloy ang pagtatanong sa kanya kaugnay sa pagkamatay ni Jose.

Ani pa ng depensa, si Rodrigo ang huli na nakasama ni Jose noong gabi ng Hulyo 20, 2016, na taliwas sa pahayag ni John Paul.

Iginiit din ng depensa na wala umanong naging alitan sa pagitan ni Dionisio at Jose at itinanim lamang umano ang bakas ng dugo na nakita sa kanyang motorsiklo, sapagkat wala umanong gumamit ng nasabing motor mula noong siya ay makauwi hanggang sa magpasya siya na magpunta sa himpilan ng pulis. Noong umaga rin ng ika-21 ng Hulyo 2016 ay nasa Bureau of Fire ng Sta. Catalina umano si Delfin, katabi lamang ng Municipal Hall, nang mapansin nito na merong higit sa sampung katao na nag-uumpukan sa motorsiklo ni Dionisio at na may bigla na lamang sumigaw na meron umanong dugo ang nasabing motorsiklo.

Sinuri umano ni Delfin ang motorsiklo at napansin nito na merong tuldok at kulay rosas na tuyong dugo sa accelerator grip. Matapos diumano na kumpiskahin ng mga pulis ang motorsiklo, agad nila itong dinala sa kanilang himpilan.

Nagbaba ng hatol ang RTC noong ika-19 ng Agosto 2019. Guilty beyond reasonable doubt si Dionisio para sa krimeng murder. Parusa na reclusion perpetua without eligibility of parole ang ipinag-utos na sentensiya, kaakibat ang kanyang pagbabayad-pinsala at danyos.

Hindi binigyan ng timbang ng RTC ang pagtanggi ng nasasakdal. Bagkus, binigyang-halaga ng RTC ang mga inihain na circumstantial evidence ng tagausig laban kay Dionisio.

Napagtibay rin diumano ng tagausig ang qualifying circumstance na treachery sa dami ng tinamo na saksak ng biktima sa iba’t ibang bahagi ng katawan nito na nagpapakita umano ng kawalan nito ng pagkakataon na depensahan ang sarili o makaganti man lang sa pag-atake sa kanya.

Dahil hindi sang-ayon sa naturang paghahatol, naghain si Dionisio ng kanyang apela sa Court of Appeals (CA), Manila. Sa tulong at representasyon ni Manananggol Pambayan A.C.V. Calero, iginiit ng depensa na lubos na mali ang ibinabang hatol ng RTC, sapagkat hindi umano sapat ang circumstantial evidence na inihain ng tagausig.

Mali rin umano ang RTC sa hindi nito pagbibigay ng timbang sa pagtanggi ni Dionisio kung isasaalang-alang ang kahinaan ng ebidensiya ng tagausig.

Matapos ang mabusisi na muling pag-aaral ng CA, Manila sa kaso ni Dionisio, kinatigan ng hukuman ng mga apela ang kanyang legal na dalangin.

Binigyang-diin ng CA, Manila, ang mga kondisyon upang magamit na basehan sa conviction ang circumstantial evidence: Una, dapat ay merong ipinrisinta na higit sa isang sirkumstansya; Ikalawa, dapat ay napatunayan ang mga impormasyon kung saan nagmula ang mga sinasabing sirkumstansya; At ikatlo, ang kombinasyon ng mga sirkumstansya ay nagpapakita ng pagkakasala ng nasasakdal nang higit pa sa makatuwirang pagdududa.

Ayon sa appellate court, mahalaga rin na ang lahat ng sirkumstansya ay binubuo ng walang-patid na mga pangyayari na maghahatid sa makatarungan konklusyon na sa pagbubukod ng ibang tao, ang nasasakdal ang siyang gumawa ng krimen.

Para sa CA, Manila, hindi umano sumapat ang ipinrisinta ng tagausig na mga ebidensiya upang mahatulan na may sala si Dionisio para sa krimeng murder.

Una, bagaman merong alegasyon na nagkaroon ng pagtatalo sa pagitan nina Dionisio at Jose, tila ito ay kanilang naresolba batay na rin sa testimonya ni John Paul na nakita nito ang dalawa na payapa na naglalakad malapit sa ilog.

