Paraan upang mapanatiling mababa ang blood sugar level

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | August 23, 2022

Dear Doc Erwin,

Ako ay 45 years old at isang OFW na kasalukuyang nagtatrabaho sa United Arab Emirates. Sa aming huling medical examination ay nalaman ko na ako ay overweight at nag-uumpisa ng tumaas ang aking blood sugar level. Sabi ng doktor ay kung patuloy itong tumaas ay maaaring magkaroon ako ng diabetes at iinom ako ng gamot upang ang blood sugar level ko ay bumaba.

Nais kong malaman kung may mga natural bang paraan upang mapababa ko at mapanatiling mababa ang aking blood sugar level at ano ang mga dahilan sa pagtaas ng blood sugar level. Nais kong maiwasan ang magkaroon ng diabetes at uminom ng gamot sa diabetes. Sana ay matugunan ninyo ang aking katanungan. - Roberto

Sagot

Maraming salamat Roberto sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc.

Ang iyong kondisyon ay tinatawag na Hyperglycemia. Ito ay ang pagtaas ng blood sugar level ng mas mataas sa normal. Sinusukat ang blood sugar level matapos ang 80-oras na fasting.

Ayon sa Cleveland Clinic, ikaw ay may “impaired glucose tolerance” o “pre-diabetes” kung ang iyong fasting blood sugar ay mula 100 hanggang 125 mg/dL. Kung ang fasting blood sugar level ninyo ay mas mataas sa 125mg/dL, kayo ay may diabetes na.

Maaari rin sukatin ang iyong blood sugar level, isa o dalawang oras matapos kumain. Kung ang iyong blood sugar level ay mas mataas sa 180 mg/dL, ay mataas ang inyong blood sugar level at kayo ay may “hyperglycemia”.

May mga kadahilanan ang pagtaas ng blood sugar level. Matapos kumain ng pagkain na mayaman sa carbohydrates katulad ng kanin, tinapay o pasta ay tumataas ang ating blood glucose (sugar) level. Tumataas din ang pag-release ng insulin ng ating katawan. Tinutulungan ng insulin ang glucose upang makapasok sa ating mga cells upang magamit ito bilang enerhiya. Ang excess na glucose na hindi nakapasok sa mga cells ay nai-store sa ating mga muscles at sa ating liver bilang glycogen.

Sa paraang nabanggit ay napapababa ng insulin ang ating blood sugar level. Kung hindi na nakagagawa ng insulin ang ating katawan o kulang na ang ginagawang insulin ng ating katawan ay maaaring tumaas ang ating blood sugar level. Maaari rin tumaas ang ating blood sugar level kung maging resistant ang ating katawan sa epekto ng insulin, kahit na normal ang level ng insulin ng ating katawan. Ang tawag sa kondisyong hindi na nakagagawa ang ating katawan ng insulin ay Type 1 diabetes. Ito ay Type 2 diabetes kung kulang ang insulin o resistant ang ating katawan sa epekto ng insulin.

May mga kondisyon pa na tumataas ang ating blood sugar level katulad ng pagkain ng maraming carbohydrates at kakulangan sa exercise o physical activity. Maaari ring tumaas ang blood sugar level kung may physical stress, tulad ng pagkakasakit ng sipon, trangkaso o anumang infection. Ang emotional stress ay maaari ring mapataas ang ating blood sugar level.

Ang mga sakit tulad ng Cushing syndrome, sakit sa ating pancreas at physical trauma tulad ng surgical operation ay magpapataas ng ating blood sugar level. Ang pag-inom ng steroids ay nakakataas ng ating blood sugar level. Ang pag-inom ng alak ay maaaring makapagpababa o makapagpataas ng blood sugar level.

Paano natin mapapababa ang ating blood sugar level sa natural na pamamaraan? Ayon sa Mayo Clinic, kinakailangan na balanse ang ating kinakain at iwasan ang pagkain ng maraming carbohydrates at matamis na inumin. Ang pagkain ng mga sumusunod na gulay ay makakatulong sa pagpapanatili ng mababang blood sugar level — kamatis, broccoli, cauliflower, lettuce, cabbage, green peas celery, bell pepper at talong. Maari ding kumain ng mga prutas na apple, peras, avocado, lives, strawberries, orange, coconut at oranges.

Bukod sa mga nabanggit ay ipinapayo din ng mga eksperto sa diabetes na regular na mag-exercise, pababain ang timbang at bawasan din ang iniinom na alak.

Sikapin na makapag-exercise ng 30 minutes sa isang araw o 150 minutes sa loob ng isang linggo. Ang aerobic exercise na may kasamang resistance training ay makakabuti sa iyong katawan at makakatulong sa pagbaba ng blood sugar level. Siguruhin lamang na uminom ng tubig habang nag-e-exercise. Ang dehydration ay maaaring makataas ng blood sugar level.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Masamang epekto ng noise pollution sa kalusugan

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | August 18, 2022

Dear Doc Erwin,

Ako ay isang ina na may anak na nag-aaral sa pampublikong eskwela. Sa darating na pasukan ay nasa Grade 3 na ang aking anak na lalaki.

Itong nakalipas na taon ay bumaba ang mga grades ng aking anak. Ayon sa doktor na nag-medical mission sa eskwelahan ay mahina ang pandinig ng aking anak at inirekomenda na siya ay mag-hearing aid. Inirekomenda rin na bawasan ang ingay sa aming bahay at kapaligiran dahil ito raw ay malaki ang epekto sa kalusugan ng bata.

May kinalaman ba ang ingay sa pagkabingi ng aking anak? May epekto ba ang ingay sa kapaligiran sa kalusugan ng aking anak? Sana ay mabigyan ninyo ng sagot ang aking mga katanungan. - Victoria

Sagot

Maraming salamat Victoria sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc.

Malaking bagay ang nagawa ng doktor na sumuri sa iyong anak. Ito ay dahil sa nakita niya na ang pagkabingi ng iyong anak ay maaaring dahil sa ingay sa kapaligiran o noise pollution.

Malaki ang epekto ng noise pollution sa kalusugan ng iyong anak. Ayon sa scientific article sa journal ng Environmental Health Perspectives na inilathala noong Marso 2000 ay sinabi ng mga siyentipiko sa Europa na may scientific evidence na ang noise pollution ay dahilan ng pagkabingi, high blood pressure, sakit sa puso, pagkainis, hindi makatulog at pagbaba ng school performance ng kabataan. Bagama’t mahina pa ang lumalabas na ebidensya, maaring may epekto rin ang noise pollution sa immune system at maaaring may kaugnayan din ito sa mga birth defects.

May epekto rin ang noise pollution sa mental health. Ang resulta ng mga pag-aaral ay nagpapakita na ang noise pollution ay lalong nagpapalakas ng ating stress response. Ang ibig sabihin nito ay lalo tayo nagiging sensitive sa stress. Malaki rin ang epekto nito sa ating pagtulog dahil nababawasan nito ang lalim at himbing ng ating pagtulog.

Sa pag-aaral sa India ng mga environmental engineers na inilatha noong 2018, ang noise pollution ay maaaring magpataas ng blood pressure at magpalapot ng dugo. Maaari rin maging dahilan ito ng pagkakasakit sa puso. Sa pag-aaral sa Canada ay nakita ng mga siyentipiko na mas madalas ang sakit na preeclampsia (ang pagtaas ng blood pressure habang nagbubuntis) sa mga indibidwal na maingay ang kapaligiran.

Ayon sa Harvard School of Public Health, ang noise pollution ang dahilan ng mahigit sa 48,000 na mga bagong kaso taon taon ng sakit sa puso sa europa. Sinabi ni Dr. Ahmed Tawakol, associate professor of medicine sa Massachusetts General Hospital, na may epekto ang noise pollution sa isang parte sa ating utak na maaaring mag-trigger ng stress at inflammation na magiging dahilan ng pagkakasakit sa puso at metabolic diseases, tulad ng diabetes.