Bagaman maaari umano na ikonsidera ang sirkumstansya na si Dionisio ang huling tao na nakitang kasama ni Jose, batay sa testimonya ni John Paul, hindi pa rin ito nangangahulugan na siya na ang pumaslang sa biktima.

Bagaman maaaring magbunga ng ispekulasyon ang naturang sirkumstansya, kinakailangan pa rin na mapatunayan nang higit pa sa makatuwirang pagdududa na siya ang may-akda ng pamamaslang.

Mali rin umano ang RTC na ikonsidera nito bilang ebidensiya ang asul na tela na nakita sa crime scene, gayung hindi ito pormal na inihain ng tagausig sa hukuman bilang ebidensiya.

Ang ipinrisinta lamang diumano sa hukuman ay ang larawan ng asul na tela na nakita sa crime scene at ang asul na tela na nakita sa upuan ng motorsiklo. 

Ipinaalala ng appellate court, ang tuntunin na nakasaad sa Rule 132, Section 34 ng Rules of Court na hindi maaaring ikonsidera ang anumang ebidensiya na hindi pormal na inihain sa hukuman.

Dagdag pa ng hukuman ng mga apela, hindi sinabi at hindi napatunayan ng tagausig na si Dionisio nga ang may-ari ng naturang asul na tela at ng mga gamit na pang-motorsiklo na nakita sa crime scene.

Hindi rin umano maisangtabi ng appellate court ang posibilidad na kontaminado ang bakas ng dugo na natagpuan sa accelerator grip ng motorsiklo ni Dionisio, sapagkat ang sample ng naturang bakas ay nasuri lamang makalipas ang isang araw mula nang matagpuan ito.

Wala umanong naging paliwanag kung bakit naantala ang pagsusuri nito. At sa larawan na ipinrisinta ng tagausig sa hukuman, nakita umano na nakaparada ang naturang motorsiklo sa labas lamang ng himpilan ng pulis na walang takip na maaaring magbigay ng proteksyon dito mula sa mga likas na panganib, o na malapitan at mahawakan ng sinuman bago ito masuri.

Kung kaya’t sa desisyon ng CA, Manila, ipinag-utos nito na baliktarin ang naunang hatol ng RTC at ipawalang-sala si Dionisio sa krimeng murder.

Hangad ng bawat Manananggol Pambayan, kaisa na ang aming buong tanggapan, na makapagbigay ng tapat at maagap na serbisyong legal sa bawat nangangailangan nito. Higit lalo, patuloy na hangarin namin na mapawalang-sala ang aming mga kliyente na maling inaakusahan ng krimen.

Gayunpaman, hangad din namin na mapanagot ang sinumang lalabag sa batas at ang bawat krimen ay tuluyan nang malutas. Ipinapanalangin namin na matukoy sa lalong madaling panahon kung sino ang totoong may-akda ng pamamaslang sa biktima na si Jose.

Hangad namin ang katarungan para sa kanya at sa kanyang mga naulila. Nawa ay sa kagyat na hinaharap ay makamit ng kanyang kaluluwa ang katahimikan at kapayapaan.

Kaibahan ng homicide at death caused in a tumultuous affray

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Daing mula sa hukay | Feb. 15, 2025

ISSUE #345

Maaari bang maitaguyod ang konbiksyon ng isang akusado kung siya ay hinatulan sa isang uri ng krimen na naiiba sa isinampa laban sa kanya? 

Sa madaling salita, kung ang isinampang kaso ay aniya para sa krimeng death caused in a tumultuous affray, maaari bang ang konbiksyon ay para sa krimeng homicide?

Sa araw na ito, ating suriin ang naging paglilinaw ng Hukuman para sa mga apela, sa nasabing katanungan kaugnay sa isa sa mga kasong nahawakan ng ating tanggapan.

Sa kasong People v. Banua, et al. (CA-G.R. CR No. 45183, Marso 24, 2022) sa panulat ni Honorable Associate Justice Myra V. Garcia-Fernandez, ating tingnan kung paano ang daing ng isa sa ating mga kliyente na itago na lamang natin sa pangalang “Carlo”, kasama ang kanyang kapwa mga akusado, na pinal na natuldukan nang siya ay mapawalang-sala mula sa kasong nagmula sa akusasyon ng kamatayan na sanhi sa isang magulong awayan, o death caused in a tumultuous affray na tinutukoy at pinaparusahan ng batas alinsunod sa Artikulo 251 ng Act No. 3815, o mas kilala sa tawag na “Revised Penal Code”.

Bilang pagbabahagi ng mga pangyayari, ating suriin ang naging paglalahad mula sa bersyon ng panig ng tagausig. 

Sa buod ng mga testigo ng tagausig, noong ika-10 ng Nobyembre 2016, bandang alas-9:00 ng gabi, si Migs, hindi niya tunay na pangalan, ay nagtungo sa isang mataas na paaralan sa loob ng kanilang lokalidad upang dumalo sa isang sayawan na dinaluhan ng kanilang mga kabarangay. 

Bandang alas-10:00 ng gabi,  nagkaroon ng kaguluhan, kung saan nakita si Migs na nakahandusay sa sahig. 

Ayon sa salaysay ng mga saksi, nagkaroon ng mainit na pagtatalo si Migs kila Carlo at ang mga kasama nito patungkol sa isyu ng upuan. 

Kasunod ng nasabing pagtatalo, may nakakita aniya kay Carlo na may hawak na isang bato na ipinamalo kay Migs. Kasunod nito, ang dalawa pang kapwa akusado ni Carlo ay nagbitaw rin ng mga suntok. Sa puntong ito, nakahandusay na si Migs sa semento habang napapaligiran aniya nila Carlo.

Nabalitaan ng asawa ni Migs ang pangyayari at agad siyang pinuntahan nito, kung saan nasaksihan siyang nakahandusay sa sahig, walang malay at duguan ang bibig. 

Agad na dinala sa ospital si Migs, subalit  isang araw lang ang nakalipas ay binawian din ito ng buhay. 

Ayon sa medico-legal, nagtamo ng maraming pinsala si Migs na maaari lamang matamo sa pamamagitan ng maraming mananalakay.

Kinasuhan si Carlo at ang mga kasama nito ng krimeng kamatayan na sanhi ng isang magulong awayan, o death caused in a tumultuous affray, kasunod sa nasabing pagkamatay ni Migs.

Sa kanilang depensa, iginiit ni Carlo at ng mga kasamahan niya na wala silang kinalaman sa pagkamatay ni Migs.

Dagdag pa ni Carlo, anumang nangyaring pinsala o sugat kay Migs ay malamang nangyari matapos na siya ay makauwi. 

Isa pa, isa sa kanilang mga saksi ang nagtuturo na aniya, lango sa alak si Migs na siyang nagtungo sa sentro ng sayawan, kung saan nagkaroon ng pagkakagulo.

Matapos ang paglilitis, hinatulan ng Regional Trial Court o RTC si Carlo ng krimeng pagpaslang o homicide, habang ang kanyang dalawa pang kapwa akusado ay slight physical injuries. 

Napag-alaman ng RTC na ang mga elemento ng krimeng kamatayan na dulot ng magulong awayan ay kulang sa kaso at pinaniniwalaan na ang pagkamatay ng biktimang si Migs ay hindi resulta nito. 

Sa halip, pinaniwalaan ng RTC na si Carlo na aniya ay natukoy na nagdulot ng nakamamatay na suntok kay Migs gamit ang isang bato ay dapat managot sa krimeng homicide. 

Ayon sa RTC, sapat ang alegasyon para sa krimeng homicide sa impormasyon bagaman iba ang nakasaad na pangalan o titulo ng krimeng aniya ay nagawa.

Kaugnay sa nabanggit, inakyat sa Court of Appeals o CA sa tulong at representasyon ni Manananggol Pambayan Roman Carlo Loveria mula sa aming PAO-Special and Appealed Cases Service (PAO-SACS) ang kaso ni Carlo. 