Paano maiiwasan ang mga nabanggit na sakit dulot ng noise pollution? Ayon sa mga dalubhasa, maaaring mabawasan ang ingay sa kapaligiran sa pamamagitan ng pagbabawas ng ingay mula sa appliances tulad ng television at radyo. Maaari rin bawasan ang ingay mula sa mga video games at computers. Ang mga lumang gamit sa bahay, tulad ng lumang aircon, refrigerator at electric fan ay dahilan ng ingay sa kapaligiran na maaaring palitan ng bago at mas tahimik na mga appliances. Maaari mo rin pagamitin ang iyong anak ng ear plugs at ear muffs na mga panlaban sa ingay.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com

Babala sa kalalakihang edad 50 pataas!

ni Dr. / Atty. Erwin P. Erfe, M.D. - @Sabi ni Doc | August 11, 2022

Dear Doc Erwin,

Ako ay 56 years old na empleyado sa pribadong kumpanya. Ilang buwan nang nakaraan ng mag-umpisa akong makaranas ng madalas na pag-ihi at tuwing ako ay umiihi ay nararamdaman ko na may natitira pang ihi sa aking pantog. Dahil dito, minarapat kong magpatingin sa doktor. Ako ay ini-refer sa urologist, na siya namang nag-request ng laboratory tests, kasama ang tumor markers.

Ano ang tumor markers? Bakit kinakailangang mag-request ang doktor ng tumor markers? Sana ay mabigyan ninyo ng sagot ang aking mga katanungan. - Rolando

Sagot

Maraming salamat Rolando sa iyong pagliham sa Sabi ni Doc.

Ang tumor marker ay mga substances, tulad ng protein, na pino-produce ng cancer cells o kaya ng mga normal cells in response sa cancer. Maaari rin mag-produce ng tumor marker ang mga hindi cancerous na tumor.

Maaaring makita ang tumor marker sa dugo, sa ihi o sa ating dumi. Maaari rin itong makita sa mismong tumor (bukol) at sa ibang body fluids, tulad ng tubig sa ating utak (cerebrospinal fluid).

Maraming uri ng tumor markers ang ginagamit ng mga doktor upang makatulong sa panggagamot o makatulong sa diagnosis ng cancer. Halimbawa, ang alpha-fetoprotein (AFP) na makikita sa dugo ay ginagamit para ma-diagnose ang liver cancer at masundan ang response ng pasyente sa gamutan. Ang Bladder Tumor Antigen (BTA) naman ay makikita sa ihi at ginagamit ito upang i-monitor ang cancer sa pantog (bladder). Ang tumor marker na CA 15-3 ay ginagamit sa diagnosis at monitoring ng breast cancer. Ang CA-125 naman na makikita rin sa dugo, tulad ng nabanggit na CA 15-3, ay mahalaga upang ma-diagnose, ma-monitor ang response sa gamutan at malaman kung muling bumalik ang ovarian cancer.

Base sa inyong binanggit na sintomas, maaaring nakararanas kayo ng paglaki ng inyong prostate. Ang mga tumor markers na ni-request ng inyong doktor ay maaaring may relasyon sa inyong prostate. Ang kadalasan na tumor marker upang ma—monitor ang kalagayan ng prostate ay ang Prostate-specific antigen (PSA) at ang Prostatic Acid Phosphatase (PAP).

Ang PSA ay ginagamit ng mga doktor upang makatulong ma—diagnose ang prostate cancer, malaman ang response sa gamutan at ma-monitor kung bumalik ang prostate cancer. Ayon sa National Cancer Institute ng Amerika, ginagamit din ang PSA ng mga doktor bilang screening at monitoring sa kalalakihang may edad na 50 pataas. Bukod sa prostate cancer, maaaring tumaas din ang PSA level kung may prostatitis (pamamaga ng prostate) o kung mayroong paglaki ng prostate (benign prostatic hyperplasia).

Matapos ninyong magpa-laboratory examination at tumor marker test ay kinakailangan bumalik at muling kumunsulta sa inyong doktor upang maipaliwanag sa inyo ang resulta ng examination ng mga tumor markers. Ang interpretasyon ng tumor markers ay ginagawa matapos ang iba pang diagnostic examination, tulad ng physical examination at imaging tests.

---

Maraming Salamat sa inyong pagliham sa Sabi ni Doc at nawa’y magpatuloy sa pagbuti ang inyong kalusugan. Kung may mga katanungan pa, mag-email lamang sa Sabi ni Doc sa e-mail address na erwin.erfe@gmail.com o sa doc.bulgar@gmail.com