Iginiit ni Carlo sa kanyang appellant’s brief na nagkamali ang RTC sa desisyong hatulan siya para sa krimeng homicide sa kabila ng kabiguan ng impormasyon para sa krimeng kamatayan na dulot ng magulong awayan na isaad ang “layuning pumatay” o intent to kill na siyang rekisito ng krimeng homicide. 

Bukod pa rito, iginiit ni Carlo ang pagkabigo ng tagausig na patunayan ang pagkakakilanlan ng mga responsable sa aniya ay pagpaslang.

Tulad ng ating unang nabanggit, sa desisyon na may petsang ika-24 ng Marso 2022, pinal na tinuldukan ng CA ang daing ni Carlo nang siya ay mapawalang-sala.

Bilang panimula, binigyang-diin ng CA na isa sa mga pangunahing karapatan ng isang taong akusado sa isang kriminal na pag-uusig na ginagarantiyahan ng Konstitusyon ay ang karapatang malaman ang kalikasan at sanhi ng mga akusasyon laban sa kanya, 

Section 14.

1. No person shall be held to answer for a criminal offense without due process of law.

2. In all criminal prosecutions, the accused shall be presumed innocent until the contrary is proved, and shall enjoy the right to be heard by himself and counsel, to be informed of the nature and cause of the accusation against him, to have a speedy, impartial, and public trial, to meet the witnesses face to face, and to have compulsory process to secure the attendance of witnesses and the production of evidence in his behalf. However, after arraignment, trial may proceed notwithstanding the absence of the accused: Provided, that he has been duly notified and his failure to appear is unjustifiable. 

Kinakailangan na ang bawat elementong bumubuo sa krimen ay dapat na mailahad sa reklamo o impormasyon. 

Ang pangunahing layunin ng pag-aatas na ilahad ang lahat ng elemento ng isang krimen na itakda sa impormasyon ay upang bigyan ng oportunidad ang akusado na maihanda ang kanyang depensa. Ito ay kaugnay sa ipinapalagay na walang independiyenteng kaalaman sa mga katotohanang bumubuo sa pagkakasala ang isang akusado.

Ang litisin at hatulan ang isang akusado, sa isang pagkakasala maliban sa isinasaad sa impormasyon ay magiging paglabag sa kanyang karapatan.

Bagaman parehong merong biktimang nasawi sa krimeng homicide at death caused in a tumultuous affray, malaki ang kanilang pagkakaiba sa mga rekisito o elemento. 

Ang krimeng homicide ay hindi kasama sa krimeng death caused in a tumultuous affray, at higit sa lahat, ang Homicide ang mas mabigat na krimen. 

Bagaman tama ang RTC na ang totoong uri ng akusasyong kriminal ay hindi nakadepende sa kung ano ang nakasaad sa pangalan o titulo nito at sa halip ay kung ano ang nakasaad sa paglalahad ng mga pangyayari sa laman ng impormasyon, sa kasong ito, malinaw ang impormasyon na ang alegasyon ay para sa krimeng kamatayan na dulot ng magulong awayan. Dahil dito, hindi maaaring itaguyod ng CA ang desisyon ng RTC.

Sa kabilang banda, hindi rin maaaring mahatulan sa kasong isinampa na death caused in a tumultuous affray na nakasaad sa impormasyon si Carlo dahil hindi rin napatunayan ang mga rekisito nito. Binigyang-diin ng CA na walang tumultuous affray kapag walang grupo ng mga tao na sangkot sa magulong awayan, at lalo kung ang taong aniya ay nagbigay ng mabigat o nakamamatay na pinsala ay nakilala tulad aniya ni Carlo sa alegasyon ng tagausig, dahil sa pagkabigo ng tagausig na patunayan ang nasabing krimen – nararapat na mapawalang-sala si Carlo.

Muli, pinaalala ng CA na tumataas o bumababa ang kasong kriminal sa lakas ng kaso ng prosekusyon at hindi sa kahinaan ng depensa. 

Kaugnay nito, dapat munang malampasan ng tagausig ang pagpapalagay ng inosente o presumption of innocence ng bawat akusado sa pamamagitan ng pagpapatunay sa mga elemento ng krimen at ang pagkakakilanlan ng akusado bilang salarin sa pamamagitan ng ebidensiyang lampas sa makatuwirang pagdududa. 

Ang mga nabanggit ay hindi napunan ng tagausig sa kasong ito. Dahil dito, dapat mapalaya si Carlo.

Samakatuwid, hinding-hindi dapat balewalain ng Estado ang kahalagahan ng wastong paraan ng pagbibintang o paglalahad ng kalikasan at sanhi ng akusasyon sa isang impormasyon, dahil ang isang akusado ay hindi maaaring mahatulan ng isang pagkakasala na hindi kasama o malinaw sa reklamo o impormasyon.

21 yrs. din ang nasayang… Akusadong idiniin sa napakahabang paglilitis, pinawalang-sala na

ni Atty. Persida Rueda-Acosta @Daing mula sa hukay | Feb. 10, 2025

ISSUE #344

Ang pagbibigay ng legal na remedyo at pagkakaroon nang maayos at maagap na proseso ay napakahalaga sa pagbibigay ng hustisya. 

Ito ay sa kadahilanan na ang walang basehan o sapat na dahilan na pagkakaantala ng legal na proseso, kabilang na ang pagbibigay ng legal na serbisyo ay katumbas na rin ng pagkakait ng katarungan kapwa sa nagrereklamo at sa akusado.

‘Ika nga ng isa sa mga batikang pilosopong pampulitika at pinuno ng karapatang sibil na si Martin Luther King Jr., “Justice delayed is justice denied.” 

Ang kaso na aming ibabahagi sa araw na ito, ang People of the Philippines vs. Alberto Desacada y Garces (CA-G.R. CR No. 47796, October 28, 2024), sa panulat ni Honorable Court of Appeals Associate Justice Jaime Fortunato A. Caringal, ay halimbawa ng kahulugan ng legal na katagang iyon. 

Sa kasong ito, nakamit man ng inakusahan ang hustisya na para sa kanya, dahil ang kasong kriminal ay nilitis nang napakatagal na panahon, ang biktima ay walang napala, sapagkat sa batas, ang krimen na diumano ay ginawa ng inakusahan ay paso na.

Samahan ninyo kami sa pagbabahagi ng nakakalungkot na kasong ito.

Naharap sa kasong reckless imprudence resulting in homicide si Alberto dahil umano sa pagkakabundol ng dyip na kanyang minamaneho sa biktima na kinilalang si Cipriano. 

Naihain ang reklamo laban sa kanya sa 2nd Municipal Circuit Trial Court (MCTC) ng Silang-Amadeo, Cavite. “Not guilty” ang kanyang naging pagsamo sa hukuman noong ika-19 ng Setyembre 2002.

Noong ika-25 ng Hunyo 2006 ay nag-inhibit ang orihinal na Presiding Judge ng MCTC, sapagkat nakatira umano si Alberto malapit sa tirahan ng nasabing hukom. 

Ika-8 ng Setyembre 2006, inilipat ang naturang kaso sa Municipal Trial Court in Cities (MTCC), Tagaytay City. 

Nang sisimulan na umano ang pagdinig sa nasabing kaso ay napuna ng MTCC na sa huling bahagi ng reklamo ay merong alegasyon ng pang-aabandona sa biktima. 

Kung makagayun diumano, ang maaaring ipataw na parusa sa akusado ay prision mayor sa minimum at medium periods at ang hukuman na merong jurisdiction sa kaso ay ang Regional Trial Court (RTC). 

Ipinag-utos ng MTCC ang pagsusumite ng position papers sa magkabilang panig. Iginiit ni Alberto na kung ibabasura ang kaso at irerekomenda ang paghahain ng panibagong kaso laban sa kanya sa RTC ay malalagay siya sa double jeopardy, sapagkat siya ay na-arraign na. 

Giit naman ng panig ng tagausig, angkop lamang na ibasura ng MTCC ang kaso dahil magkaiba umano ang reckless imprudence resulting in homicide sa reckless imprudence resulting in homicide with the qualifying circumstance of abandonment of the victim, sapagkat higit na mataas diumano ang parusa sa huli. Kung kaya’t hindi umano malalagay sa double jeopardy ang akusado.

Noong ika-8 ng Agosto 2007, idineklara ng MTCC na wala umano itong jurisdiction upang dinggin ang nasabing kaso. Ipinag-utos ng naturang hukuman ang paglipat ng tala ng kaso sa RTC. 

Noong Ika-8 ng Oktubre 2010 ay na-arraign si Alberto sa RTC, subalit “not guilty” pa rin ang kanyang pagsamo.

Batay sa bersyon ng tagausig, minamaneho diumano ni Alberto ang kanyang pampasaherong dyip, bandang alas-2:30 ng hapon, noong ika-30 ng Hunyo 2001 sa kahabaan ng J.P. Rizal St., Barangay Tubuan, Silang, Cavite. 

Nangahas diumano na mag-overtake si Alberto sa tricycle na nasa unahan niya, subalit sa kasamaang palad ay nabundol ng nasabing dyip si Cipriano na noon ay nagbibisikleta sa kabilang bahagi ng kalsada. 

Nasaksihan diumano ni Esperidion ang aksidente. Merong 30 metro pa umano ang binaybay ni Alberto bago inihinto nito ang minamaneho na dyip. Bumaba umano ng dyip si Alberto at ang kanyang kasama ngunit agad din silang umalis nang magkumpulan na ang mga tao. 

Nilapitan diumano ni Esperidion si Cipriano at nakita niyang hindi na gumagalaw ang nabundol na biktima. Bagaman nadala pa ng ospital si Cipriano, agad din naman itong binawian ng buhay.

Mariing pagtanggi naman ang iginiit ni Alberto. Diumano, bandang ala-1:00 ng hapon, noong ika-30 ng Hunyo 2001 ay bumiyahe sila ng kanyang tiyuhin, isang nagngangalang Isagani at apo nito upang magdala sa bypass ng mga scrap na papel. 

Sila ay lulan ng dyip na minaneho ni Alberto. Wala umano silang naengkuwentro na anumang aksidente. Diumano, bandang alas-2:30 hanggang alas-3:00 ng hapon nu’ng araw na iyon ay meron na lamang nagpunta sa bahay ni Alberto na tatlong pulis na inimbitahan siya na magpunta sa kanilang himpilan dahil siya umano ay sangkot sa isang aksidente. 

Nagpunta umano ng himpilan si Alberto lulan ng kanyang dyip. Sa himpilan ay pilit umanong paaminin si Alberto, subalit mariin niyang itinanggi ang alegasyon laban sa kanya. 

Ininspeksyon diumano ang kanyang dyip at wala umanong nakita ang mga pulis na anumang bahid ng aksidente. Kinuha umano sa kanya ng mga pulis ang kanyang lisensiya at ibinalik lamang ito sa kanya kinabukasan.

Noong ika-25 ng Agosto 2022, nagbaba ng hatol ang RTC na guilty beyond reasonable doubt si Alberto para sa krimen na reckless imprudence resulting in homicide. Parusa na pagkakakulong ng apat na taon at dalawang buwan na prision correccional maximum, bilang minimum ng kanyang sentensya, hanggang 8 taon at isang araw na prision mayor medium, bilang maximum. Ipinag-utos din ng RTC ang kanyang pagbabayad-pinsala at danyos.

Agad na naghain si Alberto ng kanyang apela sa Court of Appeals (CA), Manila. Sa tulong at representasyon ni Manananggol Pambayan D.S. Cansino, isinulong ng Depensa na mapawalang-sala si Alberto. 

Iginiit ng depensa na lubos na mali ang ipinalabas na hatol ng RTC, sapagkat paso na ang krimen na ibinintang laban kay Alberto. Himok ng depensa, nang ideklara ng MTCC na wala itong jurisdiction sa kaso ni Alberto ay dapat ibinasura nito ang kaso at naghain ang agrabyadong partido ng kaukulang kaso sa tamang hukuman. 

Hindi umano ito ang nangyari sa kaso ni Alberto. Bagkus, ipinag-utos ng MTCC na ilipat ang tala ng kaso ni Alberto sa RTC. Taliwas diumano ang kautusang iyon ng MTCC sa posisyon nito na wala itong jurisdiction.

Giit din ng depensa, nang ipalabas ng MTCC ang kautusan na wala itong jurisdiction sa kaso ni Alberto, katumbas na umano ito sa pagbabasura sa naturang kaso nang walang hatol na conviction o acquittal sa inakusahan at na kung saan ang prescriptive period ng krimen ay muling tumakbo. 

Sapagkat wala umanong naihain na panibagong kaso laban kay Alberto sa loob ng 15 taon, ang prescriptive period para sa mga krimen na merong parusa na afflictive penalties tulad ng prision mayor, wala na umanong karapatan ang Estado na usigin pa si Alberto. Samakatuwid, ang kriminal na pananagutan ni Alberto ay napaso na.

Nilabag din umano ang karapatan ni Alberto para sa speedy trial, sapagkat higit na sa 17 taon ang lumipas mula nang maihain ang reklamo laban sa kanya hanggang sa ipag-utos ng RTC ang pag-revive sa kanyang kaso noong ika-22 ng Nobyembre 2017. 

Kung kaya’t karapat-dapat lamang diumano na ibasura ang kaso at siya ay ipawalang-sala. Maliban pa umano sa mga nabanggit, hindi rin napatunayan ng tagausig ang pagkakasala ni Alberto nang higit pa sa makatwirang pagdududa.

Sa muling pag-aaral sa kaso ni Alberto, nakakitaan ng merito ng CA, Manila ang kanyang

apela.

Binigyang-diin ng appellate court na ang jurisdiction ng hukuman sa krimen ay ipinagkaloob lamang ng batas at sa paraan na itinakda ng batas, hindi ng mga partido

sa krimen. 

Ang jurisdiction din ng hukuman ay diniditermina ng mga alegasyon sa reklamo o paratang at hindi sa kalalabasan ng katibayan.

Naging kapuna-puna umano sa CA, Manila na imbes na ibinasura ng MTCC ang kaso ni Alberto dahil sa kawalan nito ng jurisdiction upang dinggin ang kaso ay ipinag-utos nito na ilipat ang tala ng naturang kaso sa RTC. 

Para sa hukuman ng mga apela, mali umano ang naging hakbang na ito ng MTCC. Kanilang ipinaalala na ang kapangyarihan lamang ng hukuman sa oras na mapag-alaman nito na wala itong jurisdiction ay ang i-dismiss o ibasura ang kaso. Wala nang iba pang maaaring gawing hakbang ang naturang hukuman, at ang anumang iba pang hakbang na gagawin nito ay walang legal na epekto bunsod ng kawalan nito ng jurisdiction. 

Higit pa rito, ipinaliwanag ng CA, Manila, hindi umano nalunasan ang jurisdictional defect sa ginawang paglilipat ng tala ng kaso sa RTC. Dahil din diumano sa naturang paglilipat ng tala ay nawalan ng pagkakataon ang akusado na kuwestyunin o iapela sa mas mataas na hukuman ang desisyon ng MTCC kaugnay sa pagdedeklara nito ng kawalan ng jurisdiction sa kaso. 

Nawalan din umano ang tagausig ng pagkakataon na ituwid ang naging pagkakamali nito sa pamamagitan ng paghahain ng panibagong paratang sa angkop na hukuman. 

Ang mga legal na hakbangin na nabanggit ay malinaw diumano na iginiit ng parehong partido sa kanilang position papers na isinumite sa MTCC. Magkagayunpaman, lumabis diumano ang MTCC sa limitadong otoridad nito sa ginawa nitong pag-utos na paglilipat ng tala, na nagdulot ng kapinsalaan sa parehong partido sa kasong ito. Dahil dito, ang reklamo laban sa inakusahan na si Alberto na unang naihain sa MTCC ay marapat na ibasura sa kawalan ng hurisdiksyon ng nasabing mababang hukuman.

Deklara pa ng CA, Manila na ang pagbabasura sa kaso ni Alberto ay katumbas ng pagpapawalang-sala sa kanya, pinagbabatayan ang pagkakalabag sa kanyang karapatan para sa speedy trial. 

Ipinaalala ng hukuman ng mga apela na ang naturang karapatan ay ginagarantiyahan ng mismong ating Saligang Batas, partikular na sa ilalim ng Section 14 (2), Article III ng ating 1987 Constitution. 

Ang kaso ni Alberto ay tumagal diumano ng 21 taon mula nang maihain ito hanggang

sa lumabas ang paghahatol ng RTC. Maliban pa umano sa inhibition ng MCTC Presiding Judge at sa paglilipat ng tala ng kaso mula sa MTCC papuntang RTC, marapat lamang ibasura ang kaso ni Alberto bunsod ng mga sumusunod na dahilan – una, dahil sa tagal ng pagkaantala sa kanyang arraignment. Na-arraign lamang diumano si Alberto makalipas ang higit sa tatlong taon mula nang matanggap ng RTC ang tala ng kaso. Wala umanong naging pagpapaliwanag ang RTC sa naturang labis na pagkaantala sa arraignment. Kung tutuusin diumano, matagal na ang sampung minuto sa oras ng hukuman upang ma-arraign ang isang akusado at hindi umano ito nangangailangan nang mabusisi na legal na proseso. 

Ang masinop at determinado na huwes ay magsasagawa umano ng arraignment sa lalong madaling panahon sa oras na ipinrisinta na ng akusado ang kanyang sarili sa hukuman. Bagay na hindi umano nangyari sa kaso ni Alberto.

Ikalawa, nagwakas lamang ang pre-trial matapos ang halos tatlong taon mula sa arraignment ni Alberto. Ang paunang pagpiprisinta naman ng ebidensiya ng tagausig ay naganap at natapos lamang higit limang taon mula nang magwakas ang pre-trial. 

Napuna ng hukuman ng mga apela na ang paulit-ulit na sanhi ng pagkaantala ay ang kabiguan ng pagdalo sa pagdinig ng mga saksi ng tagausig, maging ang akusado, sa kadahilanan na hindi naipaalam sa kanila ang pagdinig. 

Kung kaya’t noong ika-28 ng Oktubre 2024, nagpalabas ng desisyon ang CA, Manila na ipinawalang-bisa at isinantabi ang ibinabang paghuhukom ng RTC at ibinasura ang kasong kriminal laban kay Alberto. Ganunpaman, hindi umano ito nangangahulugan ng kawalan ng sibil na pananagutan ni Alberto, sakali man na naisin na isulong iyon ng mga naulila ni Cipriano at kalaunan ay kanilang mapatunayan.

Nakakalungkot na 21 taon ang ginugol ni Alberto sa kaso na inihain laban sa kanya. Mga taon na sana ay inilaan na lamang niya sa mga mahal sa buhay at pamilya. Nanalo man siya sa kasong ito, napakahabang panahon pa rin ang lumipas at nasayang na hindi na kailanman maibabalik pa. 

Gayunpaman, nakapanlulumo para sa mga naulila ng biktima na si Cipriano. ‘Di sana ay matagal na nilang naisulong ang kasong sibil at kung napatunayan nila ang sibil na pananagutan ni Alberto ay napakinabangan na sana nila ang bayad-pinsala at danyos na igagawad ng hukuman sa kanila. 

Marahil marami na rin silang pinagdaanang dagok at hirap sa pagsusulong sa napakatagal na kasong ito, dahil na rin sa pagnanais na maihatid ang hustisya sa mahal nilang si Cipriano. 

Nawa ay wala nang susunod na Alberto at Cipriano na masasabing kapwa naging biktima sa nangyaring mabagal na sistema. Patuloy ang pagtutok ng ating Korte Suprema upang masiguro na maihatid ang maagap at angkop na hustisya.